Thực trạng nhiễm sán lá truyền qua ca trên người tại 2 xã thuộc Nam Định, Việt Nam 2005

Sán lá truyền qua cá gây bệnh ở người bao gồm các loài sán lá gan nhỏ và các loài sán lá ruột nhỏ. Tại Việt Nam từ trước đến nay chỉ mới phát hiện sán lá gan nhỏ, chưa xác định được sự có mặt của sán lá ruột nhỏ ký sinh trên người. Mục tiêu: Xác định thực trạng nhiễm sán lá truyền qua cá và thành phần loài trên người tại 2 xã Nghĩa Phú và Nghĩa Lạc thuộc huyện Nghĩa Hưng, Nam Định. Đối tượng và phương pháp nghiên cứu:Dựa vào bảng điều tra dân số, chọn ngẫu nhiên 615 người (là chủ hộ) tại 2 xã nghiên cứu được xét nghiệm phân theo phương pháp Kato-Katz. Chọn 33 bệnh nhân có cường độ nhiễm cao nhất thu thập sán khi điều trị để xác định loài. Kết quả:Trên 615 chủ hộ ở 2 xã trong vùng lưu hành bệnh sán lá gan nhỏ ở điểm nghiên cứu được xét nghiệm phân, tỷ lệ nhiễm sán lá truyền qua cá là
64,9%, trong đó nhiễm sán lá gan nhỏ 50,6%, nhiễm sán lá ruột nhỏ 52,4%, nhiễm phối hợp 2 nhóm sán này là 38,1%, nhiễm sán lá gan nhỏ đơn thuần là 12,5%, nhiễm sán lá ruột nhỏ đơn thuần là 14,3%. Tại điểm nghiên cứu đã phát hiện 6 loài sán lá truyền qua cá (Clonorchis sinensis, Haplorchis pumilio, Haplorchis taichui, Haplorchis yokogawai, Stellantchasmus falcatus và Procerovum varium). Trong đó, có 3 loài (Clonorchis sinensis, Haplorchis pumilio, Haplorchis taichui) đã được thẩm định loài bằng sinh học phân tử. Kết luận: Tỷ lệ nhiễm sán lá truyền qua cá tại 2 xã trong vùng lưu hành bệnh sán lá gan nhỏ là rất cao (64,9%) và đã xác định có ít nhất 6 loài sán lá truyền qua cá tìm thấy ở người.

Trên thế giớ i có 76 loài sán lá truyền qua cá, trong đó có 7 loài sán lá gan và 69 loài sán lá ruột. Tạ i Việt Nam, sán lá truyền qua cá chỉ mới xác định tạ i ít nhất 19 tỉnh có bệnh sán lá gan nhỏ lưu hành bao gồm Clonorchis sinensis và Opisthorchis viverrini nhưng chưa có thông báo nào
về sán lá ruột nhỏ ký sinh trên người, có thể mộ t số trường hợp lẫn với trứng sán lá gan nhỏ khi xét nghiệm phân vì trứng sán lá ruột nhỏ thuộc họ Heterophyidae rấ t giống vớitrứng sán lá gan nhỏ về hình thể . Hơn nữa đườ ng nhiễ m cũ ng tương tự giữa sán lá gan nhỏ và sán lá ruộ t nhỏ nên sự lưu hành bệnh đều có liên quan đến tập quán ăn cá chưa nấu chín như gỏ i cá hoặc cá nấu chưa chín. Tập quán ăn gỏi cá phổ biến ở Nam Định là yếu tố nguy cơ cao nhiễm các loà i sán lá truyền qua cá. Trong cá c nghiên cứu trước đây ở Nam Định tại một số xã có bệnh sán lá truyền qua cá lưu hành cao. Mặc dù vậy, các loài sán lá ở đây vẫn chưa xác định đầy đủ. Những ghi nhận trước đây chỉ chủ yếu mô tả sán lá gan nhỏ Clonorchis sinensis, nhưng các loài sán lá ruộ t nhỏ thuộc họ Heterophyidae và họ Echinostomatidae được thông báo ở các nước khu vực chưa được xác định ký sinh ở người Việt Nam. Nam Định là một tỉnh đồng bằng châu thổ
sông Hồng, gồm có 9 huyện và 1 thành phố, với gần 2 triệu dân, 100% người Kinh và diện tích 1.637 km2
. Cá nước ngọt được nuôi rộng rãi ở Nam Định với diện tích nuôi cá 13.533 ha và cho sản lượng 20.816 tấn cá năm 2004. Nam Định là một trong những địa phương có tập quán ăn gỏi cá phổ biến được chọn để đánh giá thực trạng nhiễm sán lá truyền qua cá trên người, thông qua đó, góp phần hoạch định chiến lược phòng chống sán lá truyền qua cá cho cả Y tế và Thuỷ sản. Nghiên cứu này với 2 mục tiêu:
1. Xác định thực trạng nhiễm sán lá truyền qua cá trên người tại 2 xã Nghĩa Phú và Nghĩa Lạc thuộc huyện Nghĩa Hưng, tỉnh Nam Định.
2. Xác định thành phần loài sán lá truyền qua cá ở người qua thu thập mẫu khi điều trị