Thực trạng sử dụng kháng sinh trên bệnh nhân điều trị nội trú và một số yếu tố ảnh hưởng tại bệnh viện đa khoa huyện Yên Dũng- Bắc Giang năm 2016
Thực trạng sử dụng kháng sinh trên bệnh nhân điều trị nội trú và một số yếu tố ảnh hưởng tại bệnh viện đa khoa huyện Yên Dũng- Bắc Giang năm 2016.Từ khi ra đời đến nay kháng sinh đã trở thành nguồn tài nguyên vô cùng quý giá cho các bệnh nhân mắc bệnh nhiễm khuẩn. Kháng sinh chỉ mang lại hiệu quả điều trị tốt nếu được sử dụng hợp lý. Tuy nhiên hiện nay thực trạng lạm dụng thuốckháng sinh ở các cơ sở y tế cũng như trong cộng đồng đang trở thành vấn đề thách thức đối với toàn cầu và đặc biệt là đối với các nước đang phát triển. Hiện nay trên thế giới có nhiều chủng vi khuẩn gây bệnh đã kháng nhiều loại kháng sinh. Các kháng sinh “thế hệ một” gần như không được lựa chọn mà được thay thế bằng các thuốc thế hệ mới hơn[34]. Cùng với đó là chi phí điều trị các bệnh nhiễm khuẩn cũng ngày càng tăng lên thậm chí một số kháng sinh thuộc nhóm “lựa chọn cuối cùng” cũng đang dần mất hiệu lực [17].
Đáng báo động ở Việt Nam đã xuất hiện vi khuẩn kháng đa thuốc, mức độ kháng ngày càng gia tăng đặc biệt ở nhóm vi khuẩn gram âm, thường xuất hiện trong các bệnh viện đã có vi khuẩn biến đổi gen đa kháng với carbapenem thế hệ mới. Tổ chức Y tế thế giới xếp Việt Nam vào danh sách các nước có tỷ lệ kháng thuốc kháng sinh cao trên thế giới[11].
Cùng với các nước trên thế giới, Việt Nam đã hưởng ứng tích cực lời kêu gọi của Tổ chức Y tế thế giới “Không hành động hôm nay, ngày mai không có thuốc chữa” và “Kế hoạch hành động quốc gia về chống kháng thuốc giai đoạn từ năm 2013 đến năm 2020”. Bộ Y tế đã ban hành tài liệu “Hướng dẫn sử dụng kháng sinh”, tài liệu cung cấp những kiến thức và kỹ năng cơ bản, cập nhật đồng thời phù hợp với thực tế của Việt Nam về việc sử dụng kháng sinh hợp lý, an toàn để ứng dụng trong công tác khám, chữa bệnh, phòng bệnh, bảo vệ chăm sóc và nâng cao sức khỏe nhân dân, góp phần hạn chế tình trạng kháng kháng sinh đang có nguy cơ gia tăng hiện nay.
Trong bệnh viện, việc sử dụng kháng sinh an toàn và hợp lý đóng góp hết sức to lớn trong việc hạn chế vi khuẩn kháng thuốc từ đó hạn chế sự lây lan của vi khuẩn kháng thuốc, hạn chế nhiễm trùng bệnh viện, góp phần giảm tỷ lệ mắc bệnh, tỷ lệ tử vong cũng như gánh nặng về y tế và kinh tế xã hội. Do đó việc đánh giá2 thực trạng sử dụng kháng sinh hiện nay là hết sức cần thiết để phản ánh thực trạng và góp phần nâng cao hiệu quả sử dụng thuốc kháng sinh .
Bệnh viện đa khoa huyện Yên Dũng – Bắc Giang là bệnh viện đa khoa tuyến huyện trực thuộc Sở Y tế Bắc Giang. Trong cơ cấu danh mục thuốc của bệnh viện thì nhóm thuốc kháng sinh luôn chiếm tỷ trọng lớn. Tình hình sử dụng kháng sinh tại bệnh viện rất được ban Giám đốc quan tâm. Tuy nhiên hiện nay chưa có nghiên cứu nào đưa ra cái nhìn tổng quát về sử dụng kháng sinh trong bệnh viện theo bộ tiêu chí của WHO và của Bộ Y tế Việt Nam đưa ra.
