XÁC ĐỊNH CA BỆNH Ấu TRÙNG SÁN DÂY CHÓ ECHINOCOCCUS ORTLEPPI KÝ SINH Ở PHỔI TẠI VIỆT NAM

Bệnh nhân nam giới ở tỉnh Thanh Hóa được mổ và điều trị tại bệnh viện Bệnh phổi Quốc gia tháng 3 năm 2013. Trước khi vào viện 2 tháng, bệnh nhân cảm thấy tức ngực bên phải, không sốt và không ho. X – quang phổi có khối u bôn phổi phải, bạch cầu ái toan tăng (12,8%). Kết quả xét nghiệm ELISA dương tính với kháng nguyên Echinococcus. Két quả phẫu thuật cắt bỏ khổi u thấy một kén nước (cyst) có kích thước 6×7 cm. Trong kén có nhiều đầu sán dây và được xác định là Echinococcus ortleppi bằng hình thái học và thẩm định bằng sinh học phân tử (sử dụng gen NADH hydrogenasa và 23S rebosome với sự tương đồng nucleotide với Echinococcus ortleppi trên GenBank là 99,5%). Đây là ca bệnh ấu trùng sán dây chó Echinococcus ortleppi, đã khẳng định bệnh có ở Việt Nam.

Sán dây chó (Echinoccocus) trưởng thành dài 3 – 6 mm gồm 3-4 đốt, ký sinh ở ruột non họ chó. Trong 20 loài thuộc giống (chi) Echi- nococcus, có 2 loài quan trọng liên quan đến y học là E. granulosus (gây nang nước – cystic echinococcosis) và E. multilocularis (gây bọc nhiều túi nước – alveolar echinococcosis)[8]. Phân tích gen cho thấy Echinococcus granulo-sus (G1) và Echinococcus ortleppi (G5) là thể đơn bội của Echinococcus granulosus xứ nhiệt đới mà ấu trùng có liên quan đến bệnh nang nước sán chó (cystic hydatid disease) lưu hành ở Nam Brazil (Balbinotti et al, 2012) [1] và lần đầu tiên Echinococcus ortleppi (genotype G5) được thông báo ở Italy (Casulli et al, 2008) [2]. Ắu trùng sán dây chó kỷ sinh ở động vật có vú như chó, mèo, gấu, báo, khỉ, người và có khi ở cừu, dê, bò, lạc đà, hươu và động vật gậm nhấm. Ấu trùng ký sinh ở gan hay phủ tạng khác tạo những bọc nước lớn chứa nhiều đầu sán, các bọc nước này thường ở gan (65%), ở phổi (10%) và ở một số cơ quan khác như thận, não. Khi bọc nước vỡ, giải phóng các đầu sán và các đầu sán này bám vào phủ tạng khác tạo nên bọc nước mới [3, 4, 5],

Bệnh sán dây chó (Echinococcosis) gặp ở

nhiều nơi trên thế giới như Australia, Tasma-nia, New Zealand, Nam Phi, Bắc Phi, Nam Mỹ, châu Âu và châu Á [5]. Tại châu Á, bệnh phân bố ở Nhật Bản, Hàn Quốc, Trung Quốc, Thái Lan, Mông cổ, Indonesia, Bangladesh, Nepal và Ấn Độ [8], riêng Việt Nam chưa có trường hợp nào được ghi nhận trong y văn thế giới.

Tại Việt Nam, đã có một ca tử thi phát hiện Echinococcus ở gan và một ca bệnh được phát hiện năm 2008 [7], tuy nhiên chưa có ca nào được xác định chắc chắn, thu được đầu sán và mô tả như trường hợp trong bài báo này.