Xác định một số type HPV và các yếu tố liên quan trên các bệnh nhân ung thư cổ tử cung tại bệnh viện K
Luận văn Xác định một số type HPV và các yếu tố liên quan trên các bệnh nhân ung thư cổ tử cung tại bệnh viện K. Ung thư cổ tử cung (CT C) là loại ung thư phụ khoa gặp ở phụ nữ từ 20¬75 tuổi tuy nhiên độ tuổi thường gặp nhất là từ 35-55, chiếm 60% [1], và là bệnh ung thư được xác định có liên quan chặt chẽ với virus gây u nhú ở người (Human papillomavirus, HPV). Ở các nước đang phát trien, ung thư CTC là loại ung thư đứng hàng thứ 2 sau ung thư vú ở phụ nữ, với tỷ lệ khoảng 9,8% trong số tất cả các loại ung thư [2]. Theo ước tính, mỗi năm trên thế giới có gần 529.000 trường hợp mới mắc và làm tử vong 275.000 người. Khoảng 85% các trường hợp này tập trung ở các nước đang phát triển [3],[4]. Mỗi năm, Châu Á có thêm khoảng 312.000 bệnh nhân ung thư CTC, chiếm 59% trường hợp mắc mới trên toàn thế giới, đặc biệt ở khu vực Nam Á và Đông Nam Á, nơi có tỷ lệ nhiễm HPV cao nhất trong châu lục [3],[5].
Tại Việt Nam, theo thống kê của Tổ chức Y tế thế giới năm 2010, ung thư CTC hiện đang là loại ung thư chiếm tỷ lệ cao nhất ở nữ giới lứa tuổi 15¬44, với hơn 6000 ca nhiễm mới (tỷ lệ 11.7/100.000 phụ nữ) và tử vong hơn 3000 trường hợp mỗi năm [5]. Tỷ lệ ung thư CTC ở miền Nam vào khoảng 16/100.000 phụ nữ, ở miền Bắc vào khoảng 9.5/100.000 phụ nữ [6]. Đáng lưu ý là phần lớn các trường hợp ung thư CTC được phát hiện ở giai đoạn muộn, trong khi quá trình phát triển từ nhiễm virus đến ung thư thường trải qua một giai đoạn khá dài từ các mức độ loạn sản nhẹ, loạn sản vừa, loạn sản nặng đến ung thư tại chỗ (giai đoạn tổn thương có thể điều trị phục hồi), cuối cùng là giai đoạn ung thư xâm lấn có thể kéo dài từ 10-25 năm [7]. Ung thư CTC thực sự trở thành gánh nặng bệnh tật cho gia đình và xã hội, gây ảnh hưởng nặng nề đến sức khỏe và tâm lý của nữ giới.
Từ những thập niên 70 của thế kỷ trước, một số nhà khoa học đã tìm thấy mối liên quan chặt chẽ giữa ung thư CTC với một số type của Human papillomavirus (HPV) và các type này được mô tả như là một trong những tác nhân gây biến đổi tế bào CT C (loạn sản tế bào CT C), tiền đề của ung thư CTC. Nhiễm HPV thường gặp trong các bệnh nhân nữ bị viêm nhiễm cơ quan sinh dục (do nhiều căn nguyên khác nhau trong đó có HPV). HPV lây truyền qua tiếp xúc trực tiếp, đặc biệt quan hệ tình dục có gây tổn thương da và niêm mạc. Biến chứng trầm trọng nhất của nhiễm HPV là các tổn thương tiền ung thư và ung thư CTC. Theo một số tác giả gần như 100% các trường hợp ung thư CTC đều có nhiễm một hoặc nhiều type HPV nguy cơ cao [5],[6]. Một số nghiên cứu trên thế giới đã phát hiện tỷ lệ HPV dương tính tại mô ung thư CTC 99%, 90% ở mô ung thư âm đạo và 40% ở mô ung thư âm hộ [8]. Tám type HPV (HPV-16, -18, -31, -33, -35, -45, -52, và -58) được thống kê là những type phổ biến nhất, có liên quan tới hơn 90% các trường hợp ung thư CTC trên toàn thế giới, riêng HPV-16, -18 gặp ở 70% các trường hợp [9],[10].
