Thực trạng nhiễm virus viêm gan B và liên quan một số chứng trạng y học cổ truyền của sinh viên năm thứ nhất Học viện Y Dược học cổ truyền Việt Nam

Luận văn thạc sĩ y học Thực trạng nhiễm virus viêm gan B và liên quan một số chứng trạng y học cổ truyền của sinh viên năm thứ nhất Học viện Y Dược học cổ truyền Việt Nam.Nhiễm virus viêm gan B là một vấn đề sức khỏe và là một trong những nguyên nhân gây bệnh và tử vong phổ biến trên thế giới. Virus viêm gan B (HBV – virus hepatitis B) gây nên các rối loạn chức năng gan, làm tổn thƣơng tế bào gan và gây bệnh viêm gan virus B. Theo thống kê của tổ chức y tế thế giới có khoảng 2 tỷ ngƣời bị nhiễm HBV, trong đó 350 triệu ngƣời là mang HBV mạn tính. Ở những ngƣời nhiễm HBV mãn tính, nguy cơ bị ung thƣ gan cao gấp 200 lần những ngƣời không bị nhiễm, 15- 40% ngƣời trong số đó có biến chứng xơ gan và ung thƣ gan nguyên phát [49], [58]. Hàng năm, ước tính trên thế giới có khoảng 1 triệu người mang HBV mạn tính chết vì ung thƣ gan nguyên phát và xơ gan.

Tỷ lệ nhiễm virus viêm gan B thay đổi theo từng khu vực địa lý, dân cƣ, tập quán sinh hoạt, ý thức ngƣời dân và điều kiện kinh tế. Các nghiên cứu trên thế giới và ở Việt Nam đều cho thấy nhiễm virus viêm gan B thƣờng có liên quan đến các yếu tố nhƣ kiến thức, hiểu biết, thái độ và nhận thức cũng nhƣ hành vi phòng chống chƣa hiệu quả tại cộng đồng. Việt Nam nằm trong khu vực có nguy cơ cao về nhiễm HBV. Chính vì thế, để kiểm soát đƣợc tình trạng nhiễm HBV thì việc phát hiện sớm để điều trị ngay từ đầu rất quan trọng. Hiện nay, để chẩn đoán chính xác bệnh viêm gan B ngoài dựa vào các triệu chứng lâm sàng, ngƣời ta dựa chủ yếu vào các dấu ấn miễn dịch đƣợc phát hiện trong huyết thanh của bệnh nhân (HBsAg, Anti HBs, HBcAg, Anti HBc, HBeAg, Anti HBe, HBV- DNA) vì ở những giai đoạn đầu viêm gan B không có hoặc không biểu hiện rõ ràng các triệu chứng. Tuy nhiên trên thực tế chỉ 5 dấu ấn đƣợc đƣa vào chẩn đoán. Riêng HBsAg dƣơng tính đủ để chứng minh sự có mặt của HBV, Anti HBc total chứng tỏ cơ thể đã hoặc đang nhiễm HBV, HBV- DNA đánh giá sự tồn tại và nhân lên của virus.
Hiện nay, Viêm gan B là một nguy cơ nghề nghiệp quan trọng đối với nhân viên y tế. Theo WHO, trong 35 triệu nhân viên y tế trên toàn cầu, có 2 triệu ngƣời tiếp xúc với bệnh truyền nhiễm, mỗi năm có 40% bị nhiễm HBV. Các yếu tố gây tổn thƣơng da 28%, mảnh thủy tinh 17%, mũi kim khâu 15%, kim bƣớm 14%, mũi khoan 15%, qua thông tĩnh mạch 5%, yếu tố khác 7% [4]. Theo thống kê cho thấy chỉ 60% nhân viên y tế có nhận thức, thái độ thực hành về các biện pháp chuyên môn phòng tránh nhiễm HBV đúng qui định [30].
