Xác định tính kháng thuốc của HIV ở bệnh nhân thất bại vói phác đồ bậc 1 và đánh giá hiệu quả điều trị của phác đồ thuốc kháng vi rút bậc 2 trên bệnh nhân HIV/AIDS
Xác định tính kháng thuốc của HIV ở bệnh nhân thất bại vói phác đồ bậc 1 và đánh giá hiệu quả điều trị của phác đồ thuốc kháng vi rút bậc 2 trên bệnh nhân HIV/AIDS
ĐẶT VẤN ĐỀ
Theo báo cáo hàng năm của Tổ chức Y tế Thế giới, vi rút gây suy giảm miễn dịch ở người (human immunodeficiency virus-HIV) là nguyên nhân hàng đầu trong các bệnh nhiễm trùng gây tử vong ở người lớn, đặc biệt ở các nước đang phát triển. Nhiễm HIV/AIDS đã cướp đi sinh mạng của hàng triệu người, làm ảnh hưởng trầm trọng nền kinh tế quốc gia [66],[91],[102],[107]. Có thể nói HIV/AIDS là cuộc khủng hoảng lớn nhất về y tế mà thế giới đang đối mặt. Đại dịch HIV/AIDS đã gây ra những tác động tiêu cực đến kinh tế, chính trị và xã hội ở nhiều vùng và nhiều quốc gia trên thế giới [2],[76],[119],[143]. Việt Nam là một trong những quốc gia có dịch HIV/ATDS phát triển mạnh trong khu vực châu Á – Thái Bình Dương. Theo báo cáo của Cục phòng chống AIDS Việt Nam (VAAC) tính đến cuối năm 2015, toàn quốc hiện có 227.154 trường hợp báo cáo hiện nhiễm HIV trong đó số bệnh nhân chuyển sang giai đoạn AIDS là 85.194 và có 86.716 trường hợp người nhiễm HIV/AIDS tử vong. Số người nhiễm HI V phát hiện mới 12.000-14.000 ca mỗi năm [5].
Thuốc kháng vi rút (ARV) ra đời đã mang lại niềm hy vọng cho các bệnh nhân HIV/AIDS. Việc được tiếp cận rộng rãi với thuốc ARV cho bệnh nhân có chỉ định điều trị đã góp phần hình thành một hướng đi mới trong chiến lược phòng ngừa và điều trị HIV/AIDS, đồng thời làm giảm nguy cơ lây nhiễm HIV và cải thiện chất lượng cuộc sống của những bệnh nhân AIDS. Điều này đã làm thay đổi quan niệm về HIV/AIDS từ chỗ là căn bệnh chết người vô phương cứu chữa tới việc cho rằng đây là căn bệnh mạn tính có thể quản lý được [51],[87],[99],[104],[139],[140]. HIV/AIDS phải điều trị suốt đời, trong thời gian điều trị, bệnh nhân sẽ gặp phải nhiều các thách thức bao gồm tuân thủ điều trị, tác dụng phụ, tương tác thuốc, và cả tình trạng kháng thuốc. Khi gặp phải kháng thuốc đồng nghĩa với bệnh nhân sẽ thất bại điều trị và phải chuyển sang các phác đồ bậc cao hơn. Chẩn đoán muộn thất bại điều trị ARV phác đồ bậc 1 dẫn đến việc trì hoãn chuyển sang điều trị phác đồ ARV bậc 2 sẽ gây nên tích lũy những đột biến kháng thuốc ảnh hưởng đến điều trị, tăng tỉ lệ lan truyền các chủng HIV kháng thuốc trong cộng đồng. Với nguồn lực hạn chế, cùng với đó là sự cắt giảm viện trợ trong giai đoạn sắp tới, thất bại điều trị bậc 1 và chuyển sang phác đồ bậc 2 có thể làm gia tăng đáng kể các gánh nặng kinh tế do các phác đồ ARV bậc cao có chi phí cao hơn. Hơn thế nữa, khi tiếp tục thất bại điều trị ở bậc 2, bệnh nhân sẽ đối diện với nguy cơ tử vong do các phác đồ bậc cao hơn bậc 2 tại Việt Nam còn rất hạn chế và gần như không thể tiếp cận. Hiện nay, tại Việt Nam, các nghiên cứu chủ yếu tập trung mô tả về đặc điểm lâm sàng, chăm sóc và quản lý bệnh nhân HIV/AIDS [11]. Các nghiên cứu cũng chưa đề cập đến hiệu quả điều trị của thuốc ARV phác đồ bậc 2 và theo dõi tìm hiểu tính kháng thuốc của vi rút để khuyến cáo cho các bác sỹ lâm sàng phát hiện và chẩn đoán sớm các trường hợp thất bại điều trị giúp cho việc điều trị phác đồ bậc 2 được tối ưu. Trong bối cảnh dịch HIV/AIDS ngày càng gia tăng, việc nghiên cứu đóng góp thêm các bằng chứng khoa học về hiệu quả điều trị của thuốc ARV phác đồ bậc 2 và tính kháng thuốc của HIV để cung cấp các thông tin nhằm xây dựng các chiến lược chăm sóc và điều trị HIV/AIDS toàn diện rất cần thiết. Vì vậy chúng tôi tiến hành nghiên cứu “Xác định tính kháng thuốc của HIV ở bệnh nhân thất bại vói phác đồ bậc 1 và đánh giá hiệu quả điều trị của phác đồ thuốc kháng vi rút bậc 2 trên bệnh nhân HIV/AIDS” với mục tiêu:
1.Tìm hiểu tỉ lệ kháng thuốc và gen kháng thuốc HIV ở bệnh nhân HIV/AIDS thất bại điều trị bậc 1 tại bệnh viện Bạch Mai và bệnh viện Bệnh Nhiệt Đới TW.
2.Đánh giá hiệu quả điều trị của thuốc kháng vi rút phác đồ bậc 2 trên bệnh nhân HIV/AIDS về lâm sàng, số lượng tế bào CD4 và tải lượng vi rút.
