Triển khai áp dụng mô hình đái tháo đường typ 2 trên chuột cống trắng ở Việt Nam

Một mô hình ĐTĐ typ 2 được gây ra bởi sự kết hợp giữa chế độ ăn giàu chất béo và streptozocin liều thấp đã được triển khai trên chuột cống trắng thực nghiệm. Sau 60 ngày ăn khẩu phần ăn giàu chất béo, chuột có cân nặng, nồng độ triglyceride, cholesterol toàn phần và insulin trong máu tăng cao nhưng glucose huyết không thay đổi đáng kể. Sự kết hợp giữa chế độ ăn giàu chất béo và streptozocin liều 50 mg/kg đã gây tăng đột biến về nồng độ triglyceride, cholesterol toàn phần và đặc biệt là nồng độ glucose trong máu. Những rối loạn chuyển hóa ghi nhận được cho thấy có những đặc điểm tương tự như ở người bệnh đái tháo đường typ 2 Summary:
APPLICATION OF TYPE 2 DIABETIC MODEL IN VIETNAM RATS
A type 2 diabetic model induced by high fat diet in combination with low dose of streptozocine was carried out in rats. After 60 days of high fat diet feeding, the rats had elevated weight andplasma level of triglyceride, total cholesterol and insulin but blood glucose remained at normal range. A single dose of 50 mg/kg streptozocine caused a sharp increase in triglyceride, total cholesterol and especially blood glucose level. The metabolic disorders in such rats were proved to be similar to those in type 2 diabetic patients.
1.    ĐẶT VẤN ĐỀ
Đái tháo đường (ĐTĐ) là một bệnh rối loạn chuyển hoá đang phát triển nhanh trên toàn thế giới. Do đó, việc nghiên cứu phát triển các thuốc điều trị ĐTĐ là một trọng tâm được chú ý của các nhà khoa học. Để nghiên cứu và chứng minh tác dụng của một thuốc điều trị ĐTĐ không thể thiếu được các mô hình bệnh trên động vật thực nghiệm. Cho đến nay, ở Việt Nam, hầu hết các nghiên cứu thực nghiệm về thuốc chữa ĐTĐ đều được tiến hành trên các mô hình gây tăng glucose máu cấp tính hoặc mô hình ĐTĐ typ 1 do các tác nhân gây phá hủy tụy như alloxan hay streptozocin (STZ). Đa số các mô hình ĐTĐ typ 2 sử dụng trên thế giới đều liên quan đến các chủng chuột đột biến, khó phổ biến rộng rãi. Gần đây, mô hình ĐTĐ do béo phì kết hợp với STZ liều thấp đã bắt đầu được triển khai với ưu điểm nổi bật là mô phỏng được những diễn biến đặc trưng ở người bệnh ĐTĐ typ 2 [5], [6]. Mô hình này bước đầu đã được áp dụng ở Việt Nam để nghiên cứu các rối loạn chuyển hóa lipid [1], [2]. Tuy nhiên, các nghiên cứu ở Việt Nam cho đến nay vẫn chưa có đủ bằng chứng chứng minh tình trạng kháng insulin, để phân biệt sự tăng nồng độ glucose máu là do ĐTĐ typ 1 hay ĐTĐ typ 2. Do vậy, trong báo cáo này, chúng tôi chứng minh chế độ ăn giàu chất béo kết hợp với STZ liều thấp đã gây ra những rối loạn chuyển hóa tương tự trong bệnh ĐTĐ ở người.
2.    NGUYÊN LIỆU VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
2.1.    Nguyên liệu
– Chuột cống trắng thí nghiệm (Rattus norvegicus) chưa trưởng thành, trọng lượng trung bình 100-120g do Học viện quân y cung cấp; Streptozotocin (STZ) (MP Biochemicals); Bộ kit đo triglycerid huyết thanh của Teco Diagnostics; Bộ kit đo cholesterol huyết thanh của Teco Diagnostics; Bộ kit đo insulin huyết thanh chuột bằng phương pháp ELISA của Mercodia; Bộ kit và máy đo glucose huyết Onetouch Plus (Johnson & Johnson); Chuỗi máy định lượng ELISA gồm có máy rửa Elx50 (Bio-Tek Instrument), máy ủ ASYS Hitech, máy đọc Lex800 (Bio-Tek Instrument); Máy xét nghiệm sinh hóa máu bán tự động TC Plus 80 (Teco Diagnostics)
2.2. Phương pháp nghiên cứu
2.2.1.    Bố trí thí nghiệm
a/ Gây kháng insulin bằng chế độ ăn giàu chất béo: Chuột cống thí nghiệm được chia thành 2 lô: Lô chứng: ăn chế độ ăn bình thường (chứa 12% lipid tính theo calo); Lô thử: ăn chế độ ăn giàu chất béo (chứa 40% lipid tính theo calo). Thời gian thực nghiệm kéo dài 45 ngày. Sau 45 ngày, đo trọng lượng cơ thể, nồng độ glucose máu toàn phần, nồng độ triglycerid, cholesterol toàn phần và insulin huyết thanh. Lặp lại thí nghiệm với 2 lô chuột tương tự trong thời gian 60 ngày.
b/ Gây đái tháo đường bằng chế độ ăn giàu chất béo kết hợp STZ liều thấp:    Chuột
cống thí nghiệm được chia thành 4 lô: Lô 1: ăn chế độ ăn bình thường (chứa 12% lipid tính theo calo); Lô 2: ăn chế độ ăn giàu chất béo (chứa 40% lipid tính theo calo); Lô 3: ăn chế độ ăn bình thường sau 60 ngày rồi tiêm STZ liều 50 mg/kg; Lô 4: ăn chế độ ăn giàu chất béo sau 60 ngày rồi tiêm STZ liều 50 mg/kg. Sau 3 ngày kể từ khi tiêm STZ, định lượng glucose máu của 4 lô. Tiếp tục duy trì chế độ ăn tương ứng với từng lô trong vòng 17 ngày tiếp theo. Vào ngày thứ 20 kể từ khi tiêm STZ, đo trọng lượng cơ thể, nồng độ glucose máu toàn phần, nồng độ triglycerid, cholesterol toàn phần và insulin huyết thanh. Sau cùng, mổ chuột lấy tụy làm xét nghiệm mô bệnh học.
2.2.2.    Các kỹ thuật định lượng hoá sinh
Định lượng glucose máu: theo phương pháp glucose oxidase với máy One touch basic plus và que thử; Định lượng triglycerid (TG) huyết thanh: theo phương pháp của McGowan trên máy xét nghiệm sinh hóa máu bán tự động TC Plus 80 [4]; Định lượng cholesterol toàn phần (TC) huyết thanh: theo phương pháp của Deeg và Zlegenhorn trên máy xét nghiệm sinh hóa máu bán tự động TC Plus 80 [3]; Định lượng insulin huyết thanh: theo phương pháp sandwich elisa với kit đo insulin huột của Mercodia trên chuỗi máy định lượng elisa Bio-Tek Instrument
2.2.3.    Kỹ thuật xét nghiệm mô bệnh học
Bệnh phẩm tụy tươi có bề dày 3 mm được cố định bằng dung dịch Bouin, chuyển đúc trong parafin, sau đó được cắt thành những tiêu bản có bề dày 3 mm và nhuộm theo phương pháp Hematoxylin-Eosin (HE) thường quy. Các tiêu bản được đọc dưới kính hiển vi quang học ở độ phóng đại 100 lần và 250 lần để đánh giá tổn thương.
2.2.4.    Xử lý số liệu: Sử dụng phương pháp thống kê sinh học, với test student