Tỷ lệ hiện mắc một số bệnh mạn tính và gánh nặng chi phí hộ gia đình cho chăm sóc và điều trị bệnh nhân mắc một số bệnh mạn tính

Luận văn Tỷ lệ hiện mắc một số bệnh mạn tính và gánh nặng chi phí hộ gia đình cho chăm sóc và điều trị bệnh nhân mắc một số bệnh mạn tính tại xã Lâu thượng, huyện Võ Nhai, tỉnh Thái Nguyên. Trong gần hai thập kỷ vừa qua, đổi mới ngành Y tế đã chiếm vị trí ưu tiên cao trong chương trình phát triển và định hướng chiến lược của mỗi quốc gia. Tại nhiều nước đang phát triển, chính phủ đang phải đối mặt với sức ép ngày càng tăng nhằm nâng cao hiệu quảvà khảnăng tài chính cho hệ thống cung cấp dịch vụy tế, đặc biệt là trong việc đổi mới nhằm nâng cao điều kiện sống cho người nghèo.

Tuy nhiên, những thay đổi và xu hướng thực tiễn của ngành y tế trong vòng hai thập kỷqua thường mâu thuẫn với những mục tiêu đềra. Nhìn chung, tổng chi phí cho chăm sóc sức khỏe đã tăng nhanh hơn so với tốc độ tăng trưởng kinh tế[3]. Cùng với sựphát triển của xã hội, trong lĩnh vực y tế bệnh mạn tính đang trởthành vấn đềnổi cộm và ảnh hưởng ngày càng lớn tới cuộc sống của người dân và toàn xã hội.

Theo Tổ chức Y tế Thếgiới, bệnh mạn tính là bệnh có thời gian ủ bệnh và quá trình diễn biến bệnh kéo dài [30], thời gian bịbệnh là từ3 tháng trở lên. Bệnh mạn tính không thểngăn ngừa bằng vắc xin, không thể chữa khỏi hoàn toàn và cũng không tựbiến mất. Bệnh mạn tính phần lớn không do vi khuẩn, vi rút, ký sinh trùng hoặc nấm gọi là bệnh mạn tính không lây nhiễm.

Xu hướng hiện nay trên thếgiới là bệnh mạn tính không lây nhiễm ngày càng tăng. Nhiều công trình nghiên cứu trên thếgiới đã chứng minh các bệnh mạn tính không những gây ra nhiều trường hợp tửvong mà còn gây ra nhiều ảnh hưởng tới chất lượng cuộc sống, tình trạng kinh tếcủa người dân nói riêng cũng như gây ra những gánh nặng cho hệ thống y tế, cộng đồng và toàn xã hội

nói chung.

Bốn trong sốcác bệnh mạn tính thường gặp nhất là bệnh tim mạch, ung thư, bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính (COPD) và bệnh tiểu đường. Ngoài ra các bệnh mạn tính khác như bệnh khớp, tâm thần…cũng đang ngày càng gia tăng.

Các yếu tốnguy cơcao là tăng huyết áp, hút thuốc lá, uống rượu, chế độ ăn uống không lành mạnh, các stress và thiếu các hoạt động thểchất. Ngày nay, tỷ lệ phổ biến của các yếu tốnguy cơtrên đang ngày càng gia tăng trên toàn cầu, đặc biệt là ở các nước đang phát triển [21] [19]. Hành động cần thiết và cấp bách hiện nay đểngăn ngừa các bệnh mạn tính nên tập trung vào việc khống chế, theo dõi và kiểm soát các yếu tốnguy cơtrên cũng như nhiều yếu tốnguy cơ khác một cách thích hợp.

Cũng nhưcác nước đang phát triển khác, Việt Nam đang trải qua thời kỳphát triển mạnh mẽtrong đó có sựthay đổi nhiều vềmặt dịch tễ học, có sự gia tăng đáng kểgánh nặng bệnh tật và kinh tếgây ra bởi các bệnh mạn tính.

Theo thống kê của BộY tếthì bệnh mạn tính đang là nguyên nhân hàng đầu gây ra bệnh tật và tửvong tại các bệnh viện ởnước ta. Các trường hợp nhập viện do các bệnh mạn tính đã tăng lên từ39% trong năm 1986 cho tới 68% trong năm 2008. Tỷlệtrường hợp tửvong do các bệnh mạn tính tại các bệnh viện cũng đã tăng từ42% vào năm 1986 lên 69% vào năm 2008 [5].