MỤC LỤC
Trang
Trang bìa
Lời cam đoan
Lời cảm ơn
Danh mục chữ viết tắt
Mục lục
Danh mục bảng
Danh mục biểu
ĐẶT VẤN ĐỀ1
CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN3
1.1.Tình hình nhiễm HIV tại Việt Nam và trên thế giới3
1.1.1.Tình hình nhiễm HI V tại Việt Nam3
1.1.2.Tình hình nhiễm HIV trên thế giới4
1.2.Tình hình điều trị các thuốc kháng vi rút tại Việt Nam và trên thế giới …. 4
1.2.1.Tình hình điều trị ARV trên thế giới4
1.2.2.Tình hình điều trị ARV tại Việt Nam4
1.3.Điều trị HIV6
1.3.1.Điều trị ARV6
1.3.2.Các phác đồ điều trị8
1.4.Các thuốc ARV tại Việt Nam và thế giới9
1.4.1.Nhóm ức chế men sao chép ngược nucleoside và nucleotide10
1.4.2. Nhóm ức chế men sao chép ngược không phải nucleoside11
1.4.3.Thuốc ức chế men protease11
1.4.4.Thuốc ức chế men intergrase12
1.4.5.Nhóm thuốc ức chế hòa màng12
1.4.6.Nhóm ức chế chemokine receptor 513
1.5.Thất bại điều trị và HIV kháng thuốc17
1.5.1.Thất bại điều trị17
1.5.2.Điều trị phác đồ bậc 223
1.5.3.HIV kháng thuốc27
CHƯƠNG 2: ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU41
2.1.Địa điểm nghiên cứu41
2.2.Thời gian nghiên cứu41
2.3.Đối tượng nghiên cứu41
2.3.1.Tiêu chuẩn lựa chọn bệnh nhân41
2.3.2.Tiêu chuẩn loại trừ42
2.4.Phương pháp nghiên cứu42
2.4.1.Quy trình nghiên cứu42
2.4.2.Các biến số theo dõi trong nghiên cứu44
2.4.3.Định nghĩa các biến số dùng trong nghiên cứu45
2.5.Các kỹ thuật lấy mẫu xét nghiệm46
2.6.Xử lý số liệu58
2.7.Đạo đức nghiên cứu58
CHƯƠNG 3: KẾT QUẢ60
3.1.Đặc điểm chung của nhóm bệnh nhân nghiên cứu60
3.2.Đặc điểm của bệnh nhân thất bại điều trị bậc 1 tại thời điểm trước khi
điều trị phác đồ bậc 262
3.3.Kết quả điều trị phác đồ bậc II70
3.4.Kết quả về kháng thuốc và gen kháng thuốc81
CHƯƠNG 4: BÀN LUẬN90
4.1.Đặc điểm chung của nhóm bệnh nhân nghiên cứu90
4.1.1.Đặc điểm nhân khẩu học90
4.1.2.Đường lây truyền HIV91
4.1.3.Tình trạng đồng nhiễm viêm gan91
4.2.Đặc điểm của bệnh nhân thất bại điều trị bậc 1 tại thời điểm bắt đầu
điều trị phác đồ bậc 293
4.2.1.Đặc điểm về giai đoạn lâm sàng, số lượng tế bào CD4 và tải lượng
vi rút của bệnh nhân93
4.2.2. Đặc điểm về đề kháng thuốc tại thời điểm thất bại bậc 194
4.3. Kết quả điều trị của phác đồ kháng vi rút bậc 296
4.3.1.Tỉ lệ tử vong và bỏ điều trị96
4.3.2.Giai đoạn lâm sàng97
4.3.3.Số lượng tế bào CD498
4.3.4.Tải lượng vi rút99
4.3.5.Một số kết quả khác100
4.4.Tình trạng kháng thuốc và kiểu gen kháng thuốc103
4.4.1.Tỉ lệ phát hiện kháng thuốc103
4.4.2.Kiểu gen kháng thuốc105
KẾT LUẬN109
KHUYẾN NGHỊ111
DANH MỤC CÁC CÔNG TRÌNH NGHIÊN CỨU KHOA HỌC
CÓ LIÊN QUAN ĐẾN LUẬN ÁN TÀI LIỆU THAM KHẢO PHỤ LỤC
BảngTên bảngTrang
Bảng 1.1.Các lựa chọn phác đồ HAART bậc hai (Việt Nam- 2009) [3] .. 9
Bảng 1.2.Các lựa chọn phác đồ HAART bậc hai – bổ sung9
(Việt Nam- 2011) [4]9
Bảng 1.3.Phân loại thuốc ARV14
Bảng 2.1.Phiên giải mức độ nhạy cảm với thuốc theo điểm đề kháng ….46
Bảng 2.2.Danh sách các đột biến đề kháng thuốc ARV trong 3 nhóm
NRTI, NNRTIvà PI56
Bảng 3.1.Đặc điểm nhân khẩu học60
Bảng 3.2.Đường lây truyền HIV61
Bảng 3.3.Tình trạng đồng nhiễm viêm gan62
Bảng 3.4.Giai đoạn lâm sàng của bệnh nhân thất bại điều trị bậc 162
Bảng 3.5.Số lượng tế bào CD4 của bệnh nhân thất bại điều trị bậc 163
Bảng 3.6.Tải lượng HIV của bệnh nhân thất bại điều trị bậc 163
Bảng 3.7.Đánh giá tuân thủ điều trị ARV bậc I tại OPC64
Bảng 3.8.Nhiễm trùng cơ hội trước khi chuyển bậc II64
Bảng 3.9.Lý do chuyển điều trị phác đồ bậc II65
Bảng 3.10.Tỉ lệ phát hiện đề kháng theo nhóm thuốc của bệnh nhân thất
bại bậc 1đượclàmgen kháng thuốc65
Bảng 3.11. Tỉ lệ phát hiện các đột biến gen đề kháng thuốc ARVnhóm NRTI ….68 Bảng 3.12. Tỉ lệ phát hiện các đột biến gen đề kháng thuốc ARV nhóm
NNRTI69
Bảng 3.13.Phác đồ điều trị bậc 2 của bệnh nhân70
Bảng 3.14.Đặc điểm của bệnh nhân tử vong80
Bảng 3.15.Tỉ lệ phát hiện đề kháng của bệnh nhân được làm gen kháng thuốc ….81
