Thực trạng và chi phí tiêm chủng mở rộng tại hai huyện miền Bắc Việt Nam
Luận văn Thực trạng và chi phí tiêm chủng mở rộng tại hai huyện miền Bắc Việt Nam.Chương trình tiêm chủng mở rộng là sáng kiến được Tổ chức Y tế Thế giới đưa ra và thực hiện kể từ năm 1974. Năm 1984, Tổ chức Y tế Thế giới đã ban hành lịch tiêm chủng chính thức phòng chống 7 bệnh lây truyền cơ bản bao gồm đậu mùa, lao, bạch hầu, ho gà, uốn ván, bại liệt và sởi [1]. Ngày nay CTTCMR được coi là một trong những ưu tiên hàng đầu về y tế tại các nước đang phát triển [2], [3].
Tại Việt Nam, CTTCMR bắt đầu được triển khai từ năm 1981 với sự hỗ trợ của Tổ chức Y tế Thế giới và Quỹ Nhi đồng Liên hợp quốc, và trở thành Chương trình mục tiêu quốc gia năm 1986. Tiêm phòng ngừa cho trẻ em dưới 1 tuổi phòng các bệnh lao, bại liệt, bạch hầu, ho gà, uốn ván, sởi. Từ năm 1997, chương trình đã chọn một số vùng nguy cơ cao để tiêm vắc xin viêm gan B, viêm não Nhật Bản, tả, thương hàn… Nguồn tài chính dành cho CTTCMR tại Việt Nam bao gồm nguồn ngân sách nhà nước, ngân sách của địa phương và cơ sở y tế. Trong đó, ngân sách nhà nước bao gồm kinh phí cấp hàng năm và nguồn viện trợ nước ngoài (bao gồm ODA và NGO). Nguồn ngân sách nhà nước cấp chiếm khoảng 46% tổng chi phí cho CTTCMR, chủ yếu sử dụng cho các hoạt động như xây dựng cơ sở hạ tầng, mua sắm dây chuyền lạnh, hoạt động truyền thông giáo dục sức khỏe, giám sát bệnh và tổ chức các chiến dịch. Nguồn viện trợ nước ngoài chiếm khoảng 54% tổng chi phí cho CTTCMR, sử dụng chủ yếu cho mua vắc xin, bơm kim tiêm, vật tư tiêu hao. Nguồn ngân sách từ địa phương và cơ sở y tế chủ yếu sử dụng để trả lương, xây dựng, vận chuyển, huy động cộng đồng tham gia, hỗ trợ các chiến dịch.
Tỉnh Lào Cai triển khai Chương trình tiêm chủng mở rộng từ năm 1982. Cho đến nay, tất cả 9 huyện, thành phố và 164 xã, phường, thị trấn đã thực hiện công tác tiêm chủng thường xuyên hàng tháng. Tuy nhiên, Lào Cai là một tỉnh miền núi có vị trí địa lý phức tạp, điều kiện kinh tế – xã hội khó khăn, người dân tộc thiểu số chiếm đa số, nên việc tiếp cận với các dịch vụ tiêm chủng của người dân gặp khó khăn, cũng như việc cung cấp các dịch vụ tiêm chủng của CTTCMR còn có nhiều thách thức [4].
Trong thời gian tới, khi các nguồn tài trợ nước ngoài ngày càng giảm đi thì nguồn ngân sách nhà nước cấp sẽ đóng vai trò ngày càng quan trọng đối với CTTCMR tại Việt Nam.
Để có thể xây dựng kế hoạch ngân sách phù hợp cho CTTCMR thì các bằng chứng khoa học về chi phí của chương trình là hết sức cần thiết đối với các nhà hoạch định chính sách. Tại Việt Nam đã có một số nghiên cứu về chi phí CTTCMR như: Nghiên cứu Ba mươi năm vắc xin tại Việt Nam: Tác động và hiệu quả chi phí của CTTCMR quốc gia; Nghiên cứu chi phí của CTTCMR: kết quả từ một nghiên cứu tại cơ sở của Việt Nam năm 2005; hoặc Nghiên cứu CTTCMR tại tỉnh Thái Nguyên năm 2009… Tuy nhiên, còn thiếu những nghiên cứu chi phí CTTCMR tại các tỉnh vùng cao miền núi phía Bắc, nơi có điều kiện đi lại khó khăn, người dân khó tiếp cận được tới các điểm tiêm chủng tại trạm y tế, các địa phương này phải tổ chức thêm nhiều điểm tiêm chủng ngoài trạm tại cụm các thôn, bản để giúp người dân dễ tiếp cận hơn với dịch vụ TCMR miễn phí của Nhà nước.
