Triển khai chương trình kháng sinh dự phòng với sự tham gia của Dược sĩ lâm sàng trong phẫu thuật lấy thai tại khoa Phụ sản Bệnh viện Thanh Nhàn

Khóa luận tốt nghiệp dược sĩ Triển khai chương trình kháng sinh dự phòng với sự tham gia của Dược sĩ lâm sàng trong phẫu thuật lấy thai tại khoa Phụ sản Bệnh viện Thanh Nhàn.Nhiễm khuẩn vết mổ (NKVM) là một trong những nhiễm khuẩn bệnh viện phổ biến nhất hiện nay, tạo ra gánh nặng lớn cho toàn hệ thống chăm sóc y tế [31], [52], [71]. Đặc biệt tại các nước thuộc nhóm thu nhập thấp và trung bình, trong đó có Việt Nam, tỷ lệ NKVM cao hơn 2 lần – 3 lần so với các nước phát triển [1]. Trong đó, NKVM sau phẫu thuật sản khoa chiếm tỷ lệ đáng kể trong NKVM nói chung. Trên thế giới, tỷ lệ NKVM sau PTLT dao động từ 2,5-20,5% [52]. Ở Việt Nam, một nghiên cứu của Bệnh viện Từ Dũ năm 2016 cho thấy, NKVM sau PTLT chiếm 5% tổng số ca mổ [11]. Nhiễm trùng hậu sản (bao gồm: NKVM, viêm nội mạc tử cung, nhiễm trùng đường tiết niệu và sốt hậu sản) là nguyên nhân quan trọng làm gây tử vong và kéo dài thời gian nằm viện ở sản phụ sau PTLT [10], [83]. Do đó, triển khai chiến lược phòng ngừa nhiễm khuẩn sau PTLT là cần thiết để giảm thiểu đến mức thấp nhất các biến chứng trên sản phụ và gánh nặng kinh tế cho cộng đồng.

Kháng sinh dự phòng (KSDP) đã được chứng minh là một trong các biện pháp hiệu quả, giúp giảm ít nhất 50% nguy cơ nhiễm khuẩn sau phẫu thuật [27]. Tuy nhiên, việc tuân thủ biện pháp này đang còn tồn tại nhiều điểm chưa hợp lý như lựa chọn kháng sinh có phổ kháng khuẩn rộng, thời gian sử dụng kháng sinh sau phẫu thuật kéo dài [73]. Cụ thể, theo nghiên cứu tại bệnh viện A Thái Nguyên năm 2023, tỷ lệ bệnh nhân mổ lấy thai được chỉ định loại KSDP phù hợp chỉ đạt 40,4% và không có bệnh nhân nào được dừng KSDP trong 24 giờ sau khi đóng vết mổ [15]. Điều này dẫn tới nhiều hậu quả như: sự gia tăng tỷ lệ kháng thuốc của vi sinh vật gây bệnh, kéo dài thời gian nằm viện, tăng chi phí điều trị, tăng nguy cơ gặp các tác dụng không mong muốn của thuốc và đặc biệt tăng nguy cơ bội nhiễm. Vì vậy, việc xây dựng và triển khai các chương trình KSDP nhằm nâng cao chất lượng sử dụng kháng sinh tại các khoa Ngoại là rất cần thiết.
Bệnh viện Thanh Nhàn là một bệnh viện đa khoa hạng I trực thuộc Sở Y tế Hà Nội, với 11 khoa lâm sàng hệ Ngoại – Sản có mức độ tiêu thụ kháng sinh hàng năm tương đối lớn. Vì vậy, việc quản lý sử dụng kháng sinh hợp lý trên bệnh nhân phẫu thuật đóng vai trò quan trọng trong chương trình quản lý sử dụng kháng sinh của bệnh viện. Năm 2023, Bệnh viện Thanh Nhàn đã bước đầu triển khai hướng dẫn chung của Bộ Y tế về KSDP trên một số phẫu thuật sạch, sạch-nhiễm tại các khoa Ngoại. Tuy nhiên, số lượng bệnh nhân được tiếp cận với chương trình KSDP còn thấp, do bị ảnh hưởng bởi nhiều yếu tố trong đó, chủ yếu bắt nguồn từ lo ngại của bác sĩ về NKVM và điều kiện thực hành lâm sàng tại bệnh viện.
