XUẤT HUYẾT TIÊU HÓA: CÁC NGUYÊN NHÂN VÀ THÁI ĐỘ XỬ TRÍ

XUẤT HUYẾT TIÊU HÓA: CÁC NGUYÊN NHÂN VÀ THÁI ĐỘ XỬ TRÍ

TRỊNH HỒNG SƠN, BÙI TRUNG NGHĨA, ĐÀO ĐỨC DŨNG

 MỞ ĐẦU

Chảy máu tiêu hóa hay còn gọi xuất huyết tiêu hóa (XHTH) là tình trạng cấp cứu nội ngoại khoa, biểu hiện lâm sàng là nôn ra máu, đi ngoài phân đen, phân máu hoặc đi ngoài phân đen đơn thuần; có thể tiến triển âm thầm lặng lẽ dẫn tới thiếu máu mãn tính, cũng có thể dữ dội dẫn tới thiếu máu cấp tính nếu không được chẩn đoán và điều trị kịp thời sẽ ảnh hưởng tới tính mạng của người bệnh, thậm chí tử vong. Chẩn đoán có XHTH không khó, chỉ cần thăm trực tràng thấy có phân đen theo tay hoặc xét nghiệm thấy có hồng cầu trong phân (trong trường hợp chảy máu vi thể: phản ứng Weber-Meyer). Chẩn đoán phân biệt với những trường hợp ho máu, nôn ra thức ăn có màu đỏ hoặc đen. Tuy nhiên trong nhiều trường hợp, chẩn đoán nguyên nhân rất khó khăn. Một là, các hình thái lâm sàng XHTH rất đa dạng phong phú. Hai là, có rất nhiều nguyên nhân gây XHTH. Ba là, các bệnh lý gây XHTH rất phức tạp, trong đó có những bệnh lý đòi hỏi cần phải có các phương tiện đặc hiệu để chẩn đoán. Bốn là, vị trí của chảy máu tiêu hóa rất khác nhau do cấu trúc của hệ tiêu hóa phức tạp (ống tiêu hóa gồm thực quản, dạ dày, tá tràng, ruột non, đại tràng, trực tràng, hậu môn. Các tuyến tiêu hóa gồm gan và đường mật, tụy…). Năm là, các bác sĩ thường được đào tạo theo chuyên ngành sâu nên đôi khi không chú ý. Vì vậy đòi hỏi người thầy thuốc lâm sàng đứng trước một trường hợp XHTH phải có kiến thức toàn diện về mặt bệnh học tiêu hóa cũng như toàn thân, đồng thời phải phối hợp nhiều chuyên khoa khác như chẩn đoán hình ảnh, nội soi, huyết học, ký sinh trùng… để chẩn đoán và điều trị. Về mặt chẩn đoán và thái độ xử trí cấp cứu: phụ thuộc vào tình trạng trước khi nhập viện, phương tiện của bệnh viện (trang thiết bị nội soi), vai trò của các thang điểm đánh giá ứng dụng trên lâm sàng. Đối với chảy máu do loét niêm mạc, vai trò của thuốc ức chế bơm proton rất quan trọng. Đối với chảy máu do tăng áp lực tĩnh mạch cửa, cần phối hợp điều trị tại chỗ vỡ tĩnh mạch thực quản và điều trị bệnh lý toàn thân. Bài viết này nhằm tóm tắt sơ lược các nguyên nhân XHTH và thái độ xử trí.