Thực trạng phản ứng sau tiêm vắc xin Quinvaxem trong tiêm chủng mở rộng và thực hành chăm sóc trẻ sau tiêm chủng của các bà mẹ

Thực trạng phản ứng sau tiêm vắc xin Quinvaxem trong tiêm chủng mở rộng và thực hành chăm sóc trẻ sau tiêm chủng của các bà mẹ tại thành phố Hạ Long, Quảng Ninh, năm 2011.Vắc xin Quinvaxem được đưa vào chương trình TCMR Việt Nam từ tháng 6 năm 2011. Đây là loại vắc xin phối hợp 5 trong 1 có tác dụng dự phòng 5 bệnhtrong cùng một mũi tiêm: bạch hầu, ho gà, uốn ván, VGB, và các bệnh do vi khuẩn Hib gây ra. Để gây miễn dịch cơ bản, vắc xin được tiêm 3 mũi cho trẻ dưới 1 tuổi ở các thời điểm 2, 3 và 4 tháng tuổi. Đánh giá và theo dõi các phản ứng sau tiêm chủng của vắc xin mới được triển khai là hết sức quan trọng và cần thiết để giúp cho các nhà chuyên môn và các nhà quản lý, sử dụng vắc xin rộng rãi trong cộng đồng một cách hiệu quả và an toàn nhất. Với thiết kế nghiên cứu dịch tễ học mô tả, sử dụng kỹ thuật điều tra cắt ngang, chúng tôi tiến hành đề tài : “Thực trạng phản ứng sau tiêm vắc xin Quinvaxem trong TCMR và thực hành chăm sóc trẻ sau tiêm chủng của các bà mẹ tại thành phố Hạ Long, Quảng Ninh, năm 2011”. Mục tiêu: i)Mô tả thực trạng các phản ứng sau tiêm vắc xin Quinvaxem tại thành phố Hạ Long năm 2011.ii) Mô tả thực hành chăm sóc trẻ sau tiêm chủng của bà mẹ tại thành phố Hạ Long năm 2011.iii) Tìm hiểu các yếu tố liên quan đến thực hành chăm sóc trẻ sau tiêm chủng của bà mẹ tại thành phố Hạ Long năm 2011.

Thời gian thực hiện từ tháng 1 năm 2011 đến tháng 8 năm 2011 tại TP Hạ Long, Quảng Ninh. Cỡ mẫu là 185 cặp mẹ con. Thông tin về phản ứng sau tiêm được thu thập bằng phương pháp theo dõi, đánh giá trong vòng 3 ngày sau khi tiêm chủng. Thông tin về thực hành của bà mẹ được phỏng vấn bằng bộ câu hỏi in sẵn.
Kết quả: Quinvaxem sử dụng trong chương trình TCMR cho trẻ dưới 1 tuổi tại TP Hạ Long là an toàn. Phản ứng sau tiêm chỉ ở mức độ nhẹ và trong tiêu chuẩn cho phép của WHO. Không có trường hợp phản ứng nặng sau tiêm chủng. Các phản ứng chủ yếu hay gặp là đau: 59,5%; sưng: 49,2%; sốt: 84,3% (trong đó 86,5% là sốt nhẹ). 100% trường hợp có phản ứng đều khỏi hoàn toàn không để lại di chứng.
Các thực hành tốt được ghi nhận gồm: giữ gìn và bảo quản sổ tiêm chủng cá nhân cho trẻ đạt 100%; thực hiện theo dõi trẻ sau tiêm tại nhà đủ 24 giờ đạt 91,4 %; chăm sóc và xử trí sốt đúng cách đạt 98%. Các thực hành chưa tốt được ghi nhận gồm: thời gian theo dõi trẻ sau tiêm tại TYT không đủ là 60,5%; không chủ độngvii cung cấp thông tin về sức khỏe của trẻ và tiền sử phản ứng lần tiêm trước cho CBYT là 11,4%; xử trí phản ứng tại chỗ sau tiêm không đúng cách là 27,2%. Bà mẹ có thái độ tích cực thì tỷ lệ thực hành đạt cao gấp 2,15 lần bà mẹ có thái độ không tích cực (p<0,05). Bà mẹ được tư vấn về PƯ STC thì tỷ lệ thực hành đạt cao gấp 3,99 lần bà mẹ không được tư vấn ( p<0,05).
