THUỐC CHỐNG ĐỘC ĐẶC HIỆU
THUỐC CHỐNG ĐỘC ĐẶC HIỆU
PGS.TS Hoàng Công Minh
1. KHÁI NIỆM
1.1 Định nghĩa: Thuốc chống độc đặc hiệu (antidot) là những thuốc trực tiếp hoặc gián tiếp làm mất tác dụng của chất độc.
Thuốc chống độc đặc hiệu trong tiếng Anh là antidote. Từ này bắt nguồn từ tiếng Hy Lạp “antidotos”, trong đó “anti” có nghĩa là chống lại + “dotos”- cái gì đó.
Thuốc chống độc có nhiều loại:
– Thuốc chống độc đặc hiệu
– Thuốc làm tăng thải độc tố
– Thuốc điều trị triệu chứng
– Thuốc bổ trợ
– Thuốc dự phòng
– Thuốc tiêu tẩy,…
Trong các nhóm thuốc trên, thuốc chống độc đặc hiệu đóng vai trò đặc biệt quan trọng và nhiều khi mang tính quyết định trong việc cứu sống bệnh nhân.
1.2 Phân loại thuốc chống độc đặc hiệu
Thuốc chống độc đặc hiệu rất đa dạng về cấu trúc, cơ chế tác dụng,… vì vậy có nhiều cách phân loại khác nhau:
Theo cơ chế tác dụng, thuốc chống độc đặc hiệu được chia ra làm 4 nhóm (theo Gangiara P.S; Novicov A. A – 1979) như sau:
•Thuốc tác dụng theo cơ chế lý – hoá: Thuốc tác dụng theo cơ chế hấp phụ, xúc tác hoá học, hoà tan,… Ví dụ: Than hoạt tính, chất trao đổi ion,…
•Thuốc tác dụng theo cơ chế hoá học: Nhóm thuốc này gây phản ứng với chất độc (trung hoà, oxy hoá, khử, tạo phức,…). Ví dụ: Natri thiosulfat, BAL, EDTA, DTPA, unithiol,…)
•Thuốc tác dụng theo cơ chế chống chuyển hoá: Thưốc cạnh tranh với chất độc khi tương tác với enzym oxy hoá. Ví dụ: Rượu metylic khi oxy hoá sẽ tạo ra các sản phẩm chuyển hoá rất độc. Dùng rượu etylic điều trị ngộ độc rượu metylic, khi đó rượu etylic cạnh chanh với rượu metylic khi tương tác với enzym oxy hoá làm cho rượu metylic không chuyển hoá được vì vậy không tạo ra sản phẩm độc.
•Thuốc tác dụng theo cơ chế đối kháng sinh lý (chức năng): Nhóm thuốc này phong bế thụ cảm thể hoặc trung tâm hoạt động của enzym và đẩy chất độc ra khỏi phức hợp enzym – chất độc. Ví dụ: atropin phong bế thụ cảm thể ở màng sau xináp không cho axetylcholin tương tác với thụ cảm thể trong ngộ độc lân hữu cơ. 2-PAM tạo liên kết với chất độc để kéo chất độc ra khỏi enzym cholinesterase,…
Hy vọng sẽ giúp ích cho các bạn, cũng như mở ra con đường nghiên cứu, tiếp cận được luồng thông tin hữu ích và chính xác nhất