Vì vậy, chúng tôi lựa chọn nghiên cứu “Thực trạng và chi phí tiêm chủng mở rộng tại hai huyện miền Bắc Việt Nam”. Cụ thể tiến hành nghiên cứu chi phí chương trình tiêm chủng mở rộng tại huyện Bát Xát và thành phố Lào Cai, tỉnh Lào Cai năm 2014 với các mục tiêu cụ thể như sau:
1. Phân tích cơ cấu nguồn và thực trạng chi tiêu của chương trình tiêm chủn g mở rộng tại huyện Bát Xát và thành phố Lào Cai, tỉnh Lào Cai năm 2014.
2. Ước tính chi phí đơn vị của chương trình tiêm chủng mở rộng tại địa bàn nghiên cứu.
TÀI LIỆU THAM KHẢO Thực trạng và chi phí tiêm chủng mở rộng tại hai huyện miền Bắc Việt Nam
1. World Health Organization (2006), Immunization – an investment in life.
2. Canning D Bloom D E, and Weston M, (2005), The Value of Vaccination. World Economics, 6 (3).
3. Brenzel L and Claquin P (1994), Immunization programs and their costs. Soc Sci Med, 39.
4. Trung tâm Y tế Dự phòng tỉnh Lào Cai – Dự án Tiêm chủng mở rộng (2014), Báo cáo kết quả thực hiện công tác tiêm chủng mở rộng năm 2014.
5. Dự án Tiêm chủng mở rộng Quốc gia (2009), Báo cáo đánh giá chương trình tiêm chủng mở rộng Việt Nam.
6. Dự án Tiêm chủng mở rộng Quốc gia (2007), Báo cáo Tổng kết Tiêm chủng mở rộng năm 2006.
7. Dự án Tiêm chủng mở rộng Quốc gia (2014), Báo cáo tổng kết tiêm chủng mở rộng năm 2014.
8. Dự án Tiêm chủng mở rộng Quốc gia (2008), Giám sát các bệnh trong tiêm chủng mở rộng, Tài liệu hướng dẫn cán bộ y tế.
9. Dự án Tiêm chủng mở rộng Quốc gia (2008), Quản lý tiêm chủng mở rộng, Tài liệu hướng dẫn cán bộ y tế.
10. Chương trình tiêm chủng mở rộng (2015), Hỏi đáp về Vắc xin Quivaxem truy cập ngày 28/8/2015, tại trang web http://tiemchungmorong.vn/vi/content/hoi-dap-ve-vac-xin- quinvaxem.html.
11. Dự án Tiêm chủng mở rộng Quốc gia (2006), Báo cáo Tổng kết Tiêm chủng mở rộng năm 2005.
12. Viện Vệ sinh dịch tễ Trung ương (2015), Các loại vắc xin dùng trong
Chương trình Tiêm chủng mở rộng Quốc gia, truy cập ngày 9/7/2015, tại trang web http://www.nihe.org.vn/new-vn/chuong-trinh-tiem-chung- mo-rong-quoc-gia/52/Cac-loai-vac-xin-dung-trong-Chuong-trinh- Tiem-chung-mo-rong-Quoc-gia.vhtm.
13. Tổ chức Y tế thế giới-Tiêm chủng mở rộng-PATH (2005), “Thực hành tiêm chủng. Hà Nội, 2005.”.
14. WHO Immunization history truy cập ngày 9/7/2015, tại trang web www.who ■int/gpv-dvacc/historv/historv.htm.
15. Dương Thị Hồng (2009), “Vài nét tình hình tiêm chủng mở rộng trên Thế giới”, Yhọc thực hành (641-642) – Số 1/2009.
16. WHO UNICEF, UNFPA, MNT collected data (2003), March 2003 data from 192 WHO member states.
17. WHO Global Immunization vision and strategy, truy cập ngày 9/7/2015, tại trang web www.who .int/immunization/givs/en/index.html.
18. Dự án Tiêm chủng mờ rộng Quốc gia (2005), Báo cảo tổng kết 20 năm tiêm chủng mở rộng ở Việt Nam 1985 -2005.
19. Viện Vệ sinh dịch tễ Trung ương Tình hình tiêm chủng ở Việt Nam, truy cập ngày 8/9/2015, tại trang web http://www.nihe.org.vn/new- vn/chuong-trinh-tiem-chung-mo-rong-quoc-gia/49/Noi-dung-cua- Chuong-trinh-TCMR.vhtm.
