Thực trạng nhiễm khuẩn phổi bệnh viện và đặc điểm kháng kháng sinh của một số vi khuẩn gây nhiễm khuẩn phổi bệnh viện tại Bệnh viện Đa khoa tỉnh Thái Bình, năm 2016 – 2017
Thực trạng nhiễm khuẩn phổi bệnh viện và đặc điểm kháng kháng sinh của một số vi khuẩn gây nhiễm khuẩn phổi bệnh viện tại Bệnh viện Đa khoa tỉnh Thái Bình, năm 2016 – 2017.Nhiễm khuẩn phổi bệnh viện là loại nhiễm khuẩn mắc phải liên quan đến chăm sóc y tế, thường gặp tại Khoa Hồi sức tích cực và là nguyên nhân hàng đầu gây tử vong trong số các loại nhiễm khuẩn bệnh viện. Nhiễm khuẩn phổi bệnh viện là nhiễm khuẩn xuất hiện ở người bệnh đã và đang được điều trị tại bệnh viện và diễn ra ít nhất sau 48 giờ nhập viện, không ở trong giai đoạn ủ bệnh hoặc mắc bệnh vào thời điểm nhập viện [9]. Hậu quả của nhiễm khuẩn phổi bệnh viện làm gia tăng số ngày nằm viện, tăng chi phí điều trị, tăng tỷ lệ vong và tăng gánh nặng bệnh tật cho gia đình và xã hội.
Tỷ lệ nhiễm khuẩn phổi bệnh viện (NKPBV) thay đổi tùy theo mỗi bệnh viện, mỗi quốc gia. Tại Mỹ, tỷ lệ khoảng 3,63 ca/1.000 người bệnh nhập viện[104]. Nếu người bệnh thở máy tỷ lệ nhiễm khuẩn phổi tăng 6-21 lần, tỷ lệ gia tăng cùng với thời gian thở máy và 50% nhiễm khuẩn phổi thở máy xảy ra trong 4 ngày đầu thở máy. Tỷ lệ tử vong của nhiễm khuẩn phổi thở máy từ 30 -70% [131]. Tại Việt Nam, theo các nghiên cứu tại các bệnh viện trong toàn quốc, tỷ lệ NKPBV từ 21 – 75% trong số các NKBV. Nghiên cứu tại Bệnh
viện Bạch Mai năm 2012, cho thấy tỷ lệ mới mắc nhiễm khuẩn phổi bệnh viện là 18,9%, tỷ suất mới mắc nhiễm khuẩn phổi bệnh viện đặc biệt cao ở người bệnh thở máy và có can thiệp xâm lấn đường hô hấp [46].
Căn nguyên chủ yếu do vi khuẩn Gram âm đa kháng kháng sinh, thậm chí kháng lại colistin là vũ khí cuối cùng hiện nay trong điều trị nhiễm khuẩnbệnh viện. Vi khuẩn Gram âm gây nhiễm khuẩn phổi bệnh viện thường gặp là A.baumannii, K.pneumoniae, P.aeruginosa, E.coli đa kháng kháng sinh, tỷ lệ kháng kháng sinh được cho là rất cao và khác nhau giữa các nước, các châu lục, giữa các bệnh viện, thậm chí giữa các khoa trong một bệnh viện [46]. Bệnh viện Đa khoa tỉnh Thái Bình với quy mô 1.200 giường bệnh nội trú, người bệnh luôn quá tải trên 130%. Trong khi đó cơ sở vật chất đa số xuống cấp, chật hẹp. Nhiễm khuẩn tại bệnh viện luôn hiện hữu nhưng chưa2
được giám sát thường xuyên, đặc biệt ở Khoa Hồi sức tích cực – Chống độc.
