Đặc điểm hình ảnh siêu âm và cắt lớp vi tính trong hội chứng Fitz-Hugh-Curtis

Luận văn thạc sĩ y học Đặc điểm hình ảnh siêu âm và cắt lớp vi tính trong hội chứng Fitz-Hugh-Curtis.Hội chứng Fitz-Hugh-Curtis (FHCS) là tình trạng viêm bao gan liên kết nhiễm trùng với viêm vùng chậu (PID), đồng thời không có sự tổn thương thực thể của nhu mô gan. Đây là bệnh lành tính, chủ yếu gặp ở phụ nữ độ tuổi sinh đẻ và xảy ra ở 12,0% -13,8% trong các trường hợp nhiễm trùng ở vùng chậu [1], [2],[3],[4]. Nguyên nhân gây bệnh chính đã được xác định là Chlamydia Trachomatis [5],[6],[7].

Triệu chứng lâm sàng kh ng đặc hiệu, hay gặp nhất là đau bụng vùng hạ sườn phải, đau tăng lên khi thay đổi tư thế, khi hít sâu, có trường hợp lại không có triệu chứng đau v ng hạ sườn phải mà chỉ biểu hiện đau ở vùng bụng dưới. Vì vậy trên lâm sàng rất dễ nhầm với một số bệnh khác như viêm túi mật cấp, viêm màng phổi, viêm bể thận phải, viêm ruột thừa [8],[9].
Chẩn đoán FHCS phải kết hợp nhiều phương pháp: lâm sàng, cận lâm sàng và nội soi ổ bụng; trong đó tiêu chuẩn vàng là dựa vào phương pháp nội soi ổ bụng hoặc phẫu thuật bụng mở để xác định hiện tượng bám dính của bao gan vào cơ hoành hoặc thành bụng trước kết hợp với xét nghiệm thể hiện tình trạng viêm của dịch ổ bụng [3], tuy nhiên các phương pháp này có những hạn chế nhất định như: gây xâm lấn, chi ph cao và nhiều tai biến. Ngày nay, với những hiểu biết sâu sắc về bệnh học cùng với sự tiến bộ vượt bậc của khoa học kỹ thuật ứng dụng trong y học, hội chứng FHC đã được chẩn đoán bằng các phương pháp không xâm lấn như các thăm dò chẩn đoán hình ảnh (XQ, siêu âm, chụp CLVT và CHT) và các xét nghiệm kháng huyết thanh đặc hiệu với tác nhân gây bệnh, EIA, ELISA, PCR… [10],[11],[12]. Siêu âm là phương pháp đầu tay, dễ thực hiện và rẻ tiền, nhưng thường ít phát hiện được tổn thương trong viêm bao gan. Tuy nhiên siêu âm bụng là phương tiện rất tốt chẩn đoán loại trừ một số bệnh gan mật như sỏi đườngmật, viêm túi mật, các bệnh lý viêm ruột như viêm ruột thừa, viêm túi thừa đại tràng. Ngoài ra siêu âm bụng còn cho thấy hình ảnh viêm phần phụ như ứ dịch, ứ mủ, áp xe vòi trứng và buồng trứng [10].  CHT cho thông tin khá tốt về tổn thương của bao gan cũng như độ nhạy bén trong đánh giá các tổn thương viêm nhiễm vùng chậu. Theo Wang và cộng sự, đối với hiện tượng dày và viêm d nh bao gan được thể hiện trên ảnh cộng hưởng từ cũng tương tự như trên cắt lớp vi tính. Tuy nhiên k thuật này phải được thực hiện ở máy cộng hưởng từ có từ lực cao 1.5Tesla và thời gian thăm khám dài, giá thành còn cao, khó áp dụng rộng rãi đặc biệt ở tuyến cơ sở [12].
Chụp cắt lớp vi t nh kết hợp với tiêm thuốc cản quang kh ng những gi p xác định tình trạng dày d nh và ngấm thuốc bao gan với các tổ chức lân cận như cơ hoành và thành bụng trước mà còn đánh giá được mức độ lan rộng của tổn thương. Với thời gian thăm khám nhanh và giá thành hợp lý, CLVT vừa có giá trị trong chẩn đoán xác định, vừa gi p chẩn đoán phân biệt các bệnh l khác như: dày bao gan do các tổn thương tại gan, viêm túi mật cấp, sỏi túi mật. Ngoài ra CLVT còn giúp đánh giá sau điều trị [11],[12].