Tần suất HBsAg(+) thay đổi rộng khắp trên thế giới. Ba phần tƣ dân số thế giới, phần lớn là khu vực Châu Á sống trong vùng dịch tễ lƣu hành cao với tần suất HBsAg(+) ≥ 8%. Dân số còn lại sống trong vùng dịch tễ trung bình có tần suất HBsAg(+) dao động từ 2 – 7% và vùng dịch tễ thấp có tần suất < 2% [43]. Đông Nam Á là vùng dịch tễ lƣu hành cao của virus viêm gan B với tỷ lệ nhiễm từ 6,5 – 16,5% [60].
Ở Việt Nam, đã có những nghiên cứu tình hình nhiễm HBV, nhƣng chủ yếu là nghiên cứu về nhân viên ở bệnh viện đa khoa (điều dƣỡng, hộ sinh,cấp cứu, hồi sức…), còn nghiên cứu về tình hình nhiễm HBV ở sinh viên ngành Y còn rất ít, đặc biệt là đối tƣợng sinh viên khi mới nhập học tại Học viện Y Dƣợc học cổ truyền, nhóm đối tƣợng có nguy cơ cao do thƣờng xuyên phải tiếp xúc với ngƣời bệnh và các dịch cơ thể của họ trong quá trình thực hành lâm sàng. Nếu không hiểu rõ về tình trạng sức khỏe cũng nhƣ kiến thức, thực hành phòng chống viêm gan B không tốt, không những ảnh hƣởng trực tiếp đến bản thân sinh viên mà còn ảnh hƣởng đến cả cộng đồng. Mặt khác, chính những nhân viên y tế tƣơng lai này là nguồn cung cấp kiến thức đúng đắn cho cộng đồng, giúp mọi ngƣời hiểu rõ về bệnh viêm gan B và cách phòng tránh.
Vì vậy chúng tôi nghiên cứu đề tài “Thực trạng nhiễm virus viêm gan B và liên quan một số chứng trạng y học cổ truyền của sinh viên năm thứ nhất Học viện Y Dược học cổ truyền Việt Nam‟‟ với mục tiêu nghiên cứu sau:
1. Xác định tỷ lệ nhiễm và kiến thức, thực hành về bệnh viêm gan B ở sinh viên năm thứ nhất (2018-2019) Học viện Y dược học cổ truyền Việt Nam.
2. Khảo sát một số chỉ số cận lâm sàng với mối liên quan các chứng trạng y học cổ truyền ở đối tượng nhiễm HBV

MỤC LỤC
ĐẶT VẤN ĐỀ …………………………………………………………………………………….. 1
CHƢƠNG 1: TỔNG QUAN TÀI LIỆU……………………………………………….. 3
1.1. VIRUS VIÊM GAN B …………………………………………………………………. 3
1.1.1. Vài nét lịch sử bệnh viêm gan virus B………………………………………. 3
1.1.2. Cấu trúc của HBV………………………………………………………………….. 4
1.1.3. Các kháng nguyên của virus viêm gan B ………………………………….. 5
1.1.4. Các kháng thể trong huyết thanh sau khi nhiễm HBV ………………… 7
1.1.5. Các dấu ấn miễn dịch để chẩn đoán HBV …………………………………. 8
1.1.6. Phƣơng thức lây truyền của virút viêm gan B……………………………. 9
1.1.7. Biểu hiện lâm sàng của bệnh viêm gan virus B………………………… 10
1.1.8. Đặc điểm cận lâm sàng của viêm gan B………………………………….. 13
1.2. HOÀNG ĐẢN…………………………………………………………………………… 14
1.3. CHỨNG TRẠNG CỦA HOÀNG ĐẢN……………………………………….. 16
