Xác định giá trị chẩn đoán của xét nghiệm ELISA kháng nguyên NS1 và RT-PCR ở bệnh nhân sốt Dengue và sốt xuất huyết Dengue

Sốt Dengue (SD) và sốt xuất huyết Dengue (SXHD) là bênh truyền nhiễm cấp tính do vi rút Dengue gây nên. Vi rút Dengue bao gổm 4 typ huyết thanh là Dengue-1, Dengue-2, Dengue-3, Dengue-4. Bênh lây truyền nhanh, có thể tạo thành dịch lớn và gây tử vong cao nếu không được chẩn đoán sớm và điều trị đúng [100], [102].

Hiên nay bênh sốt Dengue và sốt xuất huyết Dengue đã có mặt hầu hết các châu lục trên thế giới. Theo ước tính của Tổ chức Y tế Thế giới mỗi năm trên thế giới có khoảng 50-100 triêu người bị nhiễm vi rút Dengue và khoảng 500.000 trường hợp sốt Dengue và sốt xuất huyết Dengue phải nhập viên, trong đó khoảng 90% là trẻ em dưới 15 tuổi và tỉ lê tử vong ít nhất là 2,5% [166].

ở Viêt Nam bênh sốt Dengue và sốt xuất huyết Dengue được thông báo đầu tiên vào năm 1913 và từ đó đến nay bênh đã lan truyền ra hầu hết các tỉnh thành trong cả nước, có nhiều vụ dịch lớn xảy ra và gây tử vong rất cao [11], [19].

Bênh sốt Dengue và sốt xuất huyết Dengue có biểu hiên lâm sàng đa dạng từ không triêu chứng đến các thể nặng và tỉ lê mắc mới đang gia tăng, nên viêc chẩn đoán sớm nhằm điều trị có hiêu quả và dập dịch kịp thời là vấn đề quan trọng ở tất cả những vùng lưu hành dịch bênh sốt Dengue và sốt xuất huyết Dengue. Thông thường hiên nay, bênh sốt Dengue và sốt xuất huyết Dengue được chẩn đoán xác định bằng phương pháp phân lập vi rút, các phương pháp huyết thanh học, gần đây với những tiến bô trong kỹ thuật sinh học phân tử được đưa vào áp dụng để chẩn đoán xác định, điều này đã giúp cải thiên cho viêc chẩn đoán và điều trị bênh. Tuy nhiên các xét nghiêm được áp dụng cho chẩn đoán xác định bênh sốt Dengue và sốt xuất huyết Dengue hiên nay chưa thật sự giúp ích cho viêc chẩn đoán sớm để dập dịch kịp thời và điều trị có hiêu quả nhất là ở tuyến y tế cơ sở.

Do vậy viêc tìm ra các phương pháp chẩn đoán xác định bênh sốt Dengue và sốt xuất huyết Dengue ở giai đoạn sớm của bênh, có thể thực hiên ở tuyến y tế cơ sở, cho kết quả nhanh (sau 2-4 giờ), có đô nhạy và đô đặc hiêu cao là hết sức cần thiết.

Các nghiên cứu gần đây cho thấy rằng Protein NS1 của vi rút Dengue không tham gia vào cấu trúc được tiết ra, vừa mang tính chất môt enzym vừa mang tính kháng nguyên đặc hiêu. Điều quan trọng là kháng nguyên NS1 có mặt trong huyết thanh người bênh ngay từ ngày đầu. Do vậy có thể tìm marker NS1 để chẩn đoán sớm bênh sốt Dengue và sốt xuất huyết Dengue.

Để góp phần vào viêc chẩn đoán sớm giúp điều trị có hiêu quả và phòng chống kịp thời bênh sốt Dengue và sốt xuất huyết Dengue chúng tôi tiến hành nghiên cứu “Xác định giá trị chẩn đoán của xét nghiệm ELISA kháng nguyên NS1 và RT-PCR ở bệnh nhân sốt Dengue và sốt xuất huyết Dengue” với các mục tiêu sau:

1- Xác định giá trị chẩn đoán của xét nghiệm ELISA kháng nguyên NS1 ở bệnh nhân sốt Dengue và sốt xuất huyết Dengue.

2- Xác định thời gian tổn tại của kháng nguyên NS1 và ARN của vi rút Dengue ở bệnh nhân sốt Dengue và sốt xuất huyết Dengue.