Với mong muốn đánh giá thực tế tình hình sử dụng kháng sinh tại bệnh viện, từ đó có những biện pháp quản lý và nâng cao hiệu quả sử dụng kháng sinh một cách an toàn và hợp lý chúng tôi tiến hành đề tài : “Thực trạng sử dụng kháng sinh trên bệnh nhân điều trị nội trú và một số yếu tố ảnh hưởng tại bệnh viện đa khoa huyện Yên Dũng- Bắc Giang năm 2016 ”.3
MỤC TIÊU NGHIÊN CỨU
1. Thực trạng sử dụng kháng sinh trong điều trị nội trú tại bệnh viện đa khoa huyện Yên Dũng năm 2016.
2. Xác định một số yếu tố ảnh hưởng đến việc sử dụng kháng sinh tại một số khoa lâm sàng của bệnh viện đa khoa Yên Dũng
MỤC LỤC
ĐẶT VẤN ĐỀ ………………………………………………………………………………………………1
MỤC TIÊU NGHIÊN CỨU ………………………………………………………………………….3
TỔNG QUAN TÀI LIỆU ……………………………………………………………………………..4
1.1. MỘT SỐ KHÁI NIỆM …………………………………………………………………………………4
1.1.1. Kháng sinh …………………………………………………………………………………………..4
1.1.2. Kháng kháng sinh………………………………………………………………………………….4
1.1.3. Phối hợp kháng sinh[18] ……………………………………………………………………….5
1.1.4. Lựa chọn kháng sinh và liều lượng[18]……………………………………………………5
1.1.5. Sử dụng kháng sinh điều trị theo kinh nghiệm [18] ………………………………..6
1.1.6 Lựa chọn đƣờng đƣa thuốc[18] ……………………………………………………………..7
1.1.7 Độ dài đợt điều trị[18]……………………………………………………………………………7
1.1.8. Liều xác định hàng ngày ………………………………………………………………………..8
1.2 BỘ CÔNG CỤ TRONG CÁC NGHIÊN CỨU VỀ SỬ DỤNG KHÁNG SINH TRONG ĐIỀU
TRỊ NỘI TRÚ…………………………………………………………………………………………………..9
1.3. CÁC NGHIÊN CỨU VỀ SỬ DỤNG KHÁNG SINH…………………………………………….10
1.3.1. Một số nghiên cứu về sử dụng kháng sinh ở nước ngoài…………………………..10
1.3.2. Một số nghiên cứu về sử dụng kháng sinh ở Việt Nam……………………………..12
1.4. CÁC YẾU TỐ ẢNH HƢỞNG ĐẾN SỬ DỤNG KHÁNG SINH ……………………………….15
1.4.1. Các yếu tố thuộc về bệnh viện……………………………………………………………….15
1.4.2. Các yếu tố thuộc về bác sỹ ……………………………………………………………………16
1.4.3. Ảnh hưởng từ phía người ngoài tác động tới bác sỹ…………………………………17
1.4.4. Một số yếu tố khác……………………………………………………………………………….18
1.5. GIỚI THIỆU SƠ LƢỢC VỀ BỆNH VIỆN ĐA KHOA HUYỆN YÊN DŨNG BẮC
GIANG ………………………………………………………………………………………………………..19
PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU………………………………………………………………..22
2.1 ĐỐI TƢỢNG NGHIÊN CỨU ………………………………………………………………………..22
2.1.1. Nghiên cứu định lượng…………………………………………………………………………22
2.1.2. Nghiên cứu định tính……………………………………………………………………………22
2.2. THỜI GIAN VÀ ĐỊA ĐIỂM NGHIÊN CỨU……………………………………………………..22iv
2.2.1. Thời gian ……………………………………………………………………………………………22