Bên cạnh những tổn thất vềngười ngày càng lớn, những chi phí mà bệnh mạn tính gây ra cũng ngày càng tăng, ảnh hưởng lớn tới cuộc sống của người dân, đặc biệt là đối với những người nông dân, người nghèo. Hiện nay trên thếgiới, các nghiên cứu vềbệnh mạn tính đa phần tập chung vào tìm hiểu, phân tích gánh nặng của từng bệnh riêng lẻnhư: ung thư, tăng huyết áp, COPD…các nghiên cứu tập trung vào một số bệnh mạn tính là không nhiều. Việc đi sâu nghiên cứu gánh nặng của một sốbệnh sẽcho một cái nhìn bao quát hơn vềtình hình bệnh tật của người dân và gánh nặng chi phí chung mà họphải chi trả.

Ở Việt Nam, mặc dù sốlượng các nghiên cứu vềbệnh mạn tính đã tăng đáng kểtrong thời gian gần đây, nhưng hiện vẫn còn rất thiếu các nghiên cứu về chi phí chăm sóc và điều trị của người dân bị mắc các bệnh này. Những thông tin này là rất cần thiết cho việc lập kếhoạch và triển khai các giải pháp can thiệp hiệu quả để giảm gánh nặng bệnh tật gây ra bởi các bệnh mạn tính.

Vì các lý do trên, chúng tôi tiến hành đề tài nghiên cứu “Tỷ lệ hiện mắc một số bệnh mạn tính và gánh nặng chi phí hộ gia đình cho chăm sóc và điều trị bệnh nhân mắc một số bệnh mạn tính tại xã Lâu thượng, huyện Võ Nhai, tỉnh Thái Nguyên” với các mục tiêu sau:

1. Xác định tỷlệhiện mắc một sốbệnh mạn tính tựkhai báo tại xã Lâu thượng, huyện Võ Nhai, tỉnh Thái Nguyên năm 2010.

2. Xác định mức chi phí y tếvà gánh nặng chi phí của hộgia đình cho chăm sóc và điều trịbệnh nhân mắc một sốbệnh mạn tính tại địa bàn nghiên cứu.

3. Phân tích một số yếu tố liên quan tới gánh nặng chi phí của hộgia đình cho chăm sóc và điều trị bệnh nhân mắc một sốbệnh mạn tính tại địa bàn nghiên cứu.