Hiện nay hệ thống chụp CLVT đã khá phổ biến ở nhiều bệnh viện. Việc áp dụng kỹ thuật chụp CLVT cho những phụ nữ độ tuổi sinh đẻ vào bệnh viện vì triệu chứng đau bụng hạ sườn phải có đặc điểm mà lâm sàng nghi ngờ hội chứng Fitz- Hugh – Curtis cần được xem xét vì nó cung cấp mộtchẩn đoán nhanh và chính xác [13]. Ở Việt nam hiện chưa thấy có nghiên cứu chính thức nào đề cập đến chẩn đoán hội chứng Fitz – Hugh – Curtis, điều này gây khó khăn cho các bác sĩ lâm sàng trong việc chẩn đoán và điều trị.
Để hiểu biết sâu sắc và đầy đủ hơn vai trò của siêu âm và chụp cắt CLVT trong hội chứng Fitz-Hugh-Curtis, chúng tôi tiến hành nghiên cứu đề tài: “Đặc điểm hình ảnh siêu âm và cắt lớp vi tính trong hội chứng Fitz-Hugh- Curtis” với hai mục tiêu:
1. Mô tả đặc điểm hình ảnh siêu âm và cắt lớp vi tính của hội chứng Fitz-Hugh-Curtis.
2. Đánh giá vai trò của siêu âm và cắt lớp vi tính trong hướng dẫn điều trị hội chứng Fitz-Hugh-Curtis. 
TÀI LIỆU THAM KHẢO Đặc điểm hình ảnh siêu âm và cắt lớp vi tính trong hội chứng Fitz-Hugh- Curtis

36. Nguyễn Công Trúc (2007), Nghiên cứu đặc điểm lâm sàng, cận lâm sàng của viêm CTC do Chlamydia trachomatis ở phụ nữ trong độ tuổi sinh đẻ đến khám tại bệnh viện Trung ương Huế, Trường Đại học Y-Dược Huế.
44. Hoàng Bùi Hải, Bùi Văn Lệnh, Ngô Đức Hùng và các cộng sự. (2011), “Nhân một trường hợp chẩn đoán và điều trị bệnh nhân hội chứng Fitz – Hugh – Curtis”, Tạp chí Y học thực hành, 12(799), tr. 145-148.
50. Bệnh viện Từ Dũ (2012), Phác đồ điều trị Sản – Phụ khoa, Sở Y tế Thành phố Hồ Chí Minh, 100-102.
73. Đỗ Quang Minh và Bùi Trúc Giang (2005), “Tiền căn nhiễm Chlamydia và ảnh hưởng trên kết quả thụ tinh nhân tạo”, Tạp chí phụ sản, Hội phụ sản Việt Nam, 5, tr. 17-20.
74. Cao Ngọc Thành (2011), Vô sinh do vòi tử cung – phúc mạc, chủ biên, Nhà xuất bản giáo dục Việt Nam, tr. 139-143.
75. Nguyễn Thị Nhu và Trần Đình Bình (2013), “Nghiên cứu tình hình nhiễm khuẩn sinh dục do Chlamydia trachomatis ở phụ nữ bằng test nhanh SD Bioline Chlamydia Rapid Test và kỹ thuật PCR”, Tạp chí Phụ sản, 11(3).
76. Bùi Thị Thu Hà (2007), “Nhiễm khuẩn đường sinh sản ở phụ nữ từ 19- 49 tuổi phường mai Dịch, Hà Nội năm 2005”, Tạp chí Y học thực hành 12, tr. 93-96.
