Xác định đột biến điểm trên gen PARK2 ở bệnh nhân Parkinson bằng kỹ thuật giải trình tự gen

Xác định đột biến điểm trên gen PARK2 ở bệnh nhân Parkinson bằng kỹ thuật giải trình tự gen
Phạm Lê Anh Tuấn, Nguyễn Thanh Bình, Trần Vân Khánh, Trần Huy Thịnh
Nội dung chính của bài viết
Tóm tắt
Gen PARK2 mã hóa ra Parkin, một enzyme E3 ubiquitin ligase. Đột biến trên gen PARK2 được ghi nhận phổ biến ở những bệnh nhân Parkinson dạng di truyền lặn trên nhiễm sắc thể thường. Đột biến điểm gen PARK2 chiếm tỷ lệ khoảng 9 – 12% bệnh nhân khởi phát sớm (trước 40 tuổi). Nhóm nghiên cứu nhận thấy sự cần thiết của một nghiên cứu tìm hiểu về các đột biến điểm trên gen PARK2 ở những bệnh nhân Parkinson tại Việt Nam. Nghiên cứu này được thực hiện trên 30 bệnh nhân Parkinson với độ tuổi trung bình 52,6 ± 7,4 tuổi, tỷ lệ nam/nữ = 1,3 sử dụng kỹ thuật giải trình tự gen Sanger. Nghiên cứu đã phát hiện được các đột biến điểm trên gen PARK2 với tỷ lệ 10%, tương ứng với 3/30 bệnh nhân mang 3 dạng đột biến khác nhau. Các bệnh nhân mang đột biến đều ở trong giai đoạn khởi đầu (I và II) của bệnh. Nghiên cứu này có ý nghĩa thực tiễn đối với bệnh nhân và gia đình, cũng như đóng góp vào cơ sở dữ liệu bệnh Parkinson tại Việt Nam.

Bệnh  Parkinson  (PD)  là một  rối  loạn  gây ra bởi nhiều yếu tố, gồm cả di truyền và môi trường,  đồng  thời  quyết  định  thời  gian  phát bệnh cũng như sự tiến triển của nó. PD ảnh hưởng chủ yếu tới hệ thần kinh vận động, do sự thoái hóa dài hạn của hệ thần kinh trung ương. Cơ chế bệnh học điển hình của bệnh là sự mất chức năng hệ ubiqitin-proteasome, sự tăng vượt mức của các quá trình oxi hóa, sự rối loạn điều tiết vận chuyển protein và các thương tổn trong ty thể.1 Sự kết hợp của nhiều cơ chế bệnh sinh khác nhau cuối cùng dẫn tới sự sụp đổ của các hoạt động tế bào quan trọng. Tuy nhiên, chính bởi nhiều yếu tố ảnh hưởng cũng như cơ chế khác nhau như vậy, Shulman (2011) ước tính chỉ khoảng 5 – 10% bệnh nhân PD mang các kiểu hình bệnh điển hình được ghi chép cụ thể trong y văn.2Trong số rất nhiều gen liên quan tới PD, có một số gen được gọi là PARK loci, bởi chúng được phát hiện có mối tương quan mật thiết tới các cơ chế gây bệnh. Đột biến trên những gen PARK này có thể gây thể bệnh di truyền trội trên nhiễm sắc thể (NST) thường (như gen PARK1, PARK8) hay thể di truyền lặn trên NST thường (PARK2, PARK7, PARK6). Trong nghiên cứu này, chúng tôi đi sâu tìm hiểu các đột biến trên gen PARK2, một gen xuất hiện phổ biến trên bản đồ đột biến PD trên thế giới. PARK2 mã hóa ra Parkin, một enzyme E3 ubiquitin ligase. Các đột biến gây bệnh trên gen PARK2 bao gồm các đột biến thay đổi đơn nucleotid, các đột biến xóa đoạn nhỏ và lớn, và các đột biến tại vị trí cắt nối. Các đột biến này, dù theo cơ chế này hay cơ chế khác, đều dẫn tới sự bất hoạt chức năng của Parkin