Tính đa hình của gen serpina1 mã hóa tổng hợp alpha 1 anti trypsin ở bệnh nhân bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính tại trung tâm hô hắp- bệnh viện Bạch Mai

Gen SERPINA1 mã hóa tổng hợp alpha 1 anti trypsin (a1-AT) có tính đa hình thái, có thể ảnh hưởng đến bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính. Nghiên cứu được tiến hành nhằm mục tiêu xác định kiểu gen Pi*z và Pi*s của gen SERPINA1 mã hóa tổng hợp a1-AT. Kết quả nghiên cứu cho thấy tỷ lệ bệnh nhân mang kiểu gen bình thường PiMM chiếm 80%; PiMZ chiếm 20%. Không thấy xuất hiện kiểu đột biến nặng PiZZ. Không xuất hiện đột biến s trong nhóm nghiên cứu. Phương pháp real time PCR giúp xác định chính xác tính đa hình thái của gen mã hóa tổng hợp a1-AT ởbệnh nhân COPD, có thể áp dụng được trên lâm sàng.

Bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính – chronic obstructive pulmonary disease(COPD) là danh từ dùng để chỉ một nhóm bệnh lý đường hô hấp có đặc tính chung là sự tắc nghẽn đường thở không hồi phục hoàn toàn. Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) dự đoán trong thập kỷ này số người mắc bệnh COPD sẽ tăng lên gấp 3 – 4 lần và đến năm 2020 bệnh sẽ đứng hàng thứ 5 trong gánh nặng bệnh tật toàn cầu [1,4].
Khói thuốc lá và ô nhiễm môi trường là nguyên nhân chủ yếu và quan trọng, gặp ở 90% các bệnh nhân COPD. Bên cạnh các yếu tố môi trường thì yếu tố gen di truyền đóng vai trò vô cùng quan trọng làm tăng tỷ lệ mắc bệnh, tàn phế và tử vong của COPD [1,4,5].
Năm 1963, Laurell c.c, Eriksson s đã nghiên cứu chứng minh rằng đột biến trên gen tổng hợp alpha-1-antitrypsin (a1-AT), gây thiếu hụt a1-AT trong máu có liên quan đến khí phế thũng và COPD, đây là một trong những rối loạn di truyền lặn trên nhiễm sắc thể ở người khá phổ biến [7]. Ngày nay với sự phát triển mạnh mẽ của sinh học phân tử, các nhà khoa học đã phát hiện được hơn 100 kiểu biến thể (variants) và đột biến (mutations) của gen SERPINA1, tuy nhiên chỉ có hai kiểu đột biến z và s là thường gặp và có thể gây bệnh trên lâm sàng. Nghiên cứu được tiến hành nhằm mục tiêu: Xác định kiểu gen Pi*z và Pi*s của gen SERPINA1 mã hóa tổng hợp a1-AT ở bệnh nhân bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính.
II.    ĐÓI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP
1. Đối tượng nghiên cứu
Đối tượng nghiên cứu: Bao gồm 115 bệnh nhân được chẩn đoán xác định COPD, điều trị nội trú tại khoa Hô hấp, Bệnh viện Bạch Mai.
1.1.    Tiêu chuẩn lựa chọn bệnh nhân nghiên cứu
Thỏa mãn đồng thời ba tiêu chuẩn sau:
Bệnh nhân có chẩn đoán xác định COPD (theo GOLD 2011).
–    Tiffeneau (FEV1/VC) và/hoặc Gaensler (FEV1/FVC)<70% sau test hồi phục phế quản.
Có có ít nhất một yếu tố nguy cơ thiếu hụt a1-AT (theo ATS 2003)
–    Giãn phế nang (GPN) xảy ra ở người trẻ < 45 tuổi. GPN ở những BN không tiếp xúc với khói thuốc, bụi nghề nghiệp. GPN tập trung chủ yếu ở đáy phổi. Giãn phế quản không rõ nguyên nhân. Bệnh gan mật không rõ nguyên nhân. Viêm mạch, viêm lớp mỡ dưới da hoại tử.Tiền sử gia đình có người mắc: GPN, giãn phế quản, bệnh gan mật hoặc viêm da.
Đồng ý tham gia nghiên cứu
1.2.    Tiêu chuẩn loại trừ khỏi nghiên cứu
BN mắc phối hợp một số bệnh gây giảm chức năng thông khí phổi: amidan quá to, bướu cổ độ III, suy tim do bệnh tim không phải do COPD, rối loạn tâm thần không hợp tác.
2.2.    Phương pháp nghiên cứu
2.1.    Thiết kế nghiên cứu
Thiết kế nghiên cứu dọc, tiến cứu mô tả cắt ngang.
2.2.    Các bước tiến hành
Tách chiết ADN từ máu bệnh nhân
ADN từ mẫu máu bệnh nhân được tách chiết bằng kit của Hãng Bioneer
Xác định a1-AT piZ genotype bằng Real- time PCR
Xác định a1-AT piZ genoype bằng Real- time PCR Light Cycler PCR 2.0 (Roche) được tiến hành theo Pallardo E o và cộng sự (2000). Với cặp mồi và các mẫu dò có trình tự như sau: