Thực trạng kỳ thị và phân biệt đối xử với người nhiễm HIV của nhân viên y tế tại Bệnh viện đa khoa tỉnh Cao Bằng năm 2019 và một số yếu tố ảnh hưởng
Thực trạng kỳ thị và phân biệt đối xử với người nhiễm HIV của nhân viên y tế tại Bệnh viện đa khoa tỉnh Cao Bằng năm 2019 và một số yếu tố ảnh hưởng.Kỳ thị và phân biệt đối xử liên quan tới HIV là rào cản chính cho việc mở rộng và thực hiện các dịch vụ liên quan đến HIV để đạt đƣợc mục tiêu 90-90-90: “90% ngƣời nhiễm HIV biết đƣợc tình trạng nhiễm của mình; 90% ngƣời nhiễm HIV đƣợc điều trị bằng thuốc kháng HIV (ARV), 90% số ngƣời đang đƣợc điều trị có tải lƣợng HIV ở mức thấp” [18, 21]. Tại Việt nam, ngƣời nhiễm HIV bị kỳ thị, phân biệt đối xử ở nơi làm việc, tại gia đình, trong cộng đồng và cơ sở y tế với nhiều hình thức khác nhau nhƣ ngƣời nhiễm HIV bị xì xào, bàn tán, bị mất việc làm [19, 57, 59, 61, 62, 63].
Kỳ thị và phân biệt đối xử tại các cơ sở y tế dẫn đến ngƣời nhiễm HIV và ngƣời có hành vi nguy cơ cao không sử dụng các dịch vụ về dự phòng, chăm sóc, điều trị HIV/AIDS [1]. Theo kết quả khảo sát của Mạng lƣới Ngƣời có HIV tại Việt Nam (VNP+) thực hiện cho thấy: khoảng 60,1% không thể trao đổi với nhân viên y tế về vấn đề điều trị của mình, 7,6% số ngƣời tham gia khảo sát đã bị xét nghiệm HIV mà không đƣợc báo trƣớc, 3% số ngƣời tham gia buộc phải làm xét nghiệm HIV, 1,8% ngƣời nhiễm HIV tham gia nghiên cứu bị từ chối cung cấp dịch vụ chăm sóc y tế [64]. Năm nhiễm HIV đang điều trị ARV và khoảng 30 ngàn ngƣời chƣa đƣợc điều trị vì nhiều nguyên nhân, trong đó có do kỳ thị và phân biệt đối xử tại các cơ sở y tế [1]. Bên cạnh đó, kỳ thị và phân biệt đối xử của nhân viên y tế với ngƣời nhiễm HIV cũng đƣợc báo cáo ở nhiều nghiên cứu khảo sát khác [59, 60, 62, 63] tuy nhiên tỷ lệ và yếu tố ảnh hƣởng tới việc kỳ thị và phân biệt đối xử chƣa đƣợc báo cáo đầy đủ [43, 50].
Cao Bằng là tỉnh có tỷ lệ ngƣời nhiễm HIV trên 100.000 dân đứng thứ 13 cả nƣớc. Trong những năm qua, chƣơng trình phòng, chống HIV/AIDS của tỉnh nhận đƣợc sự tài trợ của nhiều dự án quốc tế, bên cạnh những thành tựu đã đạt đƣợc nhƣsố ca nhiễm HIV đƣợc phát hiện mới hàng năm trong giai đoạn từ 2009-2018 là khoảng 50 trƣờng hợp, giảm so với giai đoạn 2008 trở về trƣớc (100 – 170 trƣờng hợp). Số ca2 nhiễm HIV tử vong giảm (năm 2018 có 6 ca tử vong, giảm hơn 80 ca so với năm 2008) thì số bệnh nhân đang điều trị ARV vẫn còn thấp: 594 ngƣời (chiếm 53% số ngƣời nhiễm HIV hiện còn sống), số ngƣời nhiễm HIV điều trị mới hàng năm không tăng và có xu hƣớng giảm (năm 2015 là 73 ngƣời, 2016 là 55 ngƣời, năm 2017 là 51 ngƣời và đến năm 2018 là 40 ngƣời). Từ năm 2018, các dự án đã ngừng hỗ trợ tại tỉnh, hoạt động khám bệnh và chữa bệnh cho ngƣời nhiễm HIV đƣợc chi trả bằng nguồn bảo hiểm y tế nên bệnh nhân HIV có khả năng bị lộ danh tính và đối diện với nguy cơ bị kỳ thị và phân biệt đối xử hơn, nhiều bệnh nhân chia sẻ, nhân viên y tế còn e ngại khi tiếp xúc, lấy máu xét nghiệm cho họ [13].