MỤC LỤC Đặc điểm hình ảnh siêu âm và cắt lớp vi tính trong hội chứng Fitz-Hugh- Curtis

ĐẶT VẤN ĐỀ 1
Chương 1: TỔNG QUAN TÀI LIỆU 13
1.1. Giải phẫu 13
1.1.1. Giải phẫu bao gan, khoang quanh gan và hình ảnh siêu âm cùng cắt
lớp vi tính 13
1.1.2. Giải phẫu về tử cung và phần phụ 16
1.2. Hội chứng Fitz-Hugh-Curtis 18
1.2.1. Nguyên nhân và cơ chế bệnh sinh 18
1.2.2. Đặc điểm lâm sàng của hội chứng Fitz – Hugh – Curtis 24
1.2.3. Đặc điểm cận lâm sàng của hội chứng Fitz Hugh Curtis 24
1.3. Chụp cắt lớp vi tính ổ bụng 27
1.3.1. Vai trò của cắt lớp vi tính trong chẩn đoán FHCS 27
1.3.2. Hình ảnh chụp CLVT trong hội chứng FHC 27
1.4. Chẩn đoán và điều trị FHCS 30
1.4.1. Chẩn đoán xác định hội chứng FHC 30
1.4.2. Chẩn đoán phân biệt: 30
1.4.3. Điều trị FHCS 31
1.5. Một số nghiên cứu trên thế giới và trong nước 33
1.5.1. Trên thế giới 33
1.5.2. Ở Việt Nam 38
Chương 2: ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU 40
2.1. Địa điểm và thời gian nghiên cứu 40
2.2. Đối tượng nghiên cứu 40
2.2.1. Tiêu chuẩn chọn bệnh nhân 40
2.2.2. Tiêu chuẩn chẩn đoán 40 
2.2.3. Tiêu chuẩn loại trừ 40
2.3. Phương pháp nghiên cứu 41
2.3.1. Thiết kế nghiên cứu 41
2.3.2. Cỡ mẫu nghiên cứu 42
2.3.3. Phương tiện nghiên cứu 42
2.3.4. Kỹ thuật siêu âm ổ bụng 43
2.3.5. Quy trình chụp cắt lớp vi tính 43
2.3.6. Phương pháp thu thập thông tin 44
2.3.7. Các chỉ số và biến số cần quan tâm trong nghiên cứu 44
2.4. Xử lý số liệu 47
2.4.1. Sai số 47
2.4.2. Cách khắc phục sai số 47
2.4.3. Xử lý số liệu 48
2.5. Đạo đức trong nghiên cứu 48
Chương 3: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU 49
3.1. Thông tin chung 49
3.1.1. Phân bố theo tuổi 49
3.1.2. Phân bố theo nghề nghiệp 50
3.1.3. Phân bố theo quê quán 50
3.2. Đặc điểm lâm sàng và xét nghiệm của bệnh nhân FHCS 51
3.2.1. Đặc điểm lâm sàng 51
3.2.2. Xét nghiệm 54
3.3. Đặc điểm hình ảnh siêu âm và CLVT trong hội chứng FHCS 57
3.3.1. Đặc điểm hình ảnh siêu âm trong hội chứng FHC 57
3.3.2. Đặc điểm hình ảnh CLVT trong hội chứng FHC 61
3.4. Vai trò của siêu âm và CLVT trong hướng dẫn điều trị hội chứng FHC 69
3.4.1. Phát hiện tổn thương bao gan và khoang quanh gan 69 
3.4.2. Chẩn đoán xác định FHCS 72
3.4.3. Tương quan giữa chẩn đoán FHCS đối chiếu với kết quả điều trị nội
khoa phác đồ FHCS 73
3.4.4 Tương quan giữa chẩn đoán FHCS từ hình ảnh của siêu âm và CLVT
73
Chương 4: BÀN LUẬN 74
4.1 Đặc điểm của đối tượng nghiên cứu 74
4.2. Đặc điểm lâm sàng và xét nghiệm của bệnh nhân FHCS 75
4.2.1 Đặc điểm lâm sàng 75
4.2.2. Đặc điểm xét nghiệm 77
4.3. Đặc điểm của hình ảnh siêu âm trong hội chứng FHC 81
4.3.1. Đặc điểm hình ảnh siêu âm bao gan và khoang quanh gan 81
4.4. Đặc điểm của hình ảnh CLVT trong hội chứng FHC 83
4.4.1. Đặc điểm hình ảnh CLVT bao gan và khoang quanh gan 83
4.5. Vai trò của siêu âm và CLVT trong hướng dẫn điều trị hội chứng FHC … 88
KẾT LUẬN 92
TÀI LIỆU THAM KHẢO
PHỤ LỤC
DANH MỤC BẢNG
Bảng 3.1. Phân bố bệnh nhân FHCS theo các nhóm tuổi 49
Bảng 3.2. Phân bố bệnh nhân FHCS theo quê quán 50
Bảng 3.3. Phân bố bệnh nhân FHCS theo lí do vào viện 51
Bảng 3.4. Phân bố bệnh nhân FHCS theo thời gian mắc bệnh 52
Bảng 3.5. Các triệu chứng cơ năng của bệnh nhân FHCS 53
Bảng 3.6. Dấu hiệu lâm sàng của bệnh nhân FHCS 53