Bảng 3.16. Tỉ lệ phát hiện mắc mới đề kháng thuốc của bệnh nhân86
Bảng 3.17. Phân bố xuất hiện kháng thuốc mới ở bệnh nhân sau khi điều trị
phác đồ bậc II86
Bảng 3.18. Tỉ lệ phát hiện các đột biến gen đề kháng thuốc ARV nhóm NRTI. …87 Bảng 3.19.Tỉ lệ phát hiện các đột biến gen đề kháng thuốc ARV nhóm NNRTI. …88
Bảng 3.20. Tỉ lệ phát hiện c ác đột biến gen đề kháng thuốc ARV nhóm PI89
Biểu đồ 3.1. Tỉ lệ phát hiện đề kháng thuốc nhóm NRTI của bệnh nhân
thất bại bậc 166
Biểu đồ 3.2. Tỉ lệ phát hiện đề kháng thuốc nhóm NNRTI của bệnh nhân
thất bại bậc 167
Biểu đồ 3.3.Tình trạng điều trị của bệnh nhân70
Biểu đồ 3.4.Thay đổi giai đoạn LS của nhóm bệnh nhân nghiên cứu71
Biểu đồ 3.5.Thay đổi số lượng tế bào CD4 của nhóm bệnh nhân nghiên cứu ..72
Biểu đồ 3.6.Tiến triển số lượng tế bào CD4 sau 24 tháng điều trị73
Biểu đồ 3.7.Thay đổi tải lượng vi rút của nhóm bệnh nhân nghiên cứu73
Biểu đồ 3.8.Tiến triển tải lượng vi rút sau 24 tháng điều trị74
Biểu đồ 3.9.Thay đổi cân nặng của nhóm bệnh nhân nghiên cứu75
Biểu đồ 3.10. Thay đổi số lượng bạch cầu của nhóm bệnh nhân nghiên cứu75
Biểu đồ 3.11. Thay đổi Hemoglobin của nhóm bệnh nhân nghiên cứu76
Biểu đồ 3.12. Thay đổi số lượng tiểu cầu của nhóm bệnh nhân nghiên cứu ….76
Biểu đồ 3.13. Thay đổi ALT của nhóm bệnh nhân nghiên cứu77
Biểu đồ 3.14. Đánh giá tuân thủ điều trị phác đồ bậc II của nhóm bệnh nhân
nghiên cứu 77
Biểu đồ 3.15. Thay đổi chỉ số BMI của bệnh nhân nghiên cứu78
Biểu đồ 3.16. Tỉ lệ gặp phản ứng phụ của bệnh nhân79
Biểu đồ 3.17. Tỉ lệ phát hiện đề kháng AZT của bệnh nhân được làm gen
kháng thuốc81
Biểu đồ 3.18. Tỉ lệ phát hiện đề kháng Lamvivudin của bệnh nhân được làm gen kháng thuốc82
Biểuđồ3.19.Tỉ lệ phát hiệnđề khángD4Tcủa bệnhnhânđượclàmgen
kháng thuốc..82
Biểuđồ3.20.Tỉ lệ phát hiệnđề khángABCcủa bệnhnhânđượclàmgen
kháng thuốc..83
Biểuđồ3.21.Tỉ lệ phát hiệnđề khángTDFcủa bệnhnhânđượclàmgen
kháng thuốc..84
Biểuđồ3.22.Tỉ lệ phát hiệnđề kh ángDDIc ủa bệnhnhânđượclàmgen
kháng thuốc..84
Biểuđồ3.23.Tỉ lệ phát hiệnđề khángEFVc ủa bệnhnhânđượclàmgen
kháng thuốc..85
Biểuđồ3.24.Tỉ lệ phát hiệnđề khángNVPcủa bệnhnhânđượclàmgen
kháng thuốc..85
Tên hình
Minh họa tính điểm đột biến kháng thuốc nhóm PI bằng chương
trình MARVEL57
Minh họa phiên giải kết quả đánh giá kháng thuốc nhóm NRTI và NNRTI bằng chương trình HIVdb57
TIÉNG VIỆT
1.Bộ Y tế (2005), Hướng dẫn chẩn đoán và điều trị nhiễm HIV/AIDS.
2.Bộ Y tế (2006), Chương trình hành động chăm sóc, hỗ trợ và điều trị HIV/AIDS giai đoạn 2006-2010.
3.BộY tế(2009), Hướng dẫn chẩn đoán và điều trị HIV/AIDS.
4.BộY tế(2011), Sửa đổi bổ sung một số nội dung về hướng dẫn chẩn
đoán điều trị HIV/AIDS.
5.BộY tế(2016), Báo cáo công tác phòng, chống HIV/AIDS năm 2015.
6.NguyễnHữu Chí (2007), Đặc điểm khángARV của bệnh nhân AIDS thất
bại điều trị với HAART tại Bệnh viện Bệnh Nhiệt đới. Luận án BSCK II, Đại học Y-Dược thành phố Hồ Chí Minh.
7.Nguyễn Hữu Chí và Nguyễn Trần Chính (2008), “Đặc điểm kháng ARV của bệnh nhân AIDS thất bại điều trị với phác đồ ARV bậc 1 tại Bệnh viện Nhiệt đới TP. Hồ Chí Minh”, Y Học TP. Hồ Chí Minh. 12(1 -2008), tr. 1-9.
8.Chính phủ (2012), Phê duyệt chiến lược quốc gia phòng chống HIV/AIDS đến năm 2020 và tầm nhìn 2030.
9.Cục phòng chống HIV/AIDS (2013), Kết quả giám sát trọng điểm và giám sát hành vi 2012.
10.Nguyễn Danh Đức (2012), Đánh giá kết quả điều trị của phác đồ ARV bậc 2 TDF + 3TC + LPV/r ở bệnh nhân HIV/AIDS tại Bệnh viện Bệnh Nhiệt đới Trung Ương (2008 – 2012). Luận văn BSNT, Đại học Y Hà Nội.
11.Nguyễn, Văn Kính (2006), Triển khai mô hình tư vấn, chăm sóc và hỗ trợ toàn diện cho người nhiễm HIV/AIDS, Hội nghị quốc gia về quản lý, chăm sóc và điều trị HIV/AIDS tháng 5/2006.
12.Trương Thị Xuân Liên, Huỳnh Hoàng Khánh Thư và Lương Thu Trâm (2010), “HIV kháng thuốc trên bệnh nhân nhiễm HIV tại thành phố Hồ Chí Minh”, Yhọc thực hành, 742, tr. 418-422.