Việt Nam đã có nhiều nghiên cứu về tỷ lệ nhiễm HPV ở phụ nữ thành phố Hồ Chí Minh, Hà Nội cũng như trong cộng đồng. Tuy nhiên chưa có nhiều nghiên cứu về tình hình nhiễm HPV ở những phụ nữ có tổn thương u sùi vùng CTC và đặc biệt là nhóm đã được xác định ung thư CTC thông qua xét nghiệm giải phẫu bệnh (xét nghiệm mô bệnh học) và đây là lý do đe chúng tôi tiến hành đề tài: “Xác định một số type HPV và các yếu tố liên quan trên các bệnh nhân ung thư cổ tử cung tại bệnh viện K” với hai mục tiêu sau:
1.Xác định tỷ lệ nhiễm một số type HP V trên các bệnh nhân ung thư cổ tử cung đến khám và điều trị tại bệnh viện K từ tháng 8/2013 – 6/2014.
2.Xác định một số yếu tố liên quan đến tình trạng nhiễm HPV ở các đối tượng nghiên cứu.
MỤC LỤC
ðẶT VẤN ðỀ………………………………………………………………………………. 1
CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN TÀI LIỆU……………………………………………. 3
1.1 ðặc ñiểm của Human papillomavirus ………………………………………….. 3
1.1.1. Cấu trúc virus…………………………………………………………………… 3
1.1.2. Phân loại HPV………………………………………………………………….. 5
1.2 Cơ chế gây ung thư cổ tử cung của HPV ……………………………………… 8
1.3 Ung thư cổ tử cung…………………………………………………………………10
1.4 Một số phương pháp phát hiện HPV…………………………………………..12
1.4.1. Phân lập virus và chẩn ñoán huyết thanh……………………………….12
1.4.2. Phương pháp xét nghiệm tế bào âm ñạo CTC…………………………13
1.4.3. Phương pháp xét nghiệm Hybrid Capture II…………………………..13
1.4.4. Phương pháp PCR…………………………………………………………….14
1.4.5. Phương pháp real-time PCR……………………………………………….15
1.4.6. Phương pháp lai Southern-blot, Dot-blot……………………………….16
1.5 Một số yếu tố nguy cơ nhiễm HPV và ung thư CTC ……………………..17
1.6 Một số nghiên cứu trong nước và trên thế giới……………………………..18
1.6.1. Các nghiên cứu trên thế giới……………………………………………….18
1.6.2. Các nghiên cứu trong nước ………………………………………………..19
CHƯƠNG 2: ðỐI TƯỢNG, VẬT LIỆU VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊNCỨU 21
2.1. ðối tượng nghiên cứu…………………………………………………………….21
2.2. Phương pháp nghiên cứu………………………………………………………….21
2.3. ðịa ñiểm nghiên cứu ……………………………………………………………..22
2.4. Vật liệu nghiên cứu ……………………………………………………………….22
2.5. Các kỹ thuật sử dụng trong nghiên cứu………………………………………23
2.5.1. Tách ADN của virus…………………………………………………………24
2.5.2. ðo nồng ñộ ADN …………………………………………………………….25
2.5.3. Sử dụng kỹ thuật realtimePCR xác ñịnh nhiễm HPV……………….26
2.5.4. Sử dụng kỹ thuật Dot-blot xác ñịnh các type của HP V …………….27
2.6. Phân tích số liệu……………………………………………………………………30
2.7. ðạo ñức trong nghiên cứu……………………………………………………….30
CHƯƠNG 3: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU…………………………………………31
3.1. Tỷ lệ nhiễm, ñồng nhiễm và phân bố các type HP V trên ñối tượng
nghiên cứu…………………………………………………………………………..32
3.1.1. Tỷ lệ nhiễm HP V chung ở ñối tượng nghiên cứu …………………….32