2.2.2. Địa điểm :…………………………………………………………………………………………..22
2.3. THIẾT KẾ NGHIÊN CỨU…………………………………………………………………………..22
2.4. CỠ MẪU VÀ CÁCH CHỌN MẪU …………………………………………………………………23
2.4.1. Nghiên cứu định lượng…………………………………………………………………………23
2.4.2. Nghiên cứu định tính……………………………………………………………………………24
2.5. PHƢƠNG PHÁP THU THẬP SỐ LIỆU…………………………………………………………..25
2.5.1. Số liệu định lượng ……………………………………………………………………………….25
2.5.2. Số liệu định tính ………………………………………………………………………………….25
2.6. BIẾN SỐ NGHIÊN CỨU …………………………………………………………………………….25
2.6.1. Biến số nghiên cứu định lƣợng……………………………………………………………25
2.6.2. Chủ đề nghiên cứu định tính …………………………………………………………………26
2.7. PHÂN TÍCH SỐ LIỆU……………………………………………………………………………….26
2.8. ĐẠO ĐỨC TRONG NGHIÊN CỨU……………………………………………………………….27
2.9. HẠN CHẾ CỦA NGHIÊN CỨU VÀ CÁCH KHẮC PHỤC …………………………………..27
KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU ………………………………………………………………………….28
3.1. TÌNH HÌNH SỬ DỤNG KHÁNG SINH TRONG ĐIỀU TRỊ NỘI TRÚ TẠI BỆNH VIỆN
NĂM 2016…………………………………………………………………………………………………….28
3.1.1 CƠ CẤU VỀ GIÁ TRỊ VÀ SỐ LƢỢNG TIÊU THỤ KHÁNG SINH…………………………..28
3.2. TÌNH HÌNH SỬ DỤNG KHÁNG SINH TRONG ĐIỀU TRỊ NỘI TRÚ QUA KHẢO SÁT
HỒ SƠ BỆNH ÁN 2016……………………………………………………………………………………38
3.2.1 Tình hình chung của bệnh nhân 2016……………………………………………………..38
3.2.2. Tỷ lệ bệnh án có sử dụng kháng sinh của từng khoa ………………………………39
3.2.3. Số lượng kháng sinh trong một bệnh án nội trú……………………………………….40
3.2.4. Cơ cấu thuốc kháng sinh theo danh mục thuốc bệnh viện…………………………41
3.2.5. Thời gian sử dụng kháng sinh tại khối ngoại sản ……………………………………42
3.2.6 Thời gian sử dụng kháng sinh tại khối nội – nhi……………………………………….42
3.2.7 Thời gian sử dụng kháng sinh bệnh nhân có thủ thuật phẫu thuật……………..43
3.2.8. Thay đổi kháng sinh trong quá trình điều trị …………………………………………..43
3.2.9. Hiệu quả điều trị của bệnh án có sử dụng kháng sinh………………………………44v
3.3. ĐÁNH GIÁ VIỆC THỰC HIỆN QUI CHẾ KÊ ĐƠN KHÁNG SINH NỘI TRÚ TẠI BỆNH
VIỆN NĂM 2016 ……………………………………………………………………………………………44
3.3.1. Phân loại bệnh án theo mục đích sử dụng kháng sinh………………………………44
3.3.2. Tỷ lệ bệnh án thực hiện đúng cách ghi chỉ định thuốc ……………………………..45
3.3.3. Đánh giá việc sử dụng kháng sinh hợp lý ……………………………………………….46
3.4. CÁC YẾU TỐ ẢNH HƢỞNG ĐẾN THỰC TRẠNG SỬ DỤNG KHÁNG SINH. ………….47
3.4.1. Các yếu tố thuộc về bệnh viện ……………………………………………………………..47
3.4.2. Các yếu tố thuộc về bác sĩ ……………………………………………………………………50