13.Trương Thị Xuân Liên (2010), Đặc điểm HIV kháng thuốc trên bệnh nhân nhiễm HIV tại thành phố Hồ Chí Minh, Hội nghị Quốc gia về phòng, chống HIV/AIDS năm 2010.
14.Võ Minh Quang (2012), Điều trị phác đồ ARV bậc 2 tại Bệnh viện Nhiệt đới Thành phố Hồ Chí Minh, Hội nghị khoa học lâm sàng HIV/AIDS Việt Nam.
15.Trần Thị Phương Thúy (2012), Nghiên cứu tình trạng HIVkháng thuốc ARV trên bệnh nhân HIV/AIDS điều trị ARV tại Bệnh viện Bệnh Nhiệt đới Trung ương, Luận án Tiến sỹ, Viện NCKH Y Dược Lâm Sàng 108.
16.Trần Thị Phương Thúy và Nguyễn Văn Kính (2011), “Tìm hiểu đặc điểm kháng thuốc kiểu gen của HIV phân lập từ bệnh nhân đang điều trị ARV phác đồ bậc 1”, Yhọc thực hành, 781, tr.182-184
17.UNAIDS (2016), Báo cáo cập nhật tình hình dịch HIV/AIDS toàn cầu năm 2015.
TTÉNG ANH
18.Arteaga Castillo et al. (2007), “HIV transmitted drug resistance in adult and pediatric populations in Panama.”, Revista Panamericana de Salud Pública. 30(6), pp. 649-656.
19.Aweeka F. et al. (1999), “Failure to detect nelfinavir in the cerebrospinal fluid of HIV-1–infected patients with and without AIDS dementia complex”, J Acquir Immune Defic Syndr Hum Retrovirol. 20(1), pp. 39-43.
20.Ayouba A. et al. (2009), “Low prevalence of HIV type 1 drug resistance mutations in untreated, recently infected patients from Burkina Faso, Cote d’Ivoire, Senegal, Thailand, and Vietnam: the ANRS 12134 study”, AIDS Res Hum Retroviruses. 25(11), pp. 1193-1196.
21.Back N. K. et al. (1996), “Reduced replication of 3TC-resistant HIV-1 variants in primary cells due to a processivity defect of the reverse transcriptase men”, EMBO J. 15(5), pp. 4040-4049.
22.Bangsberg D. R. et al. (2000), “Adherence to protease inhibitor, HIV-1 viral load and development of drug ressistance in an indigent population”, AIDS. 14(4), pp. 357-366.
23.Bangsberg D. R. et al. (2001), “Non-adherence to highly active antiretroviral therapy predicts progression to AIDS”, AIDS. 15(9^ pp. 1181-1183.
24.Bangsberg D. R. et al. (2003), “High levels of adherence do not prevent accumulation of HIV drug resistance mutations”, AIDS. 17(13), pp- 1925-1932.
25.Bangsberg D. R. et al. (2006), “Adherence-resistance relationships for protease and non-nucleoside reverse transcriptase inhibitors explained by virological fitness”, AIDS. 20(2), pp. 223-231.
26.Bangsberg D. R., Kroetz, D. L., and Deeks S. G. (2007), “Adherence- resistance relationships to combination HIV antiretroviral therapy”, Curr HIV/AIDS Rep. 4(2), pp. 65-72.
27.Barbour J. D. et al. (2002), “Evolution of phenotypic drug susceptibility and viral replication capacity during long-term virologic failure of protease inhibitor therapy in human immunodeficiency virus-infected adults “, J Virol. 76(21), pp. 11104-11112.
28.Bennett D. E., et al. (2008), “The World Health Organization’s gloabal strategy for prevention and assessment of HIV drug resistance”, Antivir Ther. 13(Suppl 2), pp. 1-13.
29.Bertagnolio Silvia, et al. (2012), “Determinants of HIV drug resistance and public health implications in low- and middle-income countries”, Antiviral Therapy. 17(6), pp. 941-53.
30.Birk M., Svedhem V., and Sonnerborg, A. (2001), “Kinetics of HIV-1 RNA and resistance associated mutations after cessation of antiretroviral combination therapy”, AIDS. 15(11), pp. 1359-1368.
31.Bisson G. P. et al. (2008), “Pharmacy refill adherence compared with CD4 count changes for monitoring HIV-infected adults on antiretroviral therapy”, PlosMed. 5(5), pp. e109.
32.Bontell I. et al. (2012), “Transmitted drug resistance and phylogennetic analysis of HIV CRF01_AE in Northern Vietnam”, Infect Genet Evol. 12(2), pp. 448-452.
33.Boodram B. et al. (2009), “Prevalence and correlates of elevated body mass index among HIV-positive and HIV-negative women in the Women’s Interagency HIV Study”, AIDS Patient Care STDS. 23(12), pp. 1009-1016.
34.Boulle A. et al. (2008), “Outcomes of nevirapine and efavirenz based antiretroviral therapy when coadministered with rifampicin based antitubercular therapy”, JAMA. 300(5), pp. 530-539.
35.Boyer S. et al. (2011), “Non adherence to antiretroviral treatment and unpalenned treatment interruption among people living with HIV/AIDS in Cameroon: individual and healthcare supply related factors”, Soc Sci Med. 72(8), pp. 1383-1392.
36.Bracciale L. et al. (2009), “Prevalence of transmitted HIV-1 drug resistance in HIV-1-infected patients in Italy: evolution over 12 years and predictors”, J Antimicrob Chemother. 64(3), pp. 607-615.
37.Brenner B. G. et al. (2002), “Persistence and fitness of multidrug resistant human immunodeficiency virus type 1 acquired in primary infection “, J Virol. 76(4), pp. 1753-1761.
38.Bunupuradah T. et al. (2011), “Etravirine and rilpivirine resistance in HIV-1 subtype CRF01_AE-infected adults failing non-nucleoside reverse transcriptase inhibitor-based regimens”, Antivir Ther. 16(7), pp. 1113-21.
39.Campbell T. B. et al. (2005), “Antiviral activity of lamivudine in salvage therapy for multidrug-resistant HIV-1 inection”, Clin Infect Dis. 41(2), pp. 236-242.
