ĐẶC ĐIỂM PHÂN TỬ VÀ KIỂU GEN CỦA Pneumocystis jirovecii Ở BỆNH NHÂN HIV/AIDS MẮC VIÊM PHỔI TẠI BỆNH VIỆN BỆNH NHIỆT ĐỚI TRUNG ƯƠNG TỪ 2014 – 2017

ĐẶC ĐIỂM PHÂN TỬ VÀ KIỂU GEN CỦA Pneumocystis jirovecii Ở BỆNH NHÂN HIV/AIDS MẮC VIÊM PHỔI TẠI BỆNH VIỆN BỆNH NHIỆT ĐỚI TRUNG ƯƠNG TỪ 2014 – 2017
Nguyễn Tuấn Anh1; Đỗ Quyết2; Nguyễn Huy Lực3
TÓM TẮT
Mục tiêu: xác định đặc điểm phân tử và kiểu gen của chủng Pneumocystis jirovecii ở bệnh nhân HIV/AIDS mắc viêm phổi đang điều trị tại Bệnh viện Bệnh Nhiệt đới Trung ương. Đối tượng và phương pháp: nghiên cứu tiến cứu, mô tả cắt ngang 31 bệnh nhân HIV/AIDS mắc viêm phổi nhiễm P. jirovecii được khẳng định bằng nội soi phế quản và realtime PCR từ 01 – 2014 đến 12 – 2017. Kết quả và kết luận: đặc điểm phân tử của chủng P. jirovecii: phân tích nucleotid không tìm thấy biến đổi ở các locus β-TUB, CYB, DHFR, DHPS, trong đó locus SOD chỉ có duy nhất hai vị trí biến đổi, biến đổi nhiều nhất tập trung ở 3 locus mt26S, 26S và ITS1. Phân bố kiểu gen: các kiểu gen mới tìm thấy ở chủng P. jirovecii gây bệnh tại Việt Nam gồm: mt26S – 15, 16, 17, 18, 19, 20, 21, 22, 23; ITS1 – A6, B7, B8, B9, B10; SOD – SOD6. Phân bố kiểu gen của P. jirovecii: locus ITS1 có 14 kiểu gen – A1, A2, A3, A4, A5, A6, B1, B2, B3, B7, B8, B9, B10. Locus mt26S cũng có 14 kiểu gen – 2, 7, 8, 11, 12, 15, 16, 17, 18, 19, 20, 21, 22, 23. Locus 26Scó 4 kiểu gen – 1, 11, 12, 13. Trong khi đó, locus SOD chỉ có 2 kiểu gen – SOD1 và SOD6, các locus CYB, β-TUB, DHPS và DHFR mỗi locus có một kiểu gen, một số kiểu gen chỉ phân bố ở chủng Pneumocystis jirovecii tại Việt Nam

Pneumocystis jiroveci là sinh vật gây bệnh cơ hội bất thường và là căn nguyên gây viêm phổi (VP) nặng với tỷ lệ tử vong cao ở những người bị suy giảm miễn dịch [1]. Đến năm 1980, VP do P. jirovecii không phổ biến và chủ yếu gây bệnh trên đối tượng mắc hội chứng suy giảm miễn dịch hoặc sử dụng thuốc ức chế miễn dịch kéo dài, đặc biệt là hóa trị ung thư [2]. Tuy nhiên, với đại dịch HIV/AIDS, P. jirovecii nổi lên như một căn nguyên gây bệnh phổ biến nhất ở đối tượng mắc HIV/AIDS tại các nước công nghiệp phát triển. Trước đây, khi chưa có phác đồ dự phòng đặc hiệu cho P. jirovecii, căn nguyên này được tìm thấy ở > 60% bệnh nhân (BN) nhiễm HIV và ước tính > 80% số BN có CD4 dưới 200 bị nhiễm P. jirovecii [11, 12]. Sau khi sử dụng phác đồ dự phòng P. jirovecii bậc 1 và bậc 2 vào đầu những năm 1990, tỷ lệ nhiễm P. jirovecii ở BN HIV/AIDS giảm đáng kể, tiếp tục giảm sau khi điều trị bằng thuốc kháng retrovirus hoạt tính cao (HAART) vào giữa những năm 1990 [9, 10].
Tuy nhiên, P. jirovecii vẫn tiếp tục là căn nguyên gây bệnh phổ biến với tỷ lệ mắc bệnh và tử vong đáng kể