20. Bộ Y tế (2010), Quyết định 845/QĐ-BYT, ngày 17/3/2010 của Bộ trưởng Bộ Y tế ban hành “Lịch tiêm các vắc xin phòng lao, viêm gan B, bạch hầu, ho gà, uốn ván, bại liệt, sởi, Hib trong Dự án Tiêm chủng mở rộng quốc gia”.
21. Dự án Tiêm chủng mở rộng Quốc gia (2008), Sổ tay hướng dẫn thực hành tiêm chủng, Tài liệu dùng cho cán bộ tiêm chủng, Hà Nội 2008.
22. Bộ Y tế (2014), Ban hành “Hướng dẫn việc quản lý sử dụng vắc xin trong tiêm chủng”, Thông tư số 12/2014/TT-BYT ngày 20/03/2014 của Bộ trưởng Bộ Y tế chủ biên.
23. Bộ Y tế (2014), Ban hành “Hướng dẫn tổ chức buổi tiêm chủng”, Quyết định số 1731/QĐ-BYT, ngày 16/05/2014 của Bộ trưởng Bộ Y tế, chủ biên.
24. Bộ Y tế (2008), Ban hành “Quy định về sử dụng văc xin và sinh phẩm y tế”. Quyết định số 23/2008/QĐ-BYT ngày 7/7/2008 của Bộ trưởng Bộ Y tế chủ biên.
25. Bộ Y tế (2008), Kinh tếy tế, Sách đào tạo cử nhân y tế công cộng, Nhà xuất bản Y học, Hà Nội.
26. Bộ Y tế (2007), Kinh tế y tế và Bảo hiểm y tế Sách đào tạo bác sĩ đa khoa, Nhà xuất bản Y học, Hà Nội.
27. Hinman AR (1999), “Economic aspects of vaccines and immunizations”, CR AcadSci III. 1999 Nov; 322(11): 989-94.
28. J. Brad Schwartz and Benjamin Loevinsohn (2006), “Sustaining effective social program financing immunization in Cambodia, Lao PDR, and Viet Nam. Asian Development Bank.”.
29. Lu L and others (2004), “Study on the cost of expanded programme on immunization in areas with different economic levels”, Zhonghua Liu Xing Bing Xue Za Zhi.
30. Frida N Ngalesoni George M Ruhago, Bjarne Robberstad and Ole F Norheim (2015), “Cost-effectiveness of live oral attenuated human rotavirus vaccine in Tanzania”.
31. Hoang Van Minh, Carol E Levin and others (2009), “Delivery cost of human papillomavirus vaccination of young adolescent girls in Peru, Uganda and Viet Nam”.
32. Mark Jit and others (2011), “Thirty years of vaccination in Vietnam:
Impact and cost-effectiveness of the national Expanded Programme on Immunization”, Vaccine.
33. Hoang Van Minh and others (2005), “Cost of providing the expanded programme on immunization: findings from a facility-based study in Viet Nam, 2005”, Bulletin of the World Health Organization 2008, tr. 429-434.
34. Nguyễn Đình Sơn và cộng sự (2009), “Nghiên cứu chi phí – Hiệu quả CTTCMR tại huyện đồng bằng Phú Lộc và huyện miền núi Nam Đông tại tỉnh Thừa Thiên Huế năm 2008”, Tạp chí y học dự phòng. Số 2 (101) 2009, tr. 116-122.
35. Hoàng Ngọc Anh và cộng sự (2012), “Chi phí chương trình tiêm chủng mở rộng tại tỉnh Thái Nguyên năm 2009 “, Tạp chí nghiên cứu y học, tr. 107-110.
36. Tổng Cục thống kê (2015), Chỉ số giá tiêu dùng, truy cập ngày 11-9¬2015, tại trang web http://www.gso.gov.vn/default.aspx?tabid=628.
37. Bộ Tài chính (2013), Hướng dẫn chế độ quản lý, sử dụng và trích khấu hao tài sản cố định, Thông tư số 45/2013/TT-BTC ngày 25/4/2013, chủ biên.
38. Viện Vệ sinh dịch tễ Trung ương – Dự án TCMR (2015), “Kế hoạch tiêm chủng mở rộng năm 2015 “.
39. Trung tâm Y tế dự phòng tỉnh Lào Cai (2015), Báo cáo kết quả thực hiện công tác tiêm chủng mở rộng năm 2014.
40. Ban QLDA Hỗ trợ hệ thống y tế cơ sở một số tỉnh trọng điểm (2014), Báo cáo nghiên cứu thực trạng hoạt động điểm tiêm chủng ngoài TYT tại một số xã của dự án do GA VI tài trợ.