40.Castelnuovo B. et al. (2009), “Three-year outcome data of second-line antiretroviral therapy in Ugandan adults: good virological response but high rate of toxicity”, J Int Assoc Physicians AIDS Care (Chic). 8(1), pp. 52-59.
41.Chaix M. L. et al. (2009), “Stable frequency of HIV-1 transmitted drug resistance in patients at the time of primary infection over 1996-2006 in France”, AIDS. 23(6), pp. 717-724.
42.Chasombat S. et al. (2011), “Thailand national surveillance system to determine the development of HIV drug resistance among ARV treated patients”, Presented at: XVIIIInternational AIDS Conference; 2010 July 18-23; Vienna, Austria. Abstract THPE0427.
43.Cheung P. K., Wynhoven B., and Harrigan P. R. (2004), “2004: which HIV-1 drug resistance mutations are cocmon in clinical practice?”, AIDS Rev. 6(2), pp. 107-116.
44.Chin-Hong P. V. et al. (2005), “High-risk sexual behavior in adults with genotypically proven antiretroviral-resistant HIV infection”, J Acquir Immune Defic Syndr. 40(4), pp. 463-471.
45.Chkhartishvili N. et al. (2014), “Virologie outcomes of second-line antiretroviral therapy in Eastern European country of Georgia”, AIDS Res Ther. 11, pp. 18-22.
46.Coffin J. M. (1995), “HIV population dynamics in vivo: implications for genetic variation, pathogenesis, and therapy”, Science. 267(5197), pp. 483-489.
47.Cohen M. S. et al. (2011), “Prevention of HIV-1 infection with early antiretroviral therapy”, N Engl J Med. 365(6), pp. 493-505.
48.Cornell M. et al. (2010), “Temporal changes in progracme outcomes among adult patients initiating antiretroviral therapy across South Africa, 2002-2007”, AIDS. 24(14), pp. 2263-2270.
49.Cozzi-Lepri A et al. (2009), “Rate of accumulation of thymidine
analogue mutations in patients continuing to receive virologically failing regimens containing zidovudine or stavudine:implications for
antiretroviral therapy programs in resource-limited settings”, J Infect Dis. 200(5), pp. 687-697.
50.Crane J. T. et al. (2006), “The price of adherence: qualitative findings from HIV positive individuals purchasing fixed-dose combination generic HIV antiretroviral therapy in Kampala, Uganda”, AIDS Behavior. 10(4), pp.437-442.
51.De Boer-van der Kolk, I. Marion et al. (2010), “Health-Related Quality of Life and Survival among HIV-Infected Patients Receiving Highly Active Antiretroviral Therapy: A Study of Patients in the AIDS Therapy Evaluation in the Netherlands (ATHENA) Cohort”, Clinical Infectious Diseases. 50(2), pp. 255-263.
52.Deeks, S. G., et al. (1999), “HIV RNA and CD4 cell count response to protease inhibitor therapy in an urban AIDS clinic: response to both initial and salvage therapy”, AIDS. 13(6), pp. F35-43.
53.Deeks, S. G., et al. (2001), “Virologic and immunologic consequences of discontinuing combination antiretroviral-drug therapy in HIV-infected patients with detectable viremia”, Engl JMed. 344(7), pp. 472-480.
54.Demeter, L. M., et al. (2001), “Predictors of virologic and clinical outcomes in HIV-1-infected patients receiving concurrent treatment with indinavir, zidovudine, and lamivudine. AIDS Clinical Trials Group Protocol 320”, Ann Intern Med. 135(11), pp. 954-964.
55.Di Giambenedetto, S., et al. (2009), “Evolution and predictor of HIV type-1 drug resistance in patients failingcombination antiretroviral therapy in Italy”, Antivir Ther. 14(3), pp. 359-369.
56.Durant, J., et al. (2000), “Importance of protease inhibitor plasma levels in HIV- infected patients treated with genotypic-guided therapy: pharmacological data from the Viradapt Study”, AIDS. 14(10), pp. 1333-1339.
57.Edidi S, Butel C, and M, Monleau (2009), “Low level of HIV resistance to antiretroviral in the Democratic Republic of Congo in clinics using national guideline of ART but presence of K65R in tenofovir naive patients.”, Presented at: 7th European HIV Drug Resistance Workshop; 2009 March 25-27, Stockholm; Abstract 26.
58.Ekstrand Maria L., et al. (2011), “Suboptimal adherence associated with virological failure and resistance mutations to first-line highly active antiretroviral therapy (HAART) in Bangalore, India”, Int Health. 3(1), pp. 27-34.
59.Ekstrand M. L. et al. (2011), “Suboptimal adherence associated with virological failure and resistance mutations to first-line highly active antiretroviral therapy in Bangalore, India”, Int Health. 3(1), pp. 27-34.
60.FDA (2006), VireadPrescribing Guidelines, accessed Jan 9-2015, from http://web.archive.org/web/20070930004213/http://www.fda.gov/cder/fo i/label/2006/021356s016lbl.pdf.
61.Ferradini L. et al. (2011), “High efficacy of lopinavir/r-based second-line antiretroviral treatment after 24 months of follow up at ESTHER/Calmette Hospital in Phnom Penh, Cambodia”, J Int AIDS Soc 14, pp. 14-17.
62.Fox M. P. et al. (2010), “High rates of survival, immune reconstitution, and virologic suppression on second-line antiretroviral therapy in South Africa”, JAcquir Immune Defic Syndr. 53(4), pp. 500-506.
63.Gardner E.M. et al. (2010), “Antiretroviral medication adherence and class-specific resistance in a large prospective clinical trial”, AIDS. 24(3), pp. 395-403.
64.Gilead Sciences Inc (2012), VIREAD® (tenofovir disoproxil fumarate), HIGHLIGHTS OF PRESCRIBING INFORMATION, accessed Feb 9¬2015, from http://www.gilead.com/pdf/viread pi.pdf.
65.Gill V. S. et al. (2010), “Improved virological outcomes in British Columbia concomitant with decreasing incidence of HIV type 1 drug resistance detection”, Clin Infect Dis. 50(1), pp. 98-105.
66.Global Burden Diseases Team. (2015),“Global, regional, and national age-sex specific all-cause and cause-specific mortality for 240 causes of death, 1990-2013: a systematic analysis for the Global Burden of Disease Study 2013”, Lancet. 385(9963), pp. 117-171.