3.1.2. Tỷ lệ nhiễm một số type HPV ở ñối tượng nghi ên cứu …………….33
3.1.3. Tỷ lệ các type HP V nguy cơ cao và nguy cơ th ấp trong tổng số các
chủng HP V xác ñịnh ñược…………………………………………………..34
3.1.4. Phân bố các type HPV của các chủng HP V xác ñịnh ñược………..35
3.1.5. Tình trạng ñơn nhiễm, ña nhiễm các type HPV trên ñối tượng nghiên cứu..36
3.1.6. Phân bố các type HPV trong nhóm ñơn nhiễm……………………….37
3.1.7. Phân bố các type HPV trong nhóm ña nhiễm…………………………38
3.1.8. Phân bố các type HPV nguy cơ cao theo phân l oại ung thư……….39
3.2. Một số yếu tố liên quan ñến tình trạng nhiễm HPV trên các ñối tượng
nghiên cứu…………………………………………………………………………..39
3.2.1. Một số ñặc ñiểm chung của nhóm bệnh nhân trong nghiên cứu….40
3.2.2. Một số yếu tố liên quan ñến tỷ lệ và tình tr ạng nhiễm HPV trên ñối
tượng nghiên cứu. ……………………………. ……………………………….44
CHƯƠNG 4: BÀN LUẬN……………………………………………………………..49
4.1. Tỷ lệ nhiễm một số type HP V trên mô ung thư CTC của các ñối tượng
nghiên cứu…………………………………………………………………………..49
4.1.1 Tỷ lệ nhiễm HPV chung của ñối tượng nghiên cứu ………………….49
4.1.2. Tỷ lệ nhiễm và phân bố các type HPV trên ñối tượng nghiên cứu 52
4.1.3. Tình trạng ñơn nhiễm, ña nhiễm các type HPV ở ñối tượng nghiên cứu….55
4.1.4. Tỷ lệ phân bố các type HP V nguy cơ cao theo phân loại ung thư .58
4.2. Một số yếu tố liên quan ñến tỷ lệ nhiễm, tình trạng ñơn nhiễm, ña
nhiễm và phân bố các type HPV ………………………………………………58
4.2.1. ðặc ñiểm chung của ñối tượng nghiên cứu ……………………………58
4.2.2. Một số yếu tố liên quan ñến tỷ lệ nhiễm, tình trạng nhiễm HPV;
phân bố các type HP V và các loại ung thư………………………………63
KẾT LUẬN…………………………………………………………………………………6 6
KIẾN NGHỊ………………………………………………………………………………..6 7
TÀI LIỆU THAM KHẢO
PHỤ LỤC
TÀI LIỆU THAM KHẢO
1. Trịnh văn Quang (2002), Bách khoa thư ung thư học, Nhà xuất bản Y học, Hà Nội, 109-110.
2. Nguyễn Chấn Hùng (2004). Dịch tễ học ung thư, Ung bướu nội khoa.
Nhà xuất bản Y học, thành phố Hồ Chí Minh, 16-19.
3. Ferlay J, Shin HR, Bray F et al (2010). Estimates of worldwide burden of cancer in 2008. International Journal of Cancer, 127, 2893-2917.
4. Ralph P Insinga, Erik J Dasbach and Elamin H Elbasha (2009). Epidemiologic natural history and clinical manageme nt of Human Papillomavirus (HPV) Disease: a critical and systematic review of the
literature in the development of an HPV dynamic transmission model. BMC infectious diseases, 15(2), 1750-1768.
5. WHO. (2010). Human Papillomavirus and Related Cancers, sumary
report update. International Agency for Research on Cancer, 8-50.
6. Trần Thị Lợi, Lê Thị Kiều Dung, Hồ Vân Phúc (2009), Tỷ lệ hiện mắc nhiễm HPV của phụ nữ thành phố Hồ Chí Minh và các y ếu tố liên quan, Báo cáo Hội nghị Phòng chống Ung thư Phụ khoa lần thứ IV, Thành phố Hồ Chí Minh, 38-39.