Nghiên cứu đưa ra các khuyến nghị: tiếp tục nghiên cứu, theo dõi và giám sát phản ứng sau tiêm vắc xin Quinvaxem trên qui mô lớn hơn. Tăng cường đào tạo đội ngũ CBYT, củng cố kỹ năng khám phân loại cho trẻ, kỹ năng tư vấn cho bà mẹ trước khi tiêm chủng cho trẻ. Tăng cường các hoạt động truyền thông về phản ứng sau tiêm, chăm sóc sau tiêm chủng, nêu cao vai trò quan trọng của bà mẹ trong việc dự phòng và xử trí các phản ứng sau tiêm

MỤC LỤC
ĐẶT VẤN ĐỀ ………………………………………………………………………………………………1
MỤC TIÊU CỤ THỂ ……………………………………………………………………………………3
CHƢƠNG 1: TỔNG QUAN TÀI LIỆU…………………………………………………………4
1.1. Khái niệm về vắc xin………………………………………………………………………………4
1.1.1. Định nghĩa………………………………………………………………………………………..4
1.1.2. Bản chất …………………………………………………………………………………………..4
1.1.3.Bảo quản vắc xin………………………………………………………………………………..4
1.1.4. Vắc xin Quinvaxem……………………………………………………………………………5
1.2. Phản ứng sau tiêm chủng ……………………………………………………………………….6
1.2.1. Định nghĩa………………………………………………………………………………………..6
1.2.2. Nguyên nhân …………………………………………………………………………………….6
1.2.3. Phân loại ………………………………………………………………………………………….8
1.2.4. Nghiên cứu, theo dõi phản ứng sau tiêm vắc xin Quinvaxem. ……………….11
1.3.Chƣơng trình tiêm chủng mở rộng…………………………………………………………12
1.3.1.Khái niệm về tiêm chủng…………………………………………………………………..12
1.3.2.Chương trình TCMR thế giới ……………………………………………………………12
1.3.3. Chương trình TCMR ở Việt Nam……………………………………………………..14
1.3.4. Tình hình tiêm chủng ở thành phố Hạ Long, Quảng Ninh…………………….22
CHƢƠNG 2: PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU …………………………………………..24
2.1. Đối tượng nghiên cứu……………………………………………………………………………..24
2.2. Thời gian và địa điểm nghiên cứu…………………………………………………………..25
2.3. Thiết kế nghiên cứu………………………………………………………………………………..25
2.4. Mẫu và phương pháp chọn mẫu……………………………………………………………….25
2.5. Phương pháp thu thập số liệu…………………………………………………………………..26
2.6. Xử lý và phân tích số liệu ……………………………………………………………………….27
2.7. Biến số nghiên cứu, khái niệm, thước đo, tiêu chuẩn đánh giá. ……………………27
2.8.Khía cạnh đạo đức trong nghiên cứu: ………………………………………………………..37
CHƢƠNG III: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU…………………………………………………..38
3.1. Thông tin chung về đối tƣợng nghiên cứu. …………………………………………….38
3.1.1. Thông tin về bà mẹ trong mẫu nghiên cứu ………………………………………….38
3.1.2. Thông tin về trẻ trong mẫu nghiên cứu……………………………………………….39
3.2. Phản ứng sau tiêm vắc xin Quinvaxem………………………………………………….39
3.2.1. Mức độ phản ứng …………………………………………………………………………….39
3.2.2. Phản ứng sau tiêm theo giới tính ……………………………………………………….43
3.2.3. Phản ứng sau tiêm theo địa dư………………………………………………………….43
3.2.4. Thời gian xuất hiện các phản ứng thường gặp……………………………………..44
3.2.5.Nơi chăm sóc điều trị và kết quả điều trị phản ứng……………………………….44