3- Tìm hiểu mối liên quan giữa thời gian tổn tại kháng nguyên NS1 và ARN của vi rút Dengue với thể bệnh của bệnh nhân sốt Dengue và sốt xuất huyết Dengue.

MỤC LỤC

Trang

Trang phụ bìa Lời cam đoan Lời cảm ơn Mục lục

Danh mục ký hiệu các chữ viết tắt Danh mục các bảng Danh mục các biểu đổ Danh mục các hình Danh mục các sơ đổ

ĐẶT VẤN ĐỂ 1

CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN TÀI LIÊU 3

1.1. TÌNH HÌNH BỆNH SốT DENGUE VÀ SốT XUAT HUYET DENGUE 3

TRÊN THÊ GIỚI VÀ VIỆT NAM

1.1.1. Tình hình bệnh sốt Dengue và sốt xuất huyết Dengue trên 3

thế giới

1.1.2. Tình hình sốt Dengue và sốt xuất huyết Dengue ở Việt Nam 4

1.2. MIỄN DỊCH HỌC VÀ cơ CHE BỆNH SINH CỦA BỆNH SốT 9

DENGUE VÀ SốT XUAT HUYÊT DENGUE

1.2.1. Vi rút gây bệnh và véc-tơ truyền bệnh sốt Dengue và sốt 9

xuất huyết Dengue

1.2.2. Đáp ứng miễn dịch của bệnh sốt Dengue và sốt xuất huyết 13

Dengue

1.2.3. Cơ chế bệnh sinh của bệnh sốt xuất huyết Dengue 17

1.3. TRIỆU CHÚNG LÂM SÀNG VÀ CẬN LÂM SÀNG CỦA BỆNH SốT 24

DENGUE VÀ SốT XUAT HUYÊT DENGUE

1.3.1. Biểu hiện lâm sàng của bệnh sốt Dengue và sốt xuất huyết 24

Dengue

1.3.2. Dấu hiệu cận lâm sàng trong bệnh sốt Dengue và sốt xuất 26

huyết Dengue

CHƯƠNG 2: Đối TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN cứu 39

2.1. ĐỐI TƯỢNG NGHIÊN cúu 39

2.1.1. Tiêu chuẩn chọn bênh nghiên cứu 39

2.1.2. Tiêu chuẩn lựa chọn bênh nhân sốt Dengue và sốt xuất 39

huyết Dengue

2.1.3. Tiêu chuẩn lựa chọn bênh nhân không phải sốt Dengue và 41

sốt xuất huyết Dengue

2.1.4. Tiêu chuẩn lựa chọn bênh nhân viêm não 41

2.2. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN cúu 41

2.2.1. Thiết kế nghiên cứu 41

2.2.2. Nôi dung nghiên cứu 41

2.3. PHƯƠNG PHÁP xử LÝ số LIỆU 56

CHƯƠNG 3: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU 58

3.1. MỘT số ĐẶC ĐIỂM CHUNG VỀ NHÓM BỆNH NHÂN 5 8

NGHIÊN cúu

3.1.1. Đặc điểm dịch tễ học 58

3.1.2. Dấu hiệu lâm sàng 62

3.1.3. Xét nghiệm công thức máu 68

3.2. GIÁ TRỊ CHẨN ĐOÁN CỦA XÉT NGHIỆM ELISA KHÁNG NGUYÊN 69

NS1 Ở BỆNH NHÂN SỐT DENGUE VÀ SỐT XUAT HUYÊT DENGUE

3.2.1. Tỷ lệ dương tính của xét nghệm ELISA kháng nguyên NS1, 69

RT-PCR, Phân lập vi rút và MAC-ELISA theo ngày bệnh

3.2.2. So sánh tỷ lệ dương tính của các xét nghiệm (ELISA kháng 77

nguyên NS1, RT-PCR, phân lập vi rút, MAC-ELISA) theo

ngày bệnh của bệnh nhân sốt Dengue và sốt xuất huyết Dengue

3.2.3. Giá trị chẩn đoán bệnh sốt Dengue và sốt xuất huyết 79

Dengue ở tuyến y tế cơ sở khi triển khai đổng thời cả 2 xét nghiệm ELISA kháng nguyên NS1 và MAC-ELISA

3.2.4. Đô nhạy và đô đặc hiệu của xét nghiệm ELISA kháng 81

nguyên NS1 trong chẩn đoán bệnh Dengue.