Bảng 3.7. Số lượng bạch cầu, nồng độ CRP, nồng độ men gan, máu lắng
của bệnh nhân FHCS 55
Bảng 3.8. Giá trị trung bình số lượng bạch cầu, nồng độ CRP, nồng độ
men gan, máu lắng của bệnh nhân FHCS 56
Bảng 3.9. Độ dày bao gan, mức độ dày bao gan và vị trí dày bao gan của
bệnh nhân FHCS 57
Bảng 3.10. Độ dày bao gan của bệnh nhân FHCS 61
Bảng 3.11. Trung bình chiều dày bao gan của những bệnh nhân nghiên cứu 62
Bảng 3.12. Đặc điểm hình ảnh ranh giới bao gan và nhu mô gan; phân bố
mạch máu trong nhu mô gan của bệnh nhân FHCS 64
Bảng 3.13. Đặc điểm hình ảnh bờ gan và tỷ trọng nhu mô gan của bệnh
nhân FHCS 65
Bảng 3.14. Đặc điểm hình ảnh CLVT vùng chậu của bệnh nhân FHCS . … 67
Bảng 3.15. Phát hiện hình ảnh tổn thương viêm bao gan và khoang quanh
qua siêu âm và chụp CLVT 69
Bảng 3.16. So sánh sự phát hiện viêm nhiễm phần phụ thông qua hình ảnh
siêu âm và CLVT 70
Bảng 3.17. Phát hiện hình ảnh viêm vùng chậu qua siêu âm và chụp CLVT 71
Bảng 3.18. Thời gian điều trị FHCS 72
Bảng 3.19. Chẩn đoán xác định FHCS đối chiếu kết quả điều trị 72
Bảng 3.20. Tương quan giữa của lâm sàng và xét nghiệm với kết quả chẩn
đoán CLVT 73
Bảng 3.21. Tương quan giữa chẩn đoán FHCS từ hình ảnh của siêu âm và CLVT … 73

DANH MỤC BIỂU ĐỒ
•
Biểu đồ 3.1. Phân bố bệnh nhân FHCS theo nghề nghiệp 50
Biểu đồ 3.2. Phân bố bệnh nhân FHCS theo tiền sử bệnh 51
Biểu đồ 3.3. Tỷ lệ vi khuẩn xét nghiệm của bệnh nhân FHCS 54
Biểu đồ 3.4. Tỷ lệ hình ảnh siêu âm tụ dịch ổ bụng của bệnh nhân FHCS 59
Biểu đồ 3.5. Tỷ lệ hình ảnh siêu âm vùng chậu của bệnh nhân FHCS 60
Biểu đồ 3.6. Tỷ lệ đặc điểm ngấm thuốc của bao gan trên CLVT 63
Biểu đồ 3.7. Đặc điểm hình ảnh CLVT tụ dịch ổ bụng của bệnh nhân FHCS . 66
Biểu đồ 3.8. Tỷ lệ hình ảnh chụp CLVT phần phụ 68 
DANH MỤC HÌNH
Hình 1.1: Giải phẫu bao gan và các dây chằng của gan 13
Hình 1.2: Hình: A bao gan bình thường B bao gan dày và ngấm thuốc cản quang 15
Hình 1.3: Hình CT tái tạo coronal (a trước; b sau) chỉ ra các khoang phúc
mạc và dây chằng 16
Hình 1.4: Thiết đồ cắt ngang và cắt dọc cạnh giữa của tử cung 17
Hình 1.5: Ảnh hưởng của C. Trachomatis lên đường sinh dục nữ 20
Hình 1.6: Hình ảnh viêm dính bao gan vào thành bụng trước qua nội soi ổ bụng . 25
Hình 1.7: Dày bao gan và ngấm thuốc đối quang từ 26
Hình 1.8: Hình ảnh ứ mủ vòi trứng trên siêu âm 27
Hình 1.9: Hình ảnh dày bao gan dạng dải và ngấm thuốc sau tiêm trên CLVT . 28
Hình 1.10: Hình minh họa đo chiều dày bao gan 29
Hình 1.11: Hình ảnh áp-xe buồng trứng trái trên CLVT 29
Hình 2.1: Máy CLVT 6 dãy đầu dò “Somatom Emotion” của hãng Siemens
của Khoa Chẩn đoán hình ảnh Bệnh viện Đại học Y Hà Nội 42
Hình 4.1: Hình ảnh siêu âm dày bao gan và tăng sinh mạch ngoại vi gan …. 81
Hình 4.2: Hình ảnh siêu âm ứ mủ vòi trứng hai bên 82
Hình 4.3: Hình ảnh siêu âm tụ dịch rãnh thành đại tràng phải và túi cùng Douglas … 83
Hình 4.4: Hình ảnh CLVT dày hỗn hợp và ngấm thuốc bao gan mặt trước . 84
Hình 4.5: Hình ảnh CLVT dày bao gan và rối loạn tưới máu nhẹ ngoại vi gan… 86
Hình 4.6: Hình ảnh CLVT Viêm phần phụ hai bên và thâm nhiễm tổ chức
mỡ trong tiểu khung 88
Hình 4.7: Hình ảnh siêu âm bao gan trước và sau điều trị 90
Hình 4.8: Hình ảnh CLVT bao gan trước và sau điều trị 14 ngày 90