67.Grinspoon S. and Carr A. (2005), “Cardiovascular risk and body-fat abnormalities in HIV-infected adults”, NEngl JMed. 352(1), pp. 48-62.
68.Gupta R. K. et al. (2009), “Virological monitoring and resistance to first- line highly active antiretroviral therapy in adults infected with HIV-1 treated under WHO guidelines: a systematic review and meta-analysis”, Lancet Infect Dis. 9(7), pp. 409-417.
69.Hacmer Scott et al. (2006), “Treatment for adult HIV infection: 2006 recocmendation of the Internation AIDS Society-USA Panel”, JaMA, 296, pp. 827-843.
70.Hanson D. L. et al. (2009), “HIV type 1 drug resistance in adults receiving highly active antiretroviral therapy in Abidjan, Cote d’Ivoire”, AIDS Res Hum Retroviruses. 25(5), pp. 489-495.
71.Health Ministry of Vietnam (2010), “Vietnam – The Fourth country report on following up the implementation to The declaration of Cocmitment on HIV and AIDS “.
72.Hicks C. et al. (2004), “Long-term safety and durable antiretroviral activity of lopinavir/ritonavir in treatment-naive patients: 4 year follow¬up study”, Aids. 18(5), pp. 775-779.
73.Hightow-Weidman L. B. et al. (2011), “Transmitted HIV-1 drug resistance among young men of color who have sex with men: a multicenter cohort analysis”, J Adolesc Health. 48(1), pp. 94-99.
74.Hosseinipour M. C. et al. (2009), “The public health approach to identify antiretroviral therapy failure: high-level nucleoside reverse transcriptase inhibitor resistance among Malawians failing first-line antiretroviral therapy”, AIDS. 23(9), pp. 1127-1134.
75.Hurt C. B. et al. (2009), “Transmitted antiretroviral drug resistance among acute and recent HIV infections in North Carolina from 1998 to 2007”, Antivir Ther. 14(5), pp. 673-678.
76.Hutchinson A B. et al. (2006), “The economic burden of HIV in the United States in the era of highly active antiretroviral therapy: evidence of continuing racial and ethnic differences”, J Acquir Immune Defic Syndr. 43(4), pp. 451-457.
77.Inocencio Lilian A et al. (2007), “Brazilian Network for HIV Drug Resistance Surveillance: A Survey of Individuals Recently Diagnosed with HIV.”, Journal of the International AIDS Society. 12, pp. 20-20.
78.Ishizaki A. et al. (2009), “Profile of HIV type 1 infection and genotypic resistance mutations to antiretroviral drugs in treatment-naive HIV type 1-infected individuals in Hai Phong, Viet Nam”, AIDS Res Hum Retroviruses. 25(2), pp. 175-182.
79.Jackson J. B. et al. (2000), “Identification of the K103N resistance mutation in Ugandan women receiving nevirapine to prevent HIV-1 vertical transmission”, AIDS. 14(11), pp. F111-115.
80.Jain V. et al. (2010), “Transmitted drug resistance in persons with acute/early HIV-1 in San Francisco, 2002-2009”, PLoS One. 5(12), pp. 105-110.
81.Johnson V. A. et al. (2010), “Update of the Drug Resistance Mutations in HIV-1: December 2010”, Top HIV Med. 18(5), pp. 156-163.
82.Jones R. et al. (2008), “Triple-class antiretroviral agent resistance in a large cohort: prevalence and clinical outcomes”, Arch Intern Med. 168(17), pp. 1926-1927.
83.Kadiyala S. and Rawat R. (2013), “Food access and diet quality independently predict nutritional status among people living with HIV in Uganda”, Public Health Nutr. 16(1), pp. 164-170.
84.Kozal M. J. et al (2004), “Antiretroviral resistance and high-risk transmission behavior among HIV-positive patients in clinical care”, Aids. 18(16), pp. 2185-2189.
85.Lan N. T. et al. (2003), “HIV type 1 isolates from 200 untreated individuals in Ho Chi Minh City (Vietnam): ANRS 1257 Study. Large predominance of CRF01_AE and presence of major resistance mutations to antiretroviral drugs”, AIDS Res Hum Retroviruses. 19(10), pp. 925-928.
86.Lecmer C. E et al. (2011), “A lower body mass index is associated with cardiomyopathy in people with HIV infection: evidence from a case comparison study”, SAMJ: South African Medical Journal. 101, pp. 119-121.
87.Lifson A. et al. (2015), “Quality of life assessment among HIV-positive persons entering the INSIGHT Strategic Timing of AntiRetroviral Treatment (START) trial”, HIV Med. 16(1), pp. 88-96.
88.Lima Viviane Dias, et al. (2010), “Epidemiology of antiretroviral multiclass resistance”, Am J Epidemiol. 172(4), pp. 460-468.
89.Little S. J. et al. (2002), “Antiretroviral-drug resistance among patients recently infected with HIV”, N Engl J Med. 347(6), pp. 385-394.
90.Lok Anna S. and B.J. McMahon F., (2009), AASLDPRACTICE GUIDELINE
UPDATE:Chronic Hepatitis B:Update 2009 accessed, from
http://www.aasld.org/practiceguidelines/documents/bookmarked%20prac tice%20guidelines/chronic hep b update 2009%208 24 2009.pdf.
91.Lozano R. et al. (2012), “Global and regional mortality from 235 causes of death for 20 age groups in 1990 and 2010: a systematic analysis for the Global Burden of Disease Study 2010”, Lancet. 380(9859), pp. 2095-2128.
92.Ma L. et al. (2007), “Genotype and phenotype patterns of drug-resistant HIV-1 subtype B’ (Thai B) isolated from patients failing antiretroviral therapy in China”, J Acquir Immune Defic Syndr. 44(1), pp. 14-19.
93.Mansky L. M. and Temin H. M. (1995), “Lower in vivo mutation rate of human immunodeficiency virus type 1 than that predicted from the fidelity of purified reverse transcriptase”, J Virol, 69(8), pp. 5087-5094.
94.Martin M. et al. (2008), “Relationship between adherence level, type of the antiretroviral regimen, and plasma HIV type 1 RNA viral load: a prospective cohort study”, AIDS Research and Human Retroviruses. 24(10), pp. 1263-1268.