41. Vietnam Government (2004), “Financial Sustainability Plan for Immunization Services”.
42. Bộ Y tế và Bộ Nội vụ (2005), hướng dẫn chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn và cơ cấu tổ chức của cơ quan chuyên môn giúp UBND thực hiện chức năng quản lý nhà nước về y tế ở địa phương, Thông tư liên tịch số 11/2005/TTLT-BYT-BNV ngày 12/4/2005, chủ biên.
43. Bộ Y tế và Bộ Nội vụ (2008), hướng dẫn chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn và cơ cấu tổ chức của Sở Y tế, Phòng Y tế thuộc Uỷ ban nhân dân cấp tỉnh, cấp huyện, Thông tư liên tịch số 03/2008/TTLT-BYT-BNV ban hành ngày 25/04/2008.
44. Bộ Tài chính – Kho bạc Nhà nước (2014), Thông báo tỷ giá hạch toán ngoại tệ tháng 12 năm 2014, 3096/TB-KBNN ngày 28/11/2014.
45. WHO (2007), Economics of immunization: a guide to the literature and other resources, truy cập ngày 03 October 2015, tại trang web http: //www.who. int/vaccines-documents.
ĐẶT VẤN ĐỀ 1
CHƯƠNG 1. TỔNG QUAN TÀI LIỆU 3
1.1. Tình hình tiêm chủng mở rộng trên Thế giới và ở Việt Nam 3
1.1.1. Một số bệnh trong chương trình tiêm chủng mở rộng 3
1.1.2. Vắc xin thuộc chương trình tiêm chủng mở rộng 5
1.1.3. Tình hình tiêm chủng mở rộng rộng trên Thế giới 7
1.1.4. Tình hình tiêm chủng mở rộng ở Việt Nam 9
1.1.5. Các hoạt động của CTTCMR tại Việt Nam 12
1.2. Chi phí và phân tích chi phí y tế 17
1.2.1. Khái niệm chung 17
1.2.2. Phân tích chi phí y tế 18
1.3. Một số nghiên cứu liên quan đến chi phí tiêm chủng 21
1.3.1. Trên Thế giới 21
1.3.2. Tại Việt Nam 23
CHƯƠNG 2. ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU 26
2.1. Địa điểm và thời gian nghiên cứu 26
2.1.1. Địa điểm nghiên cứu 26
2.1.2. Thời gian nghiên cứu 27
2.2. Đối tượng, quan điểm và phạm vi nghiên cứu 27
2.2.1. Đối tượng nghiên cứu 27
2.2.2. Quan điểm chi phí 28
2.2.3. Phạm vi nghiên cứu 28
2.3. Phương pháp nghiên cứu 28
2.3.1. Thiết kế nghiên cứu 28
2.3.2. Sơ đồ nghiên cứu 29
2.3.3. Chọn mẫu và cỡ mẫu 29
2.3.4. Biến số và chỉ số nghiên cứu 30
2.3.5. Phương pháp thu thập số liệu 32
2.3.6. Phương pháp quản lý, xử lý và phân tích số liệu 34
2.3.7. Phương pháp khống chế sai số 38
2.3.8. Đạo đức nghiên cứu 38
CHƯƠNG 3. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU 39
3.1. Thông tin chung về tình hình thực hiện CTTCMR tại huyện Bát
Xát và thành phố Lào Cai, tỉnh Lào Cai năm 2014 39
3.1.1. Thông tin về đối tượng nằm trong CTTCMR năm 2014 39
3.1.2. Kết quả thực hiện chương trình tiêm chủng mở rộng năm 2014 41
3.1.3. Tỷ lệ hao phí vắc xin 42
3.2. Cơ cấu nguồn và thực trạng chi tiêu của CTTCMR tại huyện Bát
Xát và thành phố Lào Cai, tỉnh Lào Cai năm 2014 44
3.2.1. Cơ cấu nguồn ngân sách cho CTTCMR năm 2014 44
3.2.2. Chi tiêu cho CTTCMR năm 2014 45
3.3. Chi phí đơn vị của CTTCMR tại địa bàn nghiên cứu 50
3.3.1. Chi phí trung bình mỗi mũi tiêm vắc xin 50
3.3.2. Chi phí cho mỗi trẻ được tiêm chủng đầy đủ 60
CHƯƠNG 4. BÀN LUẬN 62
4.1. Thông tin chung về tình hình thực hiện CTTCMR tại huyện Bát