Nhiễm khuẩn phổi bệnh viện tại đây thường gặp ở những người bệnh thở máy, mở khí quản. Căn nguyên phân lập được chủ yếu là vi khuẩn Gram âm kháng kháng sinh với tỷ lệ cao. Nhiễm khuẩn bệnh viện tại Bệnh viện Đa khoa tỉnh Thái Bình chưa được nghiên cứu, giám sát đầy đủ, hệ thống. Hơn thế nữa, chưa xác định được đặc điểm kháng thuốc của tác nhân gây bệnh ở mức độ phân tử làm cơ sở cho dự phòng lây nhiễm và điều trị lâm sàng.Câu hỏi đặt ra là nhiễm khuẩn phổi bệnh viện có thực sự là nhiễm khuẩn bệnh viện phổ biến, đặc điểm dịch tễ, lâm sàng, yếu tố liên quan và căn nguyên của nhiễm khuẩn phổi bệnh viện, mức độ kháng kháng sinh của vi khuẩn gây bệnh như thế nào. Trả lời cho những câu hỏi trên là hết sức quan trọng, cần thiết và có ý nghĩa lớn trong thực tiễn lâm sàng cũng như giúp chocác nhà quản lý đề ra kế hoạch phòng ngừa và kiểm soát nhiễm khuẩn bệnhviện hiệu quả. Xuất phát từ những cơ sở trên đây, chúng tôi tiến hành thực hiện đề tài: “Thực trạng nhiễm khuẩn phổi bệnh viện và đặc điểm kháng kháng sinh của một số vi khuẩn gây nhiễm khuẩn phổi bệnh viện tại Bệnh viện Đa khoa tỉnh Thái Bình, năm 2016 – 2017” nhằm mục tiêu:
MỤC TIÊU NGHIÊN CỨU:
1. Mô tả thực trạng và một số yếu tố liên quan gây nhiễm khuẩn phổi bệnh viện tại Khoa Hồi sức tích cực – Chống độc Bệnh viện Đa khoa tỉnh Thái Bình năm 2016-2017.
2. Xác định tỷ lệ nhiễm và đặc điểm kháng kháng sinh của một số vi khuẩn gây nhiễm khuẩn phổi bệnh viện tại Khoa Hồi sức tích cực – Chống độc Bệnh viện Đa khoa tỉnh Thái Bình năm 2016-2017
MỤC LỤC Thực trạng nhiễm khuẩn phổi bệnh viện và đặc điểm kháng kháng sinh của một số vi khuẩn gây nhiễm khuẩn phổi bệnh viện tại Bệnh viện Đa khoa tỉnh Thái Bình, năm 2016 – 2017
ĐẶT VẤN ĐỀ ……………………………………………………………………………………… 1
CHƯƠNG 1. TỔNG QUAN TÀI LIỆU …………………………………………………. 3
1.1. Thực trạng và một số yếu tố liên quan của nhiễm khuẩn phổi bệnh viện ……. 3
1.1.1. Đại cương về nhiễm khuẩn bệnh viện ………………………………………………. 3
1.1.2. Thực trạng nhiễm khuẩn phổi bệnh viện trên thế giới và Việt Nam ………. 6
1.1.3. Một số yếu tố liên quan của nhiễm khuẩn phổi bệnh viện ………………….. 16
1.1.4. Sinh lý bệnh nhiễm khuẩn phổi bệnh viện ………………………………………. 18
1.1.5. Nguồn gốc của vi khuẩn ………………………………………………………………. 19
1.1.6. Các biện pháp phòng ngừa nhiễm khuẩn phổi bệnh viện …………………… 20
1.2. Căn nguyên, tình hình kháng kháng sinh của một số vi khuẩn gây nhiễm
khuẩn phổi bệnh viện ………………………………………………………………………….. 20
1.2.1. Một số khái niệm, thuật ngữ …………………………………………………………. 20
1.2.2. Căn nguyên gây nhiễm khuẩn phổi bệnh viện trên thế giới và Việt Nam …… 22
1.2.3. Tình hình kháng kháng sinh của một số vi khuẩn gây nhiễm khuẩn phổi bệnh
viện ………………………………………………………………………………………………………………. 24
1.2.4. Kỹ thuật phân tử trong chẩn đoán nhanh tác nhân vi khuẩn gây NKPBV ….. 29