3.3. Thực hành chăm sóc trẻ sau tiêm của bà mẹ…………………………………………45
3.3.1. Bảo quản sổ tiêm chủng cá nhân. ………………………………………………………45ii
3.3.2. Bà mẹ chủ động phối hợp với CBYT khi cho trẻ tiêm chủng. ……………….45
3.3.3. Thực hành theo dõi trẻ sau tiêm chủng………………………………………………45
3.3.4.Thực hành chăm sóc, xử trí của bà mẹ tại nhà khi trẻ có phản ứng …………47
3.4. Các yếu tố liên quan đến thực hành chăm sóc trẻ…………………………………..48
3.4.1.Kiến thức của bà mẹ về phản ứng sau tiêm. …………………………………………48
3.4.2.Thái độ của bà mẹ về phản ứng sau tiêm……………………………………………..50
3.4.3. Phân tích các yếu tố liên quan thực hành chăm sóc trẻ sau tiêm chủng …..50
CHƢƠNG 4: BÀN LUẬN …………………………………………………………………………..53
4.1.Đặc điểm chung của đối tượng nghiên cứu…………………………………………………53
4.2.Tình trạng phản ứng sau tiêm vắc xin Quinvaxem tại TP Hạ long……………….53
4.3. Thực hành chăm sóc trẻ sau tiêm chủng của bà mẹ…………………………………….57
CHƢƠNG 5: KẾT LUẬN …………………………………………………………………………..62
KHUYẾN NGHỊ…………………………………………………………………………………………64
TÀI LIỆU THAM KHẢO …………………………………………………………………………..65
Phụ lục 1: Các yếu tố ảnh hưởng đến thực hành chăm sóc trẻ sau tiêm của bà mẹ..68
Phụlục 2: Phân bố cỡ mẫu trong nghiên cứu …………………………………………………..69
Phụ lục 3: Phiếu theo dõi phản ứng sau tiêm vắc xin Quinvaxem……………………….70
Phụ lục 4: Phiếu phỏng vấn bà mẹ ………………………………………………………………….72
Phụ lục 5: Bản đồ địa bàn nghiên cứu……………………………………………………………..78

DANH MỤC BẢNG
Bảng 3.1: Thông tin chung về bà mẹ trong mẫu nghiên cứu ………………………………38
Bảng 3.2: Thông tin chung về trẻ trong mẫu nghiên cứu …………………………………..39
Bảng 3.3: Tỷ lệ sốt theo số liều vắc xin đã tiêm chủng ……………………………………..42
Bảng 3.4: Mức độ sốt theo số liều vắc xin trẻ đã tiêm chủng……………………………..42
Bảng 3.5: Tỷ lệ phản ứng theo giới tính …………………………………………………………43
Bảng 3.6: Tỷ lệ phản ứng theo địa dư……………………………………………………………..43
Bảng 3.7: Tỷ lệ bà mẹ cung cấp thông tin về sức khỏe của trẻ khi tiêm chủng ………..
Bảng 3.8: Tỷ lệ bà mẹ thực hiện theo dõi trẻ 30 phút tại TYT ……………………………45
sau khi tiêm chủng ……………………………………………………………………………………….45
Bảng 3.9: Tình trạng theo dõi trẻ sau tiêm tại nhà trong 24 giờ đầu sau tiêm……..46
Bảng 3.10: Lý do không thực hiện theo dõi đủ thời gian ở TYT………………………..46
Bảng 3.11: Lý do không thực hiện theo dõi đủ thời gian ở nhà………………………….47
Bảng 3.12: Thực hành chăm sóc và xử trí của bà mẹ ………………………………………..47
cho trẻ có sốt sau tiêm chủng …………………………………………………………………………….
Bảng 3.13: Thực hành chăm sóc và xử trí của bà mẹ ………………………………………..48
cho trẻ có phản ứng tại chỗ ……………………………………………………………………………….
Bảng 3.14: Các yếu tố liên quan đến thực hành theo dõi trẻ ……………………………..50
tại TYT sau tiêm chủng…………………………………………………………………………………….
Bảng 3.15. Một số yếu tố liên quan đến thực hành chăm sóc trẻ sau tiêm chủng …51