Xác định kiểu gen, đột biến vùng gen pre-core/core promoter và mối liên quan với HBeAg của một số chủng HBV ở bệnh nhân viêm gan B mạn tính tại viện Các bệnh Truyền nhiễm và Nhiệt đới Quốc gia

Viêm gan virus là một bênh truyền nhiễm phổ biến, một vấn đề được y học thế’ giới rất quan tâm. Bênh có tỷ lê mắc cao và việc điều trị còn gặp nhiều khó khăn. Bệnh có thể dẫn đến viêm gan mạn tính, xơ gan và ung thư gan.

Cho đến nay các nhà khoa học đã tìm ra được các loại virus gây viêm gan A, B, C, D, E, G và một số dạng virus khác.

Trong các loại virus gây viêm gan, virus gây viêm gan B (Hepatitis B virus – HBV) là virus được quan tâm nhiều nhất, bởi tỷ lệ mắc cao và gây biến chứng nặng nề. Theo các điều tra dịch tễ học, trên thế” giới có hơn 350 triệu người nhiễm HBV mạn tính có HBsAg trong máu. Hàng năm, có khoảng 2 triệu người tử vong do bệnh gan liên quan đến HBV [22], [47]. Tại Việt Nam, 15-26% dân số có xét nghiệm HBsAg dương tính, Việt Nam được xếp vào vùng đại dịch nhiễm HBV [11].

Hiện nay, đã có rất nhiều các nghiên cứu về vai trò gây bệnh của HBV. Sự phát triển của khoa học kỹ thuật và việc ứng dụng các kỹ thuật mới trong y học, đã mở ra nhiều hướng nghiên cứu đánh giá mối liên quan ở mức độ phân tử của HBV với tình trạng bệnh. Từ đó, làm rõ hơn về cơ chế’ gây bệnh, góp phần vào việc kiểm soát, phòng bệnh và điều trị.

Qua nghiên cứu, nhiều tác giả nhận thấy có mối liên quan giữa sự thay đổi một số dấu ấn huyết thanh học với kiểu gen của HBV và hiện tượng đột biến gen của virus [28], [44], [53]. Theo nghiên cứu của Tong và một số tác giả, đột biến gen vùng pre-core/core promoter có ảnh hưởng tới sự xuất hiện kháng nguyên HBeAg trong máu [9], [17], [53]. Đây là một kháng nguyên chỉ điểm cho sự nhân lên của virus. Tuy nhiên, tỷ lệ và vị trí của các đột biến này có sự khác nhau ở các nhóm đối tượng nghiên cứu, các vùng địa lý khác nhau, cũng như các kiểu gen của HBV [17], [26], [54]. Hiện nay ở Việt Nam, vấn đề này chưa được nghiên cứu nhiều.

Để góp phần tìm hiểu mối liên quan giữa đột biến vùng gen này của HBV với sự xuất hiên HBeAg và kiểu gen, chúng tôi tiến hành đề tài:

“Xác định kiểu gen, đột biến vùng gen pre-core/core promoter và mối liên quan với HBeAg của một số chủng HBV ở bệnh nhân viêm gan B mạn tính tại viện Các bệnh Truyền nhiễm và Nhiệt đới Quốc gia” với 3 mục tiêu sau:

1. Xác định phân bố kiểu gen của các chủng HBV.

2. Xác định tỷ lệ và kiểu cách đột biến vùng gen pre-core/core promoter.

3. Xác định mối liên quan giữa sự xuất hiện HBeAg trong máu với đột biến vùng gen pre-core/core promoter.

MỤC LỤC

CHỮ VIẾT TẮT TRONG LUẬN VĂN

ĐẶT VẤN ĐỂ 1

CHƯƠNG I: TỔNG QUAN 3

1. Nhiễm HBV và bênh lý do virus này gây ra 3

2. Đặc điểm virus học 5

2.1. Hình thể, cấu trúc 5

2.2. Đặc điểm di truyền 5

3. Quá trình nhân lên của HBV 9

3.1. Giai đoạn gắn virus vào tế bào chủ 9

3.2. Giai đoạn virus xâm nhập tế’ bào 9

3.3. Giai đoạn giải phóng bô gen của virus 10

3.4. Giai đoạn tổng hợp các thành phần cấu trúc của virus 10

3.5. Giai đoạn lắp ráp và giải phóng virus 12

4. Các dấu ấn miễn dịch của HBV 12

5. Kiểu gen và phân týp của HBV 14

5.1. Sự lưu hành các kiểu gen của HBV 14

5.2. Sự lưu hành các phân týp của HBV 16

6. Đôt biến vùng gen pre-core/core promoter và mối liên quan với HBeAg 18

CHƯƠNG II: ĐỐI TƯỢNG, VẬT LIÊU, PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN cứu 22

1. Đối tượng 22

2. Vật liêu 22

3. Phương pháp nghiên cứu 24

3.1. Thiết kế’ nghiên cứu 24

3.2. Cỡ mẫu 24

3.3. Quy trình nghiên cứu 25

3.4. Kỹ thuật 26

3.4.1. Tách chiết ADN từ huyết thanh bênh nhân 26

3.4.2. Giải trình tự gen 27

3.4.2.1. Giải trình tự gen cho vùng gen S 27

3.4.2.2. Giải trình tự gen cho vùng gen pre-core/core promoter 30

3.5. Xử lý số liêu 34

CHƯƠNG III: KẾT QUẢ NGHIÊN cứu 35

3.1. Phân bố kiểu gen của các chủng HBV 35

3.2. Tỷ lê và kiểu cách đột biến vùng gen pre-core/core promoter 37

3.3. Mối liên quan giữa sự xuất hiên HBeAg trong máu với đột biến vùng

gen pre-core/core promoter 41

CHƯƠNG IV: BÀN LUẬN 50

4.1. Phân bố kiểu gen của các chủng HBV 50

4.2. Tỷ lê và kiểu cách đột biến vùng gen pre-core/core promoter 55

4.3. Mối liên quan giữa sự xuất hiên HBeAg trong máu với đột biến vùng

gen pre-core/core promoter 59

KẾT LUẬN 63

ĐỂ XUẤT 64

TÀI LIỆU THAM KHẢO PHỤ LỤC