7. Zur Hausen H. (2011). Vaccines: what remains to be done?. Vaccine, 10(11), 1505-1507
8. Mark Schiffman Philip E Castle, Jose Jeronimo, Ana C Rodriguez Sholom Wacholder (2007), Human papillomavirus and cervical cancer, 370, 890-907.
9. Munoz N., Bosch F.X., de Sanjose S. et al (2003). Epidemiologic classification of human papillomavirus types associ ated with cervical cancer. New England Journal of Medecine , 348(6), 518-527.
10. Clifford G., Franceschi S., Diaz M., Munoz N., Vill a L.L. (2006). Chapter 3: HPV type-distribution in women with and without cervical neoplastic diseases. Vaccine, 24(3), 26-34.
11. De Villiers E. M., (2004). Classification of palpillomavirus. Viriology,324, 17-27.
12. WHO. (2007). Human palpillomavirus. International Agency for Research on Cancer, 90, 47-48.
13. Jessica A. Kahn, M.D., M.P.H. (2009). HPV Vaccinati on for the Prevention of Cervical Intraepithelial Neoplasia. The New England Journal of Medicine, 361, 271-277.
14. Munoz N., Castellsague X., de Gonzalez A.B., Gissmann L. (2006). Chapter 1: HPV in the etiology of human cancer. Vaccine , 24(3), 1-10.
15. Schiffman M, Clifford G, Buonaguro FM. (2009). Classification of
weakly carcinogenic human papillomavirus types: addressing the limits
of epidemiology at the borderline. Infectious Agent cancer , 1, 4-8.
16. Bernard H.U., Burk R.D., de Villiers E.M. et al (20 10). Classification
of papillomavirus (PVs) based on 189 P V types and proposal of
taxonomic amendments. Virology, 40, 70-79.
17. Nicol A.F., Nuovo G.J., Dillner J. (2010). A summary of the 25thInternational Papillomavirus Conference 2009: Vacc i nes, screening, epidermiology and therapeutics. Journal of Clinical Virology, 47, 208-215.
18. Lowy DR., Howley PM. (2004). Papillomaviruses. Field Virology , 2, 2231-2257.
19. Bodaghi S., Wood LV., Roby G. et al (2005). Could human papillomaviruses be spread through blood?. Journal of Clinical Microbiology, 43(11), 5428-5434.
20. Fey et al (2004). Role of Human papillomavirus testingin cervical
cancer prevention. Journal Midwifery Womens Health , 49(1), 4-13.
21. Boccardo E, Lepique AP. Villa L.L (2010). The role of inflammation in
HPV carcinogenesis. Carcinogenesis,31(11), 1905-12.
22. Buitrago-Pérez A. (2009). Molecular Signature of HP V-Induced
Carcinogenesis: pRb, P53 and Gene Expression Profiling. Current
genomics , 10(1), 26-34
23. Hebner C.M., Laimins L. (2006). Human papillomaviruses: basic
mechanisms of pathogenesis and oncogenicity. Reviews in medical
virology, 16(2), 83-97
24. Lehoux M. (2009). Molecular Mechanisms of HPV-induced
Carcinogenesis. Carcinogenesis, 90, 432-465.
25. Moody C., Laimins L. (2010). Human papillomavirus oncoproteins:
pathways to transformation. Nature reviews Cancer, 10(8), 550-560.
26. Tavassoli F.A., Peter D. (2003), Pathology and gene tics of tumours of
breast and female genital organs, World Health Organization
classification of tumours, IARC Press , 260-314.
27. Dương thị Cương và Nguyễn ðức Hinh (2004). Phụ khoa dành cho thầy thuốc thực hành. NXB Y học, Hà Nội, 122-135.
28. Luisa Lina Villa, Lynette Denny (2006). Methods for detection of HPV
infection and its clin ical utility . International Journal of Gynecology
and Obtetrics , 7, 72-73.