95.Martinez-Picado J. et al. (2000), “Antiretroviral resistance during successful therapy of HIV type 1 infection”, Proc Natl Acad Sci U S A. 97(20), pp. 10948-10953.
96.Marzolini C. et al. (2001), “Efavirenz plasma levels can predict treatment failure and central nervous system side effects in HIV-1-infected patients”, AIDS. 15(1), pp. 71-75.
97.Mascolini Mark (2008), “Triple-Class Resistance Halved in Catalonia From 2002 to 2005 “, XVII International HIV Drug Resistance.
98.Mills E. J. et al. (2006), “Adherence to antiretroviral therapy in sub¬Saharan Africa and North America: a meta-analysis.”, JAMA. 296(6), pp. 679-690.
99.Ming Z. et al. (2014), “Two-year prospective cohort study on quality of life outcomes among people living with HIV after initiation of antiretroviral therapy in Guangxi, China”, J Assoc Nurses AIDS Care. 25(6), pp. 603-613.
100.Mohsen A H. and Easterbrook P. (2003), “Hepatitis C testing in HIV infected patients”, Sex Transm Infect. 79(1), pp. 76.
101.Molto J. et al (2007), “Lopinavir/ritonavir pharmacokinetics in HIV and hepatitis C virus co-infected patients without liver function impairment: influence of liver fibrosis”, Clin Pharmacokinet. 46(1), pp. 85-92.
102.Murray C. J. et al. (2014), “Global, regional, and national incidence and mortality for HIV, tuberculosis, and malaria during 1990-2013: a systematic analysis for the Global Burden of Disease Study 2013”, Lancet. 384(9947), pp. 1005-1070.
103.Napravnik S, Keys JR, and EB Quinlivan (2007), Triple-class Antiretroviral Drug Resistance: Risk and Predictors Among HIV-1-infected Patients accessed, from http://www.medscape.com/viewarticle/555667.
104.Nglazi M. D. et al. (2014), “Quality of life in individuals living with HIV/AIDS attending a public sector antiretroviral service in Cape Town, South Africa”, BMC Public Health. 14, pp. 676.
105.Nguyen H.T. et al. (2008), “HIV drug resistance threshold survey using specimens lrom voluntary counselling and testing sites in Hanoi, Vietnam “, Antivir Ther. 13(2), pp. 115-121.
106.Nijhuis M. et al. (1999), “Increased fitness of drug resistant HIV-1 protease as a result of acquisition of compensatory mutations during suboptimal therapy”, AIDS, 13(17), pp. 2349-2359.
107.Ortblad K. F., Lozano R., and Murray C. J. (2013), “The burden of HIV: insights from the Global Burden of Disease Study 2010”, Aids. 27(13), pp. 2003-2017.
108.Osinusi-Adekanmbi O. et al. (2014), “Long-term outcome of second-line antiretroviral therapy in resource-limited settings”, J Int Assoc Provid AIDS Care. 13(4), pp. 366-371.
109.Oyugi J. H. et al. (2007), “Treatment interruptions predict resistance in HIV-positive individuals purchasing fixed-dose combination antiretroviral therapy in Kampala, Uganda. AIDS”, AIDS. 21(8), pp. 965-971.
110.Palermo T. et al (2013), “Food access and diet quality are associated with quality of life outcomes among HIV-infected individuals in Uganda”, PLoS One. 8(4), pp. 623-653.
111.Paterson D. L. et al (2000), “Adherence to protease inhibitor therapy and outcomes in patients with HIV infection”, Ann Intern Med. 133(1), pp. 21-30.
112.Paton N. I. et al. (2014), “Assessment of second-line antiretroviral regimens for HIV therapy in Africa”, N Engl J Med. 371(3), pp. 234-247.
113.Peng J. Z. et al. (2006), “Pharmacokinetics of lopinavir/ritonavir in HIV/hepatitis C virus-coinfected subjects with hepatic impairment”, J Clin Pharmacol. 46(3), pp. 265-274.
114. Perelson A S. et al. (1996), “HIV-1 dynamics in vivo: virion clearance rate, infected cell life-span, and viral generation time”, Science. 271(5255), pp. 1582-1586.
115.Phan Manh Viet et al. (2009), “Impact of prolonged detectable HIV RNA after HAART failure in a CRF01-AE infected cohort: pathway and accumulation of resistance mutations”, 7th European HIV Drug Resistance Workshop.
116.Phillips A. N. et al. (2005), “Long term probability of detection of HIV-1 drug resistance after starting antiretroviral therapy in routine clinical practice”, AIDS. 19(5), pp. 487-494.
117.Phillips A. N. et al. (2007), “Risk of extensive virological failure to the three original antiretroviral drug classes over long-term follow-up from the start of therapy in patients with HIV infection: an observational cohort study”, Lancet. 370(9603), pp. 1923-1928.
118. Pillay D. et al (2005), “Estimating HIV-1 drug resistance in antiretroviral-treated individuals in the United Kingdom”, J Infect Dis. 192(6), pp. 967-973.
119.Piot P. et al. (2001), “The global impact of HIV/AIDS”, Nature. 410(6831), pp. 968-973.
120. Pitrak D. L. et al. (2011), “Beneficial effects of a switch to a Lopinavir/ritonavir-containing regimen for patients with partial or no immune reconstitution with highly active antiretroviral therapy despite complete viral suppression”, AIDS Res Hum Retroviruses. 27(6), pp. 659-67.
121.Poveda E. et al. (2007), “Prevalence of Etravirine (TMC-125) resistance mutation in HIV-infected patients with prior experience of non¬nucleoside reverse transcriptase inhibitor”, Journal of Antimicrobial Chemotherapy. 60(6), pp. 1409-1410.
122.Richman D.D. et al. (2004), “”The prevalence of antiretroviral drug resistance in the United States””, AIDS. 18(10), pp. 1393-1401.
123.Richman, D. D. et al. (2004), “The prevalence of antiretroviral drug resistance in the United States”, AIDS. 18(10), pp. 1393-1401.
124.Rintamaki L. S. et al. (2006), “Social stigma concerns and HIV medication adherence. “, AIDS Patient Care and STDs. 20(5), pp. 359-368.
125.Riva C. et al. (2010), “Transmitted HIV Type 1 drug resistance and Non- B subtypes prevalence among seroconverters and newly diagnosed patients from 1992 to 2005 in Italy”, AIDS Res Hum Retroviruses. 26(1), pp. 41-49.