MỤC LỤC

Trang
ĐẶT VẤN ĐỀ……………………………………………………………………… 1
CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN …………………………………………………. 4
1.1. Khái quát bệnh mạn tính. ………………………………………………………….. 4
1.2. Gánh nặng bệnh tật do bệnh mạn tính. ………………………………………. 4
1.3. Gánh nặng vềkinh tếdo bệnh mạn tính. ……………………………………. 6
1.4. Sựgia tăng bệnh mạn tính và các yếu tốnguy cơ. ………………………. 9
1.5. Tình hình sửdụng dịch vụy tế. ………………………………………………… 10
1.6. Giải pháp cho gánh nặng gây ra bởi bệnh mạn tính. …………………. 11
CHƯƠNG 2: PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU …………………… 13
2.1. Đối tượng nghiên cứu. ……………………………………………………………… 13
2.2. Thời gian và địa điểm nghiên cứu. ……………………………………………. 13
2.2.1. Địa điểm nghiên cứu. …………………………………………………………. 13
2.2.2. Thời gian nghiên cứu. ………………………………………………………… 13
2.3. Phương pháp nghiên cứu. ………………………………………………………… 14
2.3.1. Thiết kếnghiên cứu. …………………………………………………………… 14
2.3.2. Cỡmẫu và chọn mẫu. …………………………………………………………. 14
2.3.3. Công cụvà kỹthuật thu thập thông tin. ……………………………….. 14
2.3.3.1. Công cụ. ………………………………………………………………………. 14
2.3.3.2. Kỹthuật thu thập thông tin. ……………………………………………. 15
2.4. Biến sốvà chỉsốnghiên cứu. ……………………………………………………. 15
2.4.1 Các biến sốchung. ………………………………………………………………. 15
2.4.2. Các biến sốliên quan tới bệnh mạn tính. ……………………………… 16
2.4.3. Sửdụng dịch vụvà chi phí y tế. …………………………………………… 16
2.4.4. Chỉsốgánh nặng chi phí. …………………………………………………… 16
2.5. Sai sốvà cách khắc phục. …………………………………………………………. 17
5
2.5.1. Các sai sốmắc phải trong quá trình nghiên cứu. ………………….. 17
2.5.2. Cách khắc phục. ………………………………………………………………… 18
2.6. Xửlý sốliệu. ……………………………………………………………………………. 18
2.7. Đạo đức trong nghiên cứu. ………………………………………………………. 18
2.8. Hạn chếcủa nghiên cứu. ………………………………………………………….. 18
CHƯƠNG 3: KẾT QUẢNGHIÊN CỨU …………………………….. 20
3.1. Đặc điểm của mẫu nghiên cứu. ………………………………………………… 20
3.2. Tỷlệmắc các bệnh mạn tính tựkhai báo. ………………………………… 24
3.3. Tình hình sửdụng dịch vụy tếvà chi phí y tế. ………………………….. 29
3.4. Chi phí thảm họa và nghèo hóa do chi phí y tế. ………………………… 34
3.5. Yếu tốliên quan đến chi phí thảm họa và nghèo hóa do chi phí y tế.
……………………………………………………………………………………………………… 35
CHƯƠNG 4: BÀN LUẬN …………………………………………………… 39
4.1. Đặc điểm của mẫu nghiên cứu. ………………………………………………… 39
4.2. Mô hình các bệnh mạn tính ……………………………………….. 40
4.3. Tình hình sửdụng dịch vụy tếvà chi phí y tế. ………………………….. 47
4.4. Chi phí thảm họa và nghèo hóa do chi phí y tế…………………… 44
4.5. Các yếu tốliên quan ……………………………………………….. 45
KẾT LUẬN ……………………………………………………… 47
KIẾN NGHỊ………………………………………………………………………. 49
TÀI LIỆU THAM KHẢO ……………………………………… 52
PHỤLỤC ……………………………………………………….. 56
TÀI LIỆU THAM KHẢO
Tài liệu tiếng Việt:
[1] Nguyễn Tuấn Anh (2007), Nghiên cứu chi phí điều trịmột sốbệnh thường gặp tại bệnh viện huyện Ba Vì – 2005, Khóa luận tốt nghiệp bác sỹy khoa.
[2] Hoàng ThịVân Anh (2009), Phân tích chi phí hộgia đình do sửdụng rượi/bia tại một sốxã thuộc huyện Thanh Oai, Hà Nội, Khóa Luận tốt nghiệp cửnhân y tếcông cộng, tr 8-9.
[3] BộY tế(2010), Báo cáo chung tổng quan ngành y tếnăm 2010, tr18-39.
[4] BộY tế (2008), Mô hình bệnh ung thưtại Việt Nam năm 2000.Hà Nội, Viện Ung thưquốc gia.
[5] BộY tế (2008), Niên giám thống kê.
[6] Trần ThịChung Chiến và CS(2003), Xây dựng y tếViệt Nam công bằng và phát triển, Nhà xuất bản Y học, Hà Nội.
[7] Nguyễn ThịKim Chúc, “Tìm hiểu gánh nặng chi phí khám chữa bệnh cho người già không có BHYT tại Ba Vì – Hà Tây”, Tạp chí Y học thực hành (số2,tập 442-443/2003), tr 107-109.
[8] Hiền PT (2004), Chi phí chăm sóc sức khỏe ởbệnh nhân tiểu đường, Hà Nội.
[9] Hội thảo Quốc gia phòng chống ung thưnăm 2010.
[10] Lương Ngọc Khuê, Lê Ngọc Trọng, Trần Văn Tiến, Ngô Văn Toàn.
“Nhu cầu khám chữa bệnh bằng thẻbảo hiểm y tếtại huyện Sóc Sơn,
Hà Nội”, Tạp chí Y học thực hành(số10/2002), tr 2-6.
53
[11] Hoàng Văn Minh, Kim Bảo Giang(2009), Tỷlệhiện mắc, mô hình sửdụng dịch vụy tế, chi phí điều trịmột sốbệnh mạn tính của người dân thành phốHà Đông, Hà Nội.
[12] VũXuân Phú, Nguyễn VũTrung(2005), Chi phí điều trịnội trú ba bệnh liên quan tới hút thuốc lá,Hà Nội.
[13] Trần Văn Thiện (2004), Chi phí y tếhộgia đình người dân ởhuyện Ba Vì tỉnh Hà Tây 2002, Khóa Luận tốt nghiệp cửnhân y tếcông cộng.
[14] Ngô Văn Toàn (2004), “Xu hướng sửdụng dịch vụy tếvà giá thành khám chữa bệnh tại huyện Võ Nhai, Thái Nguyên”,Tạp chí Y học Thực hành(số6/2004), tr 49.
[15] Trường Đại học Y Hà Nội, Khoa Y tếcông cộng (2006), Phương pháp nghiên cứu khoa học trong y học và sức khỏe cộng đồng, Nhà Xuất bản Y học, Hà Nội.
[16] Trần Tuấn. “Nghèo vì chữa bệnh”, Tạp chí Cộng sản(số9/2007), tr 30-32.
[17] Nguyễn Lân Việt (2009), Hội nghịtriển khai Dựán phòng chống bệnh tăng huyết áp, Hà Nội.