29. Lê Trung Thọ (2009), Chẩn ñoán tế bào học cổ tử cung – âm ñạo. Tài liệu ñào tạo sau ñại học . Bộ môn Giải phẫu bệnh- Trường ðại học Y Hà Nội.
30. Trương Quang Vinh (2009). Nghiên cứu nhiễm Human papillomavirus ở phụ nữ có các tổn thương tiền ung thư và ung thư cổ tử cung, Luận án T iến sĩ Y học, Trường ðại học Y Dược Huế, Huế.
31. Tạ Thành Văn (2010), PCR và một số kỹ thuật y sinh học phân tử, NXB Y học, Hà Nội, 28-60.
32. Châu Khắc Tú, Nguyễn Vũ Quốc Huy (2011). Ung thư cổ tử cung từ dự phòng ñến can thiệp sớm , NXB ðại Học Huế,35-43.
33. Scheurer ME, Tortolero, Luna G & Adler Storthz K (2005). Human Papillomavirus infection: biology, epidemiology andprevention. Int J Gynecol Cancer, 15, 727-746.
34. Võ Văn Kha, Huỳnh Quyết Thắng (2011). Tỷ lệ nhiễm HP V trên bệnh nhân ung thư cổ tử cung tại Bệnh viện Ung bướu Cần Thơ. Tạp chí Y học Thành Phố Hồ Chí Minh, 15(2), 169-175.
35. Lê Quang Thanh, Phạm Việt Thanh, Vũ Thị Nhung và cộng sự (2011). Sự phân bố type HPV ở ung thư cổ tử cung xâm lấn và sang thương tiền ung thư mức ñộ cao. Y học thành phố Hồ Chí Minh, 10(4), 402-407.
36. Nguyễn Vũ Quốc Huy, Lê Minh Tâm, Ngô Viết Quỳnh Trâm, Trương Quang Vinh, Cao Ngọc Thành (2012). Nghiên cứu tình hình nhiễm HPV sinh dục ở phụ nữ tại tỉnh Thừa Thiên Huế. Tạp chí Phụ sản, 10(3), 192-199.
37. Grinsztejn B, Veloso VG, Levi JE, et al (2008). Factors associated with increased prevalence of Human Papillomavirus infect ion in a cohort of HIV – infected Brazillian women. Int J Infect Dis, 13(1), 72-80.
38. Moreno V, Bosch FX, Munoz N, Meijer CJ, Shah KV, Walboomers JM et al (2002). Effect of oral contraceptives on risk of cervical cancer in women with Human Papillomavirus infection: the IARC multicentric case-control study. Lancet , 359 (9312), 1085-1092.
39. Lê Quang Vinh, Lê Trung Thọ (2012). Nghiên cứu tỷ lệ nhiễm HPV ở phụ nữ tỉnh Thái Nguyên, Huế và Cần Thơ. Tạp chí Phụ sản , 10(2), 130-136.
40. Wu Y. (2006). Analysis of mutations in the E6/E7 oncogenes and L1 gene of human papillomavirus 16 cervical cancer isolates from China. J Gen Virol, 87(5), 1181-1188.
41. Gargiulo F, De Francesco MA, Schereiber C et al (20 07). P revalence
and distribution of single and multiple HPV infecti ons in
cytologica lly abnormal cervica l Samples from Italian women. Virus
Res, 125, 176-182.
42. Phạm Việt T hanh (2009). Tỷ lệ nhiễm HPV trên những người có phết tế bào CTC bất thường. Hội nghị phòng chống ung thư phụ khoa lần IV , Bệnh viện Từ Dũ ngày 29-30/10/2009, Bộ Y tế, 38-4 6.
43. Lê Trung Thọ, T rần Văn Hợp (2009). Nghiên cứu tỷ lệnhiễm HPV ở cộng ñồng phụ nữ Hà Nội, tìm hiểu một số yếu tố liê n quan. Tạp chí Y học Thành phố Hồ Chí Minh,13(1), 185-189.