1.3. Một số thông tin về Bệnh viện Đa khoa tỉnh Thái Bình …………………….. 33
CHƯƠNG 2. ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ………… 35
2.1. Địa điểm, đối tượng và thời gian nghiên cứu …………………………………… 35
2.1.1. Địa điểm nghiên cứu: Nghiên cứu được tiến hành tại Khoa Hồi sức tích
cực – Chống độc, Bệnh viện Đa khoa tỉnh Thái Bình. ………………………………… 35
2.1.2. Đối tượng nghiên cứu ………………………………………………………………….. 35
2.1.3. Thời gian nghiên cứu …………………………………………………………………… 36
2.2. Phương pháp nghiên cứu ………………………………………………………………. 37
2.2.1. Thiết kế nghiên cứu …………………………………………………………………….. 37
2.2.2. Phương pháp chọn mẫu và cỡ mẫu nghiên cứu ………………………………… 37
2.2.3. Biến số và các chỉ số trong nghiên cứu …………………………………………… 382.2.4. Phương pháp và kỹ thuật thu thập số liệu ……………………………………….. 41
2.2.5. Quy trình thu thập thông tin ………………………………………………………….. 50
2.3. Phương pháp xử lí số liệu ……………………………………………………………… 52
2.4. Sai số và khắc phục sai số ……………………………………………………………… 52
2.5. Đạo đức nghiên cứu ……………………………………………………………………… 53
CHƯƠNG 3. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU ……………………………………………… 56
3.1. Thực trạng và một số yếu tố liên quan nhiễm khuẩn phổi bệnh viện ………. 56
3.1.1. Thực trạng nhiễm khuẩn phổi bệnh viện …………………………………………. 56
3.1.2. Một số yếu tố liên quan của nhiễm khuẩn phổi bệnh viện ………………….. 65
3.2. Đặc điểm kháng kháng sinh của một số vi khuẩn gây nhiễm khuẩn phổi
bệnh viện thường gặp ………………………………………………………………………….. 71
3.2.1 Căn nguyên gây nhiễm khuẩn phổi bệnh viện …………………………………… 71
3.2.2. Tỷ lệ kháng kháng sinh của một số vi khuẩn gây nhiễm khuẩn phổi
thường gặp …………………………………………………………………………………………. 76
3.2.3. Đặc điểm các gen đề kháng kháng sinh của A.baumannii và
K.pneumoniae gây NKPBV …………………………………………………………………… 82
CHƯƠNG 4. BÀN LUẬN …………………………………………………………………… 88
4.1. Thực trạng và một số yếu tố nguy cơ nhiễm khuẩn phổi bệnh viện ………… 88
4.1.1. Đặc điểm của đối tượng nghiên cứu ………………………………………………. 88
4.1.2. Chỉ số mới mắc nhiễm khuẩn phổi bệnh viện ………………………………….. 89
4.1.3. Yếu tố liên quan gây nhiễm khuẩn phổi bệnh viện ……………………………. 97
4.2. Đặc điểm kháng kháng sinh của một số vi khuẩn gây nhiễm khuẩn phổi
bệnh viện thường gặp ………………………………………………………………………… 102
4.2.1. Căn nguyên gây nhiễm khuẩn phổi bệnh viện ………………………………… 102
4.2.2. Tỷ lệ kháng kháng sinh của một số vi khuẩn gây nhiễm khuẩn phối bệnh
viện thường gặp …………………………………………………………………………………. 106
4.2.3. Đặc điểm các gen đề kháng kháng sinh của A.baumannii và
K.pneumoniae gây NKPBV …………………………………………………………………. 1164.3. Một số hạn chế của đề tài nghiên cứu …………………………………………… 124
KẾT LUẬN ……………………………………………………………………………………… 126
KIẾN NGHỊ …………………………………………………………………………………….. 128
TÀI LIỆU THAM KHẢO