Phẫu thuật lấy thai luôn chiếm tỷ lệ lớn so với tổng số phẫu thuật được thực hiện tại các khoa lâm sàng hệ Ngoại – Sản của bệnh viện. Trước thực tế đó, chúng tôi mong muốn triển khai chương trình kháng sinh dự phòng trong PTLT tại khoa Phụ sản, từ đó, đánh giá được hiệu quả KSDP trong bối cảnh thực tế của bệnh viện. Đây là tiền đề để
2
xây dựng và triển khai các biện pháp cải tiến chất lượng sử dụng kháng sinh của bệnh viện nói chung và của khoa Phụ sản nói riêng. Trên cơ sở đó chúng tôi thực hiện đề tài
“Triển khai chương trình kháng sinh dự phòng với sự tham gia của Dược sĩ lâm sàng trong phẫu thuật lấy thai tại khoa Phụ sản Bệnh viện Thanh Nhàn.” với 2 mục tiêu sau:
1. Phân tích thực trạng sử dụng kháng sinh trên bệnh nhân phẫu thuật lấy thai tại khoa Phụ sản, Bệnh viện Thanh Nhàn.
2. Phân tích kết quả triển khai phác đồ KSDP trên bệnh nhân phẫu thuật lấy thai tại khoa Phụ sản, Bệnh viện Thanh Nhàn

MỤC LỤC
ĐẶT VẤN ĐỀ…………………………………………………………………………………………………..1
CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN……………………………………………………………………………..3
1.1. Tổng quan về nhiễm khuẩn vết mổ trong phẫu thuật lấy thai…………………..3
1.1.1. Khái niệm nhiễm khuẩn vết mổ …………………………………………………………..3
1.1.2. Thực trạng nhiễm khuẩn vết mổ trong phẫu thuật lấy thai ………………………4
1.1.3. Tác nhân gây nhiễm khuẩn vết mổ trong phẫu thuật lấy thai …………………..5
1.1.4. Yếu tố nguy cơ nhiễm khuẩn vết mổ trong phẫu thuật mổ lấy thai …………..6
1.1.5. Phân tầng nguy cơ nhiễm khuẩn vết mổ ……………………………………………..11
1.1.7. Các biện pháp dự phòng nhiễm khuẩn vết mổ ……………………………………..12
1.2. Tổng quan về kháng sinh dự phòng trong mổ lấy thai ……………………………13
1.2.1. Khái niệm kháng sinh dự phòng…………………………………………………………13
1.2.2. Chỉ định của kháng sinh dự phòng ……………………………………………………..13
1.2.3. Lựa chọn kháng sinh dự phòng trong mổ lấy thai…………………………………14
1.2.4. Thời điểm đưa liều kháng sinh dự phòng trong mổ lấy thai …………………..15
1.2.5. Thời gian sử dụng kháng sinh dự phòng trong mổ lấy thai…………………….16
1.2.6. Thực trạng sử dụng KSDP trên PTLT…………………………………………………16
1.3. Triển khai chương trình kháng sinh dự phòng có sự tham gia của dược sĩ
lâm sàng trong chương trình quản lý kháng sinh. …………………………………………18
1.4. Vài nét về Bệnh viện Thanh Nhàn và khoa Phụ sản, Bệnh viện Thanh
Nhàn……………………………………………………………………………………………………………19
CHƯƠNG 2: ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU …………………..21
2.1. Đối tượng nghiên cứu……………………………………………………………………………23
2.1.1. Phân tích thực trạng sử dụng kháng sinh trên bệnh nhân phẫu thuật lấy thai
tại khoa Phụ sản, Bệnh viện Thanh Nhàn………………………………………………………23
2.1.2. Phân tích kết quả triển khai phác đồ KSDP trên bệnh nhân phẫu thuật lấy
thai tại khoa Phụ sản, Bệnh viện Thanh Nhàn………………………………………………..23
2.2. Phương pháp nghiên cứu………………………………………………………………………24
2.2.1. Phân tích thực trạng sử dụng kháng sinh trên bệnh nhân phẫu thuật lấy thai
tại khoa Phụ sản, Bệnh viện Thanh Nhàn………………………………………………………24
2.1.2. Phân tích kết quả triển khai phác đồ KSDP trên bệnh nhân phẫu thuật lấy
thai tại khoa Phụ sản, Bệnh viện Thanh Nhàn………………………………………………..25
2.3. Kỹ thuật xử lý và phân tích số liệu ………………………………………………………..28
CHƯƠNG 3: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU…………………………………………………………30
3.1. Phân tích thực trạng sử dụng kháng sinh trên bệnh nhân phẫu thuật lấy
thai tại khoa Phụ sản, Bệnh viện Thanh Nhàn. ……………………………………………..30