44. Nguyễn Thị Mỹ Phượng và Trần Thị Lợi (2005). Tỷ lệ nhiễm HPV phát hiện qua phết mỏng cổ tử cung ở bệnh nhân khámphụ khoa tại Bệnh viện Nhân dân Gia ðịnh. Tạp chí Y học Thành phố Hồ Chí Minh, 9(1), 16-21.
45. Vũ Thị Nhung (2007). Liên quan giữa các type HP V vàcác tổn thương tiền ung thư và ung thư cổ tử cung tại Bệnh viện Hùng Vương. Tạp chí phụ sản , 3, 136-142.
46. Hồ Thị Phương Thảo, Lê Minh Toàn, ðoàn Thị Phương Minh và cộng sự (2011). Tình hình nhiễm HP V ở những phụ nữ ñến k hám tại Bệnh viện Trung Ương Huế. Tạp chí Phụ sản, 10(3), 187-191.
47. Lê Minh Nguyệt (2002).Mối liên quan giữa tình trạng nhiễm HPV với nghịch sản và ung thư cổ tử cung. Luận án Chuyên khoa cấp II, Trường ðại học Y Dược Thành phố Hồ Chí Minh, Thành phố Hồ Chí Minh.
48. Stevens MP, Garland SM, Tan JH et al (2009). HPV Genotype
Prevalance in Women with Abnormal Pap Smear in Melbourne,
Australia. Journal of Medical Virology, 81, 1283-1291.
49. Lê Thị Thanh Hà, Vũ Thị Hoàng Lan, Lương Thu Oanh (2010). ðặc ñiểm dịch tễ học HPV của phụ nữ thuộc hai quận thuộc Hà Nội và Tp. Hồ Chí Minh năm 2010. Tạp chí Ung Thư Học, 1, 138-144.
50. Pham Thi Hoang Anh, Nguyen Trong Hieu, Rolando H (2003). Human
papillomavirus infection among women in south ADN north Vietnam.
Int. J. Cancer, 104, 213-220.
51. Inglis S., Shawb A., Koenig S. (2006). Chapter 11: HP V vaccines
Commercial Research & Development. Vaccine, 24, 99-105.
52. Bao Y.P., Smith J.S., Qiao Y.L., ACCPAB members. (2008). Human
papillomavirus type distribution in women from Asia : a meta-analysis.
International Journal of Gynecologycal cancer. 18(1), 71-79.
53. Nielsen A., Kjaer S.K., Munk C., Iftner T. (2008). Type – specific HPV
infection and multiple HPV types: prevalence and ri sk factor profile in
nearly 12.000 younger and older Danish women. Sex transm Dis, 35,
276-282.
54. ðoàn Thị Phương Thảo, Nguyễn Sào Trung (2007). Tổn thương trong thượng mô và ung thư cổ tử cung ñối chiếu tế bào học- giải phẫu bệnh. Y học Thành Phố Hồ Chí Minh,4(4), 78-84.
55. Nguyễn Gia ðịnh (2005).Nghiên cứu ñặc ñiểm lâm sàng, cận lâm sàng và kết quả ñiều trị phẫu thuật ung thư cổ tử cung g iai ñoạn sớm . Luận án chuyên khoa cấp II, Trường ðại học Y Dược Huế, Huế.
56. Inal MM, Sey KO, Yildirim Y (2007). The relationshi p between Human Papillomavirus infection and cervical intraepithelial neoplasia in Terkish women. Int J Gynecol Cancer, 17, 1266-1270.
57. Ghaffari SR, Sabokbar T, Mollahajian H et al (2006). Prevalence of Human Papillomavirus Genotypes in Women with Abnormal Cervical Cytology in Iran. Asian Pacific J Cancer Prev, 7, 529-532.
Hy vọng sẽ giúp ích cho các bạn, cũng như mở ra con đường nghiên cứu, tiếp cận được luồng thông tin hữu ích và chính xác nhất