ứng dụng kỹ thuật MAC-ELISA chẩn đoán viêm não nhật bản tại bệnh viện Bạch Mai trong 5 năm (1997- 2001)

Viêm não Nhật Bản (VNNB) là một bênh nhiễm trùng thẫn kinh do virút viêm não gây ra. Virút viêm não gây nên những vụ dịch có chu kỳ với tỷ lê mắc bênh, tỷ lê tử vong và di chứng khá cao. Bênh xảy ra theo mùa khá rõ rêt, chủ yếu là mùa hè. Bênh viêm não do virút VNNB lưu hành ở các nước thuộc khu vực Châu Á và Tây Thái Bình Dương. Hàng năm Châu Á có khoảng 50.000 trường hợp mắc bênh viêm não Nhật Bản [10].
Ớ Nhật bản từ năm 1970 đã thanh toán được bênh VNNB do việc sử dụng tiêm chủng rộng rãi vácxin viêm não cho trẻ em. Hàng năm chỉ có khoảng dưới 20 trường hợp mắc bênh [1]. Ớ Hàn Quốc, số trường hợp mắc bênh VNNB giảm có ý nghĩa từ sau năm 1983 cũng do kết quả tiêm chủng rộng rãi vácxin VNNB [10]. Thái Lan đang là một vùng dịch VNNB lưu hành nghiêm trọng [10]. Ớ Ấn Độ tại vùng Uttarpradesh, từ năm 1997- 2001 số’ trường hợp mắc VNNB là 4566, trong đó có 931 trường hợp tử vong [10].
Ớ Viêt Nam, vụ dịch viêm não mùa hè năm 1959 ở miền Bắc đã được xác định là do virút VNNB. Từ đó cho đến nay, dịch viêm não thường xảy ra hàng năm dưới dạng tản phát hoặc ổ ạt và ngày càng có khuynh hướng lan rộng. Theo thông kê của viên Vê sinh dịch tễ Trung ương Hà Nội thì VNNB là một trong 5 bênh truyền nhiễm nguy hiểu có tỷ lê mắc và tử vong khá cao. Bênh viêm não Nhật Bản chủ yếu gặp ở trẻ em dưới 15 tuổi.
Theo Lê Đức Hinh (khoa Thẫn kinh bênh viên Bạch Mai) từ năm 1960 – 1980 ở miền Bắc thường gặp VNNB ở trẻ em, nhưng từ năm 1980 trở lại đây VNNB ở người lớn tăng dẫn theo thời gian [2].
Sử dụng vácxin VNNB phòng bênh là biên pháp phòng chống có hiêu quả nhất. Sau những kết quả thử nghiêm vácxin VNNB trên thực địa đạt kết quả tốt, vácxin VNNB do viên Vê sinh dịch tễ Trung ương, Hà Nội sản xuất đã được đưa vào “Chương trình tiêm chủng mở rông” để phòng bênh cho trẻ em từ 1 – 5 tuổi ở môt số vùng trọng điểm từ năm 1997. Kết quả cho thấy việc sử dụng vácxin VNNB phòng bênh cho trẻ em đã làm thay đổi tỷ lệ mắc VNNB theo chẩn đoán huyết thanh học trong nhóm tuổi được sử dụng vácxin [5].
Việc chẩn đoán virút học gồm 2 phương pháp: Phân lập virút và chẩn đoán huyết thanh. Phân lập virút chỉ tiến hành ở phòng xét nghiệm có trang thiết bị hiện đại, tốn kém, thời gian quá lâu và nhiều khi không đạt kết quả do đó phải dựa vào chẩn đoán huyết thanh.
Trước năm 1997 chúng tôi thường sử dụng kỹ thuật ức chế ngưng kết hồng cẩu (UCNKHC) để chẩn đoán nhiễm virút viêm não Nhật Bản nên việc chẩn đoán kết quả gặp rất nhiều khó khăn nếu lẩn trước bị nhiễm môt loại virut khác trong nhóm Arbo hay trong cùng môt vùng lưu hành từ 2 loại virút trở lên (ví dụ Dengue xuất) và VNNB và phải lấy mầu 2 lẩn để tìm đông lực KT. Từ tháng 5/1996 cho đến nay chúng tôi đã sử dụng kỹ thuật MAC- ELISA để phát hiện kháng thể IgM kháng virut VNNB trong huyết thanh và dịch não tuỷ của bệnh nhân.
Kỹ thuật MAC-ELISA có đô chính xác cao, cho kết quả nhanh hơn, nhạy hơn và đạc hiệu hơn và có thể chỉ cẩn lấy máu hoặc dịch não tuỷ môt lẩn. Tuy nhiên nếu lấy máu được 2 lẩn thì tỷ lệ dương tính cao hơn. Mục đích nghiên cứu của chúng tôi nhằm:
1.    Đánh giá tình hình mắc VNNB bằng kỹ thuật MAC-ELISA trên những bệnh nhân được chẩn đoán lâm sàng là viêm não nằm điều trị tại bệnh viện Bạch Mai từ 1997 – 2001.
2.    Xác định lỷ lệ mắc VNNB theo giới và các nhóm tuổi.
II.    ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN cứu
1.    Đối tượng:
Chúng tôi tiến hành xét nghiệm 1405 mầu huyết thanh (HT) của 1159 bệnh nhân (trong đó 913 bệnh nhân có môt mầu huyết thanh đơn và 246 bệnh nhân có mầu huyết thanh kép. Những bệnh nhân này được chẩn đoán lâm sàng là viêm não và hôi chứng não cấp nằm điều trị tại khoa Thẩn kinh, khoa Cấp cứu, khoa Nhi, viện Y học lâm sàng các bệnh nhiệt đới (chủ yếu là bệnh nhân của khoa Thẩn kinh) trong thời gian từ tháng 1/1997-12/2001.
2.    Phương pháp:
2.1.    Huyết thanh bệnh nhân: lấy 2ml máu tĩnh mạch không chống đông, ly tâm lấy huyết thanh và bảo quản ở -20oC cho đến khi làm xét nghiệm.
2.2.    Sử dụng bộ sinh phẩm MAC-ELISA chẩn đoán viêm não Nhật Bản do viện Vệ sinh dịch tễ Trung ương, Hà Nội sản xuất.
2.3.     Phương pháp: Theo thường quy làm phản ứng ELISA
–    Kết quả đọc trên máy đọc ELISA ở bước sóng 492-620 nm
–    Xử lý số’ liệu theo chương trình Epiinfo 6.0 của Tổ chức Y tế thế giới.