126.Romeo R. et al. (2000), “Hepatitis C is more severe in drug users with human immunodeficiency virus infection”, J Viral Hepat. 7(4), pp. 297¬301.
127.Shafer Robert (2006), “Antiretroviral drug resistance in patient with HIV”, http://cme. medscape. com/viewarticle/546702.
128.Sluis-Cremer N., Temiz N. A., and Bahar I. (2004), “Conformational changes in HIV-1 reverse transcriptase induced by nonnucleoside reverse transcriptase inhibitor binding”, Curr HIV Res. 2(4), pp. 323-332.
129.Solas C. et al. (2003), “Discrepancies between protease inhibitor concentrations and viral load in reservoirs and sanctuary sites in human immunodeficiency virus-infected patients”, Antimicrob Agents Chemother, 47(1), pp. 238-243.
130.SPREAD Program (2008), “Transmission of drug-resistant HIV-1 in Europe remains limited to single classes”, AIDS. 22(5), pp. 625-35.
131.Stanford University (2011), HIVdb: Genotypic Resistance Interpretation Algorithm, accessed, from http://sierra2.stanford.edu/sierra/servlet/JSierra.
132. Stanford University (2011), Release Notes for HIVdb, HIVseq, HIValg, accessed, from http://sierra2.stanford.edu/sierra/html/asi/releaseNotes/index.shtm.
133.Steigbigel RT, Cooper DA, and PN Kumar (2008), “Raltegravir with optimized background therapy for resistant HIV-1 infection.”, NEngl J Med. 359(4), pp. 339-354.
134.Sungkanuparph Somnuek, et al. (2007), “Options for a second-line antiretroviral regimen for HIV type 1-infected patients whose initial regimen of a fixed-dose combination of stavudine, lamivudine, and nevirapine fails.”, Clin Infect Dis. 44(3), pp. 447-452.
135.Taiwo B. (2009), “Understanding transmitted HIV resistance through the experience in the USA”, Int J Infect Dis. 13(5), pp. 552-559.
136.Thao Vu et al. (2011), “HIV-1 Drug Resistance in Antiretroviral – naive patients with HIV-associated Tuberculous Meningitis in Ho Chi Minh city, Vietnam”, 18th Conference on Retroviruses and Oppotunistic Infections, pp. 625-629.
137.Thio C. L. (2009), “Hepatitis B and human immunodeficiency virus coinfection”, Hepatology. 49(5 Suppl), pp. 138-45.
138.Tiyou A et al (2012), “Food insecurity and associated factors among HIV-infected individuals receiving highly active antiretroviral therapy in Jimma zone Southwest Ethiopia”, Nutr J. 11, pp. 51-57.
139.Tomita A. et al. (2014), “Impact of antiretroviral therapy on health- related quality of life among South African women in the CAPRISA 002 acute infection study”, AIDS Behav. 18(9), pp. 1801-1807.
140.Tran B. X. (2012), “Quality of life outcomes of antiretroviral treatment for HIV/AIDS patients in Vietnam”, PLoSOne. 7(7), pp. 41062-4108.
141.Trapero-Bertran Marta and Oliva-Moreno Juan (2014), “Economic impact of HIV/AIDS: a systematic review in five European countries”, Health Economics Review. 4(1), pp. 15-19.
142.Truong Thi Xuan Lien et al. (2009), “Drug resistance among HIV- infected patients in Ho Chi Minh City, Vietnam”, Presented at: 5th IAS Conference on HIV Pathogenesis and Treatment, 2009 July 19-23; Cape Town; Abstract THPO1387.
143.US Department of Health and Human Service (2009), Starting Antiretroviral Therapy Earlier Yields Better Clinical Outcomes, NIH News.
144.Van der Sande M. A et al. (2004), “Body mass index at time of HIV diagnosis: a strong and independent predictor of survival”, J Acquir Immune Defic Syndr. 37(2), pp. 1288-1294.
145.Van Tam V. et al. (2011), “It is not that I forget, it’s just that I don’t want other people to know”: barriers to and strategies for adherence to antiretroviral therapy among HIV patients in northern Viet Nam”, AIDS Care. 23(2), pp. 139-145.
146.Van Vaerenbergh K. (2001), “Study of the impact of HIV genotypic drug resistance testing on therapy efficacy”, Verh K Acad Geneeskd Belg. 63(5), pp. 447-473.
147.Wadonda-Kabondo N. et al. (2012), “Prevalence of HIV drug resistance before and 1 year after treatment initiation in 4 sites in the Malawi antiretroviral treatment program”, Clin InfectDis. 54(4), pp. S362-S368.
148.WHO (2010), “Antiretrovirus therapy for HIV infection in aldults and adolescents- Recocmendations for a public health approach 2010 revision”. pp. 5-125.
149.WHO (2010), Antiretroviral therapy for HIV infection in adults and
adolescents: recocmendations for a public health approach. – 2010 revision,accessedFeb9-2015,from
http://whqlibdoc.who.int/publications/2010/9789241599764 eng.pdf.
150.Win M. M. et al. (2011), “Virologic and Immunologic Outcomes of the Second-Line Regimens of Antiretroviral Therapy Among HIV-Infected Patients in Thailand”, JInt Assoc Physicians AIDS Care (Chic). 10(1), pp. 57-63.
151.Ye Jingrong et al. (2011), “The Prevalence of Drug Resistance Mutations Among Treatment-Naive HIV-Infected Individuals in Beijing, China”, AIDS Res Hum Retroviruses. 28(4), pp.418-423.
152.Yerly S. et al. (1999), “Transmission of antiretroviral drug resistant HIV- 1 variants “, Lancet. 354(9180), pp. 729-733.
153.Yu D. et al. (2011), “HIV Drug Resistance Assessment in the Western Pacific Region. A Systematic Review “, AIDS Rev. 13(4), pp. 214-226.
154.Zaccarelli M. et al. (2005), “Multiple drug class-wide resistance associated with poorer survival after treatment failure in a cohort of HIV- infected patients”, AIDS. 19(10), pp. 1081-1089.
Hy vọng sẽ giúp ích cho các bạn, cũng như mở ra con đường nghiên cứu, tiếp cận được luồng thông tin hữu ích và chính xác nhất