3.4.3. Các yếu tố bên ngoài ảnh hưởng tới bác sỹ…………………………………………….52
3.4.4. Ảnh hưởng bởi các yếu tố khác……………………………………………………………..53
BÀN LUẬN ………………………………………………………………………………………………..56
4.1. TÌNH HÌNH SỬ DỤNG KHÁNG SINH TRONG ĐIỀU TRỊ NỘI TRÚ TẠI
BỆNH VIỆN NĂM 2016 ……………………………………………………………………………..56
4.2. TÌNH HÌNH SỬ DỤNG KHÁNG SINH TRONG ĐIỀU TRỊ NỘI TRÚ
QUA KHẢO SÁT HỒ SƠ BỆNH ÁN THÁNG 2016 ……………………………………60
4.3. BÀN LUẬN VỀ CÁC CHỈ TIÊU ĐÁNH GIÁ SỬ DỤNG KHÁNG SINH
CỦA TỔ GIÁM SÁT SỬ DỤNG KHÁNG SINH. ………………………………………..62
KẾT LUẬN ………………………………………………………………………………………………..68
KHUYẾN NGHỊ…………………………………………………………………………………………6
DANH MỤC BẢNG
Bảng 3.1 Tỷ lệ về số lượng và giá trị tiêu thụ thuốc kháng sinh trong tổng giá trị
tiêu thụ thuốc ——————————————————————————— 28
Bảng 3.2 Cơ cấu về số lượng và giá trị tiêu thụ thuốc kháng sinh theo nguồn gốc
xuất xứ—————————————————————————————– 29
Bảng 3.3. Cơ cấu về số lượng và giá trị tiêu thụ thuốc kháng sinh đơn thành phần,
thuốc kháng sinh đa thành phần ———————————————————– 30
Bảng 3.4 Cơ cấu về kháng sinh theo đường dùng————————————— 31
Bảng 3.5 Cơ cấu về kháng sinh theo đường dùng————————————— 32
Bảng 3.6 Số lượng kháng sinh sử dụng của các khoa tính theo DDD và DDD/100
ngày-giường năm 2016 ——————————————————————— 33
Bảng 3.7. Cơ cấu kháng sinh theo nhóm chính—————————————— 34
Bảng 3.8. Cơ cấu kháng sinh nhóm Beta-lactam—————————————- 35
Bảng 3.9 Mười hoạt chất kháng sinh được sử dụng nhiều nhất trong năm 2016— 36
Bảng 3.10 Các kháng sinh tiêu thụ nhiều nhất năm 2016 tính theo chi phí VNĐ — 37
Bảng 3.11 Đặc điểm chẩn đoán chính khi bệnh nhân vào viện ———————– 38
Bảng 3.12 Tỷ lệ bệnh nhân nhập viện được kê kháng sinh —————————- 39
Bảng 3.13. Tỷ lệ số lượng thuốc kháng sinh được kê trong đơn bệnh án nội trú — 40
Bảng 3.14 Cơ cấu thuốc kháng sinh theo danh mục thuốc bệnh viện ————— 41
Bảng 3.15 Thời gian sử dụng kháng sinh tại khối ngoại sản ————————- 42
Bảng 3.16. Thời gian sử dụng kháng sinh tại khối nội – nhi————————– 42
Bảng 3.17 Thời gian sử dụng kháng sinh trung bình và số kháng sinh trung bình
dùng trong những bệnh nhân có thủ thuật phẫu thuật———————————- 43
Bảng 3.18 Thay đổi kháng sinh trong quá trình điều trị——————————- 43
Bảng 3.19 Hiệu quả điều trị của bệnh nhân ——————————————— 44
Bảng 3.20 mục đích sử dụng kháng sinh————————————————- 44
Bảng 3.21 Tỷ lệ bệnh án thực hiện đúng cách ghi chỉ định thuốc——————– 45
Bảng 3.22 Tỷ lệ bệnh án sử dụng kháng sinh hợp lý: ——————————— 4