Tại tỉnh Cao Bằng, hiện nay chƣa có nghiên cứu tìm hiểu về kỳ thị và phân biệt đối xử với ngƣời nhiễm HIV của nhân viên y tế. Câu hỏi đƣợc đặt ra là thực trạng kỳ thị và phân biệt đối xử với ngƣời nhiễm HIV của nhân viên y tế tại tỉnh hiện nay nhƣ thế nào? Yếu tố gì ảnh hƣởng đến sự kỳ thị và phân biệt đối xử với ngƣời nhiễm HIV của nhân viên y tế? Do đó, để có thông tin về thực trạng kỳ thị và phân biệt đối xử với ngƣời nhiễm HIV của nhân viên y tế tại Cao Bằng để triển khai, thực hiện chƣơng trình, chúng tôi tiến hành nghiên cứu: “Thực trạng kỳ thị và phân biệt đối xử với ngƣời nhiễm HIV của nhân viên y tế tại Bệnh viện đa khoa tỉnh Cao Bằng năm 2019 và một số yếu tố ảnh hưởng“.3
MỤC TIÊU NGHIÊN CỨU
1. Mô tả thực trạng kỳ thị và phân biệt đối xử với ngƣời nhiễm HIV của nhân viên y tế tại Bệnh viện Đa khoa tỉnh Cao Bằng năm 2019.
2. Phân tích yếu tố ảnh hƣởng đến kỳ thị và phân biệt đối xử với ngƣời nhiễm HIV của nhân viên y tế tại Bệnh viện Đa khoa tỉnh Cao Bằng năm 2019
MỤC LỤC
LỜI CẢM ƠN …………………………………………………………………………………………………….i
MỤC LỤC…………………………………………………………………………………………………………ii
DANH MỤC VIẾT TẮT ……………………………………………………………………………………iv
DANH MỤC BẢNG BIỂU …………………………………………………………………………………v
DANH MỤC BIỂU ĐỒ……………………………………………………………………………………..vi
TÓM TẮT NGHIÊN CỨU ………………………………………………………………………………..vii
ĐẶT VẤN ĐỀ……………………………………………………………………………………………………1
MỤC TIÊU NGHIÊN CỨU…………………………………………………………………………………3
Chƣơng 1: TỔNG QUAN TÀI LIỆU ……………………………………………………………………4
1.1 Khái niệm …………………………………………………………………………………………………….4
1.2 Thực trạng kỳ thị và phân biệt đối xử với ngƣời nhiễm HIV của nhân viên y tế……7
1.3 Tác động của kỳ thị và phân biệt đối xử với ngƣời nhiễm HIV …………………………15
1.4 Một số yếu tố ảnh hƣởng đến sự kỳ thị và phân biệt đối xử với ngƣời nhiễm HIV
của nhân viên y tế……………………………………………………………………………………………..16
1.5 Giới thiệu tóm tắt về địa bàn nghiên cứu………………………………………………………..20
1.6 Khung lý thuyết…………………………………………………………………………………………..21
Chƣơng 2: ĐỐI TƢỢNG VÀ PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ……………………………27
2.1 Đối tƣợng nghiên cứu…………………………………………………………………………………..27
2.2. Thời gian và địa điểm nghiên cứu…………………………………………………………………27
2.3. Thiết kế nghiên cứu: Thiết kế nghiên cứu cắt ngang, kết hợp định lƣợng và định
tính………………………………………………………………………………………………………………….27
2.4 Cỡ mẫu nghiên cứu và phƣơng pháp chọn mẫu……………………………………………….28
2.5 Phƣơng pháp thu thập số liệu………………………………………………………………………..31
2.6 Biến số nghiên cứu………………………………………………………………………………………33
2.7 Thang đo và tiêu chuẩn đánh giá …………………………………………………………………..33
2.8 Phƣơng pháp phân tích số liệu ………………………………………………………………………35
2.9 Vấn đề đạo đức trong nghiên cứu ………………………………………………………………….35iii
Chƣơng 3: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU ………………………………………………………………..37