3.1.1. Đặc điểm chung của sản phụ trong nhóm hồi cứu ………………………………..303.1.2. Đặc điểm chung các yếu tố liên quan phẫu thuật trong mẫu nghiên cứu…..32
3.1.3. Các yếu tố liên quan nhiễm khuẩn vết mổ ……………………………………………32
3.1.4. Đặc điểm sử dụng kháng sinh …………………………………………………………….34
3.1.5. Đặc điểm nhiễm khuẩn vết mổ……………………………………………………………37
3.2. Phân tích kết quả triển khai phác đồ kháng sinh dự phòng trên bệnh nhân
phẫu thuật lấy thai tại khoa Phụ sản, Bệnh viện Thanh Nhàn. ………………………38
3.2.1. Đặc điểm chung của sản phụ ………………………………………………………………39
3.2.2. Đặc điểm phẫu thuật của mẫu nghiên cứu…………………………………………….40
3.2.3. Đặc điểm sự dụng kháng sinh …………………………………………………………….41
3.2.4. Hiệu quả dự phòng NKVM và khả năng tiết kiệm chi phí của chương trình
KSDP ……………………………………………………………………………………………………..43
CHƯƠNG 4: BÀN LUẬN………………………………………………………………………………46
4.1. Bàn luận về thực trạng sử dụng kháng sinh trên sản phụ PTLT tại khoa
Phụ sản, Bệnh viện Thanh Nhàn…………………………………………………………………..46
4.2. Bàn luận về kết quả triển khai phác đồ kháng sinh dự phòng trong phẫu
thuật lấy thai tại khoa Phụ sản, Bệnh viện Thanh Nhàn………………………………..49
4.3. Vai trò của dược sĩ lâm sàng trong triển khai chương trình KSDP…………57
4.4. Ưu, nhược điểm của nghiên cứu ……………………………………………………………58
4.4.1. Ưu điểm. ………………………………………………………………………………………….58
4.4.2. Nhược điểm ……………………………………………………………………………………..59
KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ………………………………………………………………………….60
TÀI LIỆU THAM KHẢO
PHỤ LỤC 1: MỘT SỐ QUY ƯỚC TRONG NGHIÊN CỨU
PHỤ LỤC 2: PHIẾU THU THẬP DỮ LIỆU HỒI CỨU
PHỤ LỤC 3: PHIẾU SÀNG LỌC BỆNH NHÂN
PHỤ LỤC 4: PHIẾU THU THẬP DỮ LIỆU
PHỤ LỤC 5: PHIẾU THEO DÕI SỬ DỤNG KSDP
PHỤ LỤC 6: PHIẾU PHỎNG VẤN BỆNH NHÂN
PHỤ LỤC 7: KHUYẾN CÁO VỀ KSDP TRONG PTLT
PHỤ LỤC 8: MÔ TẢ CÁC TRƯỜNG HỢP GẶP BIẾN CỐ SAU PTLT
PHỤ LỤC 9: MỘT SỐ NGHIÊN CỨU VỀ YTNC CỦA NKVM SAU PTLT
PHỤ LỤC 10: DANH SÁCH BỆNH NHÂN THAM GIA NGHIÊN CỨU

DANH MỤC BẢNG
Bảng 1. 1: Vi khuẩn thường gặp trong một số loại phẫu thuật …………………………………6
Bảng 1. 2: Thang điểm ASA đánh giá tình trạng bệnh nhân trước phẫu thuật ……………8
Bảng 1. 3: Phân loại phẫu thuật theo CDC…………………………………………………………….9
Bảng 1. 4: Yếu tố nguy cơ NKVM trong chăm sóc người bệnh……………………………..10
Bảng 1. 5: Chỉ số nguy cơ NNIS ………………………………………………………………………..11
Bảng 1. 6: Phân tầng yếu tố nguy cơ trên bệnh nhân PTLT …………………………………..12
Bảng 1. 7: Các biện pháp phòng ngừa NKVM …………………………………………………….13
Bảng 3. 1: Đặc điểm chung của sản phụ nhóm hồi cứu ………………………………………..31
Bảng 3. 2: Đặc điểm phẫu thuật của mẫu nghiên cứu……………………………………………32
Bảng 3. 3: Các yếu tố liên quan NKVM ……………………………………………………………..33
Bảng 3. 4: Các kháng sinh được sử dụng trong mẫu nghiên cứu…………………………….35
Bảng 3. 5: Thời gian sử dụng kháng sinh…………………………………………………………….37
Bảng 3. 6: Đặc điểm nhiễm khuẩn vết mổ …………………………………………………………..38
Bảng 3. 7: Đặc điểm chung của bệnh nhân trong mẫu nghiên cứu………………………….40
Bảng 3. 8: Đặc điểm phẫu thuật trong mẫu nguyên cứu ………………………………………..41
Bảng 3. 9: Đặc điểm sử dụng kháng sinh trong mẫu nghiên cứu…………………………….41
Bảng 3. 10: Thời gian sử dụng kháng sinh…………………………………………………………..42
Bảng 3. 11: Đặc điểm xuất hiện biến cố bất lợi của bệnh nhân sau PTLT ………………43
Bảng 3. 12: Hiệu quả dự phòng nhiễm khuẩn vết mổ ……………………………………………44
Bảng 3. 13: Khả năng tiết kiệm chi phí của chương trình KSDP ……………………………4