3.3. THỜI GIAN TồN TẠI KHÁNG NGUYÊN NS1 VÀ ARN VI RÚT 8 3 DENGUE Ở BỆNH NHÂN SốT DENGUE VÀ SốT XUAT HUYẾT DENGUE

3.3.1. Thời gian tổn tại kháng nguyên NS1 vi rút Dengue ở bênh 83 nhân sốt Dengue và sốt xuất huyết Dengue.

3.3.2. Thời gian tổn tại ARN của vi rút Dengue ở bênh nhân sốt 85

Dengue và sốt xuất huyết Dengue

3.4. MÔI LIÊN QUAN GIỮA THỜI GIAN TồN TẠI KHÁNG NGUYÊN 86

NS1 VÀ ARN CỦA VI RÚT DENGUE VỚI THE BỆNH Ở BỆNH

NHÂN SốT DENGUE VÀ SốT XUAT HUYÊT DENGUE

3.4.1. Mối liên quan giữa thời gian tổn tại kháng nguyên NS1 của 87

vi rút Dengue với thể bênh ở bênh nhân sốt Dengue và sốt

xuất huyết Dengue

3.4.2. Mối liên quan giữa thời gian tổn tại ARN của vi rút Dengue 88

với thể bênh ở bênh nhân sốt Dengue và sốt xuất huyết Dengue

3.5. ĐÁP ÚNG MIỄN DỊCH Ở BỆNH NHÂN SốT DENGUE VÀ SốT 89

XUẤT HUYẾT DENGUE

3.5.1. Xét nghiêm ELISA phát hiên kháng thể IgG kháng vi rút 89

Dengue trong huyết thanh bênh nhân theo ngày bênh

3.5.2. Xét nghiêm MAC-ELISA theo mẫu máu thu thập 91

3.5.3. Xét nghiêm ELISA-IgG theo mẫu máu thu thập 92

CHƯƠNG 4: BÀN LUẬN 93

4.1. ĐẶC ĐIỂM CHUNG CỦA NHÓM BỆNH NGHIÊN CÚU 93

4.2. GIÁ TRỊ CHẨN ĐOÁN CỦA XÉT NGHIỆM ELISA KHÁNG NGUYÊN 98

NS1 Ở BỆNH NHÂN SốT DENGUE VÀ SốT XUẤT HUYẾT DENGUE

4.2.1. Đô nhạy của xét nghiêm ELISA kháng nguyên NS1, RT- 98

PCR, phân lập vi rút và MAC-ELISA trong chẩn đoán bênh nhân sốt Dengue và sốt xuất huyết Dengue

4.2.2. So sánh đô nhạy của các xét nghiêm ELISA kháng nguyên 103

NS1, RT-PCR, phân lập vi rút và MAC-ELISA trong chẩn

đoán sớm bênh sốt Dengue và sốt xuất huyết Dengue 

4.2.3. Giá trị chẩn đoán bênh sốt Dengue và sốt xuất huyết Dengue ở tuyến y tế cơ sở khi triển khai đổng thời cả 2 xét nghiêm ELISA kháng nguyên NS1 và MAC-ELISA.

4.2.4. Đô đặc hiêu của xét nghiêm ELISA KN NS1 Dengue

4.3. THỜI GIAN TồN TẠI CỦA KHÁNG NGUYÊN NS1 VÀ ARN CỦA VI RÚT DENGUE Ở BỆNH NHÂN SốT DENGUE VÀ SốT XUAT HUYẾT DENGUE

4.3.1. Thời gian tổn tại của kháng nguyên NS1 Dengue trong huyết thanh bênh nhân

4.3.2. Thời gian tổn tại của ARN vi rút Dengue trong huyết thanh bênh nhân

4.4. MÔI LIÊN QUAN GIỮA THỜI GIAN TồN TẠI KHÁNG NGUYÊN NS1 VÀ ARN CỦA VI RÚT DENGUE TRONG HUYẾT THANH BỆNH NHÂN VỚI THỂ BỆNH Ở BỆNH NHÂN SốT DENGUE VÀ SốT XUẤT HUYẾT DENGUE

KẾT LUẬN KIẾN NGHỊ

DANH MỤC CÔNG TRÌNH NGHIÊN cứu CỦA TÁC GIẢ ĐÃ CÔNG BỐ CÓ LIÊN QUAN ĐẾN LUẬN ÁN TÀI LIÊU THAM KHẢO PHỤ LỤC:

MẪU BÊNH ÁN NGHIÊN CỨU DANH SÁCH BÊNH NHÂN HÌNH ẢNH MINH HỌA