3.1 Thông tin chung của đối tƣợng nghiên cứu …………………………………………………….37
3.2 Thực trạng kỳ thị và phân biệt đối xử với ngƣời nhiễm HIV của nhân viên y tế….39
3.3 Một số yếu tố ảnh hƣởng đến sự kỳ thị, phân biệt đối xử với ngƣời nhiễm HIV của
nhân viên y tế …………………………………………………………………………………………………..44
Chƣơng 4: BÀN LUẬN …………………………………………………………………………………….54
4.1 Thực trạng kỳ thị và phân biệt đối xử với ngƣời nhiễm HIV của nhân viên y tế….54
4.2 Yếu tố ảnh hƣởng đến sự kỳ thị và phân biệt đối xử với ngƣời nhiễm HIV của nhân
viên y tế …………………………………………………………………………………………………………..59
4.3 Hạn chế của nghiên cứu ……………………………………………………………………………….62
KẾT LUẬN……………………………………………………………………………………………………..65
5.1 Thực trạng kỳ thị, phân biệt đối xử với ngƣời nhiễm HIV của nhân viên y tế……..65
5.2 Yếu tố ảnh hƣởng đến sự kỳ thị, phân biệt đối xử với ngƣời nhiễm HIV của nhân
viên y tế …………………………………………………………………………………………………………..66
KHUYẾN NGHỊ………………………………………………………………………………………………67
TÀI LIỆU THAM KHẢO………………………………………………………………………………….68
PHỤ LỤC………………………………………………………………………………………………………..75
Phụ lục 1: PHIẾU PHÁT VẤN NHÂN VIÊN Y TẾ……………………………………………..75
Phục lục 2: HƢỚNG DẪN THẢO LUẬN NHÓM NHÂN VIÊN Y TẾ………………….81
Phục lục 3: HƢỚNG DẪN PHỎNG VẤN LÃNH ĐẠO BỆNH VIỆN ĐA KHOA ….83
Phục lục 4: HƢỚNG DẪN PHỎNG VẤN LÃNH ĐẠO PHÒNG TỔ CHỨC HÀNH
CHÍNH ……………………………………………………………………………………………………………85
Phụ lục 5: CÁC BIẾN SỐ VÀ CHỈ SỐ NGHIÊN CỨU………………………………………..87
Phụ lục 6: ĐÁNH GIÁ KIẾN THỨC VỀ HIV/AIDS CỦA NHÂN VIÊN Y TẾ………9
DANH MỤC BẢNG BIỂU
Bảng 2.1: Cỡ mẫu nghiên cứu…………………………………………………………………………….28
Bảng 2.2 : Cỡ mẫu nghiên cứu phân bổ theo khoa ………………………………………………..29
Bảng 3.1: Thông tin chung của đối tƣợng nghiên cứu……………………………………………37
Bảng 3.2: Nhân viên y tế có hành vi bảo vệ quá mức cần thiết các biện pháp dự phòng
khi chăm sóc ngƣời nhiễm HIV ………………………………………………………………………….40
Bảng 3.3 Mối liên quan giữa một số đặc điểm nhân khẩu học với sự kỳ thị và phân biệt
đối xử với ngƣời nhiễm HIV của nhân viên y tế……………………………………………………44
Bảng 3.4 Mối liên quan giữa đào tạo/tập huấn và sự kỳ thị, phân biệt đối xử với ngƣời
nhiễm HIV của nhân viên y tế…………………………………………………………………………….46
Bảng 3.5: Kiến thức cơ bản về HIV/AIDS của nhân viên y tế ………………………………..47
Bảng 3. 6 Mối liên quan giữa kiến thức cơ bản về HIV/AIDS và sự kỳ thị, phân biệt
đối xử với ngƣời nhiễm HIV của nhân viên y tế……………………………………………………48
Bảng 3.7 Kiến thức về văn bản/quy định về HIV/AIDS của nhân viên y tế ……………..48
Bảng 3.8 Mối liên quan giữa kiến thức về các văn bản/quy định liên quan đến
HIV/AIDS và sự kỳ thị, phân biệt đối xử với ngƣời nhiễm HIV của nhân viên y tế ….49
Bảng 3.9 Mô hình hồi quy logistic đa biến về các yếu tố liên quan đến sự kỳ thị, phân
biệt đối xử với ngƣời nhiễm HIV của nhân viên y tế……………………………………………..4