1.4. CÁC BIỆN PHÁP DỰ PHÒNG VIÊM GAN B ……………………………. 17
1.5. TÌNH HÌNH NHIỄM VIRUS VIÊM GAN B TRÊN THẾ GIỚI VÀ
VIỆT NAM …………………………………………………………………………………….. 19
1.5.1. Trên thế giới………………………………………………………………………… 19
1.5.2. Tại Việt Nam……………………………………………………………………….. 20
1.6.TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU VỀ KIẾN THỨC, THỰC HÀNH PHÒNG
CHỐNG BỆNH VIÊM GAN B TRÊN THẾ GIỚI VÀ VIỆT NAM ……………. 21
1.6.1. Trên thế giới………………………………………………………………………… 21
1.6.2. Ở Việt Nam…………………………………………………………………………. 22
CHƢƠNG 2: ĐỊA ĐIỂM, ĐỐI TƢỢNG VÀ PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN
CỨU…………………………………………………………………………………………………. 24
2.1. ĐỊA ĐIỂM VÀ THỜI GIAN NGHIÊN CỨU……………………………….. 242.2. ĐỐI TƢỢNG NGHIÊN CỨU …………………………………………………….. 24
2.2.1. Xác định thực trạng nhiễm và kiến thức, thực hành về bệnh viêm
gan B. ………………………………………………………………………………………….. 24
2.2.2. Khảo sát một số chỉ số cận lâm sàng với mối liên quan các chứng
trạng y học cổ truyền ở đối tƣợng nhiễm HBV. ………………………………… 24
2.3. PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ……………………………………………….. 24
2.3.1. Thiết kế nghiên cứu ……………………………………………………………… 24
2.3.2. Cỡ mẫu và cách chọn mẫu…………………………………………………….. 24
2.3.3. Cách thức tiến hành nghiên cứu …………………………………………….. 25
2.3.4. Phƣơng pháp thu thập số liệu…………………………………………………. 26
2.4. CÁC BIẾN SỐ, CHỈ SỐ TRONG NGHIÊN CỨU………………………… 29
2.5. CÁC KHÁI NIỆM VÀ CÁCH ĐÁNH GIÁ KIẾN THỨC, THỰC HÀNH.31
2.5.1. Các khái niệm ……………………………………………………………………… 31
2.5.2. Đánh giá về kiến thức phòng chống bệnh viêm gan B………………. 32
2.5.3. Đánh giá thực hành phòng chống bệnh viêm gan B:…………………. 32
2.6. SAI SỐ VÀ BIỆN PHÁP KHỐNG CHẾ SAI SỐ …………………………. 32
2.7. PHÂN TÍCH VÀ XỬ LÝ SỐ LIỆU…………………………………………….. 33
2.8. ĐẠO ĐỨC TRONG NGHIÊN CỨU …………………………………………… 33
CHƢƠNG 3: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU …………………………………………… 35
3.1. THỰC TRẠNG NHIỄM VÀ KIẾN THỨC, THỰC HÀNH …………… 35
3.2. CHỈ SỐ CẬN LÂM SÀNG VỚI MỐI LIÊN QUAN CÁC CHỨNG
TRẠNG Y HỌC CỔ TRUYỀN…………………………………………………………. 41
CHƢƠNG 4: BÀN LUẬN …………………………………………………………………. 47
4.1. TỶ LỆ NHIỄM VIRUS VIÊM GAN B VÀ KIẾN THỨC, THỰC
HÀNH VỀ BỆNH VIÊM GAN B Ở ĐỐI TƢỢNG NGHIÊN CỨU………. 47
4.1.1. Phân bố đối tƣợng nghiên cứu theo giới………………………………….. 47
4.1.2. Tỷ lệ HBsAg (+) ở các đối tƣợng nghiên cứu ………………………….. 474.1.3. Tỷ lệ Anti HBc (+) ở các đối tƣợng nghiên cứu……………………….. 48
4.1.4. Tỷ lệ nhiễm HBV trong các đối tƣợng nghiên cứu …………………… 49
4.1.5. Kiến thức về nguyên nhân gây bệnh……………………………………….. 49