Xát và thành phố Lào Cai, tỉnh Lào Cai năm 2014 62
4.1.1. Thông tin về đối tượng nằm trong CTTCMR năm 2014 62
4.1.2. Tỷ lệ hao phí vắc xin 64
4.2. Cơ cấu nguồn và thực trạng chi tiêu của CTTCMR tại huyện Bát
Xát và thành phố Lào Cai, tỉnh Lào Cai năm 2014 66
4.2.1. Cơ cấu nguồn ngân sách cho CTTCMR năm 2014 66
4.2.2. Chi tiêu cho CTTCMR năm 2014 68
4.3. Chi phí đơn vị của CTTCMR tại địa bàn nghiên cứu 71
4.3.1. Chi phí trung bình mỗi mũi tiêm vắc xin 71
4.3.2. Chi phí cho mỗi trẻ được tiêm chủng đầy đủ 73
4.4. Bàn luận về phương pháp nghiên cứu 74
KẾT LUẬN 75
5.1. Thông tin chung về tình hình thực hiện CTTCMR tại huyện Bát
Xát và thành phố Lào Cai, tỉnh Lào Cai năm 2014 75
5.2. Cơ cấu nguồn và thực trạng chi tiêu của CTTCMR tại huyện Bát
Xát và thành phố Lào Cai, tỉnh Lào Cai năm 2014 75
5.2.1. Cơ cấu nguồn ngân sách cho CTTCMR năm 2014 75
5.2.2. Chi tiêu cho CTTCMR năm 2014 76
5.3. Chi phí đơn vị của CTTCMR tại địa bàn nghiên cứu 76
5.3.1. Chi phí trung bình mỗi mũi tiêm vắc xin 76
5.3.2. Chi phí cho mỗi trẻ được tiêm chủng đầy đủ 76
KIẾN NGHỊ 77
TÀI LIỆU THAM KHẢO 78
Bảng 1.1. Lịch tiêm chủng cho trẻ em 11
Bảng 1.2. Lịch tiêm phòng Uốn ván cho phụ nữ 12
Bảng 2.1. Cách tiếp cận chi phí 34
Bảng 3.1. Số lượng đối tượng cần được tiêm chủng năm 2014 39
Bảng 3.2. Số lượng cán bộ y tế tham gia CTTCMR năm 2014 40
Bảng 3.3. Tổ chức tiêm chủng mở rộng hàng tháng 40
Bảng 3.4. Tỷ lệ tiêm cho trẻ em dưới 1 tuổi 41
Bảng 3.5. Tỷ lệ tiêm cho các đối tượng khác 41
Bảng 3.6. Số liều của mỗi lọ vắc xin và giá của mỗi liều 42
Bảng 3.7. Số liều đã dùng, số mũi tiêm và tỷ lệ hao phí vắc xin 43
Bảng 3.8. Tỷ lệ các nguồn ngân sách cấp cho CTTCMR năm 2014 44
Bảng 3.9. Chi tiêu cho CTTCMR theo mục chi tại 2 huyện năm 2014 45
Bảng 3.10. Các mục chi tiêu của CTTCMR theo tuyến tại huyện Bát Xát …. 46
Bảng 3.11. Các mục chi tiêu của CTTCMR theo tuyến tại Tp. Lào Cai 47
Bảng 3.12. Chi tiêu cho CTTCMR trung bình mỗi xã 49
Bảng 3.13. Chi phí trung bình của mũi vắc xin được tiêm 50
Bảng 3.14. Cơ cấu và chi phí trung bình một mũi vắc xin BCG được tiêm… 51 Bảng 3.15. Cơ cấu và chi phí trung bình một mũi vắc xin DPT-VGB-Hib … 52 Bảng 3.16. Cơ cấu và chi phí trung bình một mũi vắc xin DPT được tiêm … 53
Bảng 3.17. Cơ cấu và chi phí trung bình một mũi vắc xin Uốn ván 54
Bảng 3.18. Cơ cấu và chi phí trung bình một mũi vắc xin Sởi được tiêm 55
Bảng 3.19.Cơ cấu và chi phí trung bình một mũi vắc xin Sởi-Rubella 56
Bảng 3.20. Cơ cấu và chi phí trung bình một lần uống vắc xin OPV 57
Bảng 3.21. Cơ cấu và chi phí trung bình một mũi tiêm vắc xin Viêm gan B. 58
Bảng 3.22. Cơ cấu và chi phí trung bình một mũi vắc xin VN Nhật Bản 59
Bảng 3.23. Chi phí cho một trẻ được tiêm chủng vắc xin đầy đủ 60
Bảng 3.24. Cơ cấu chi phí cho một trẻ được tiêm chủng đầy đủ 61
DANH MỤC HÌNH VÀ BIỂU ĐỒ
Hình 2.1. Bản đồ địa bàn nghiên cứu 26
Biểu đồ 3.1. Chi tiêu của CTTCMR tuyến tỉnh, huyện, xã 48
ĐẶT VẤN ĐỀ