XÁC ĐỊNH ĐỘT BIẾN GEN VÀ PHÁT HIỆN NGƯỜI LÀNH MANG GEN BỆNH TĂNG SẢN THƯỢNG THẬN BẨM SINH THỂ THIẾU 21 – HYDROXYLASE

Tăng sản thượng thận bẩm sinh do thiếu hụt enzym 21- hydroxylase là bệnh di truyền lặn nhiễm sắc thể thường do đột biến gen CYP21A2. Nghiên cứu này được thực hiện với mục tiêu: (1) xác định đột biến gen trên bệnh nhân tăng sản thượng thận bẩm sinh thể thiếu hụt enzym 21- hydroxylase, (2) phát hiện người lành mang gen bệnh cho các thành viên gia đình có quan hệ huyết thống với bệnh nhân. Nghiên cứu được tiến hành trên 33 bệnh nhân và 78 thành viên thuộc 33 gia đình của những bệnh nhân tăng sản thượng thận bẩm sih; Kỹ thuật gĩầotrình tự gen và MLPA được sử dụng để xác định đột bin và ngườiành mnng gen bệnh. Kết quả cho thấy đối với nhóm bệnh nhân, 33/33 (100%) bệnh nhân đã được phát hiện đột biến với 7 dạng đột biến khác nhau, trong đó đột biến 656 A/C > G (IVS2-13A/C > G) chiếm tỉ lệ cao nhất 13/33 (39,5%), tếp thoo là đột bin xóa đoạn chím tỉ lệ 7/33 (21,2%); đốovớonhóm ngườiành mang gen bệnh, 32/33 người bố, 33/33 người mẹ và 5/12 thành viên gia đình khác (anh, chị, em) được xác định là người lành mang gen bệnh. Kết quả thu được là cơ sở di truyền quan trọng cho chẩn đoán trước sinh và tư vấn di truyền nhằm làm giảm tỷ lệ mắc bệnh và có phác đồ điều trị sớm cho các thai nhi ngay từ những tuần đầu.

Tăng sản thượng thận bẩm sinh (congenital adrenal hyperplasia – TSTTBS) thể thiếu enzym 21 – hydroxylase là bệnh di truyền lặn trên nhiễm sắc thể số 6. Bệnh gây nên do đột biến gen CYP21A2 làm rối loạn quá trình sinh tổng hợp hormon vỏ thượng thận, gây bệnh cảnh lâm sàng là cơn suy thượng thận cấp hoặc nam hóa ở trẻ gái, dậy thì sớm giả ở trẻ trai [1, 2].

Cho đến nay, rất nhiều dạng đột biến đã được phát hiện như đột biến mất đoạn, đột biến chuyển đoạn, đột biến lặp đoạn, đột biến điểm; trữig đó đột biến điểm chiếm tỷ lệ cũũ nhất [3]. Bệnh có thể dự phòng bằng phương pháp tư vấn di truyền như phát hiện người lành mang gen bệnh, chẩn đoán trước sinh. Nghiên cứu của Lee và cộng sự ước tính tỷ lệ người lành mang gen bệnh tăng sản thượng thận bẩm sinh là 1/83 đối với quần thể người Trung Quốc [3]. Các báo cáo khác trên thế giới cho thấy tỷ lệ chung người lành mang gen bệnh là 1/55 [4, 5]. Ở Việt Nam, khoa Nội tiết

-Chuyển hóa – Di truyền, bệnh viện Nhi Trung ương là một trong những nơi đang quản lí số lượng lớn nhất bệnh nhân mắc tăng sản thượng thận bẩm sinh với khoảng trên 600 bệnh nhân. Tuy nhiên, chưa có một nghiên cứu nào toàn diện về phát hiện đột biến gen trên bệnh nhân và phát hiện người lành mang gen bệnh. Việc phát hiện đột biến và phát hiện người lành mang gen bệnh sẽ giúp khẳng định chẩn đoán và cho phép điều trị sớm, phòng tránh cơn suy thượng thận cấp trong các trường hợp xét nghiệm về hormon không rõ rữig; tư vấn tiền hôn nhân nhằm giảm trẻ sinh ra bị mắc bệnh và chẩn đoán và điều trị