4.1.6. Kiến thức về triệu chứng của bệnh viêm gan B………………………… 50
4.1.7. Kiến thức về đƣờng lây truyền, biến chứng và cách phòng tránh của
bệnh viêm gan B …………………………………………………………………………… 51
4.1.8. Thực hành về phòng chống bệnh viêm gan B ………………………….. 52
4.2. KHÁO SÁT MỘT SỐ CHỈ SỐ CẬN LÂM SÀNG VỚI MỐI LIÊN
QUAN CÁC CHỨNG TRẠNG Y HỌC CỔ TRUYỀN Ở ĐỐI TƢỢNG
NHIỄM HBV. ………………………………………………………………………………. 54
KẾT LUẬN ………………………………………………………………………………………. 57
KHUYẾN NGHỊ……………………………………………………………………………….. 58
TÀI LIỆU THAM KHẢO
PHỤ LỤC

DANH MỤC BẢNG
Bảng 3.1. Phân bố đối tƣợng nghiên cứu theo giới………………………………. 35
Bảng 3.2. Tỷ lệ HBsAg(+) ở đối tƣợng nghiên cứu theo giới ……………….. 35
Bảng 3.3. Tỷ lệ Anti HBc(+) ở các đối tƣợng nghiên cứu theo giới ………. 35
Bảng 3.4. Tỷ lệ HBsAg(+) có anti HBc(+) ở đối tƣợng nghiên cứu ………. 36
Bảng 3.5. Tỷ lệ nhiễm HBV trong các đối tƣợng nghiên cứu ……………….. 36
Bảng 3.6. Tỷ lệ đối tƣợng hiểu biết về nguyên nhân gây bệnh………………. 37
Bảng 3.7. Tỷ lệ đối tƣợng hiểu biết đúng về triệu chứng* bệnh VGB…….. 37
Bảng 3.8. Tỷ lệ đối tƣợng biết về sự lây truyền bệnh viêm gan B …………. 38
Bảng 3.9. Tỷ lệ đối tƣợng biết số con đƣờng lây bệnh VGB…………………. 38
Bảng 3.10. Tỷ lệ đối tƣợng biết về biến chứng* của bệnh viêm gan B……… 39
Bảng 3.11. Tỷ lệ đối tƣợng biết về cách phòng bệnh viêm gan B……………. 39
Bảng 3.12. Tỷ lệ đối tƣợng biết về có vaccin phòng bệnh viêm gan B …….. 40
Bảng 3.13. Tỷ lệ đối tƣợng biết về thời gian tốt nhất tiêm vaccin phòng bệnh
viêm gan B ………………………………………………………………………. 40
Bảng 3.14. Tỷ lệ đối tƣợng đã tiêm vaccin phòng bệnh viêm gan B………… 40
Bảng 3.15. Tỷ lệ đối tƣợng đã đi xét nghiệm viêm gan B ………………………. 41
Bảng 3.16. Định lƣợng AST ở đối tƣợng nhiễm HBV …………………………… 41
Bảng 3.17. Định lƣợng ALT ở đối tƣợng nhiễm HBV…………………………… 42
Bảng 3.18. Định lƣợng Billirubin ở đối tƣợng nhiễm HBV ……………………. 42
Bảng 3.19. Định lƣợng Albumin ở đối tƣợng nhiễm HBV……………………… 42
Bảng 3.20. Định lƣợng HBV-DNA ở đối tƣợng nhiễm HBV …………………. 43
Bảng 3.21. Liên quan giữa tải lƣợng HBV-DNA với sự xuất hiện của kháng
nguyên-kháng thể……………………………………………………………… 43
Bảng 3.22. Biểu hiện các chứng trạng trên đối tƣợng nhiễm HBV………….. 44Bảng 3.23. Phân bố các chứng trạng với sự xuất hiện của kháng nguyên –
kháng thể ở đối tƣợng nhiễm HBV……………………………………… 45
Bảng 3.24. Tỷ lệ đối tƣợng nhiễm HBV có biểu hiện chứng trạng ………….. 46
Bảng 3.25. Liên quan giữa tải lƣợng HBV-DNA với sự xuất hiện chứng
trạng ở đối tƣợng nhiễm HBV ……………………………………………. 4