Đánh giá phát triển thể chất ở bệnh nhi sau phẫu thuật fontan tại trung tâm tim mạch – bệnh viện E

Đánh giá phát triển thể chất ở bệnh nhi sau phẫu thuật fontan tại trung tâm tim mạch – bệnh viện E
Luu Phuong Linh, Dang Thi Hai Van, Tran Dac Dai, Do Anh Tien, Nguyen Toan Thang
101 bệnh nhi được chẩn đoán tim bẩm sinh dạng một tâm thất đã phẫu thuật Fontan tại trung tâm tim mạch – Bệnh viện E từ 8/2012 đến tháng 12/2018. Z-score của chiều cao, cân nặng trước phẫu thuật lần lượt là -1,28  1,09 và -1,76 ± 1,61 (SD), được cải thiện rõ rệt sau phẫu thuật với Zscore của chiều cao, cân nặng theo tuổi tương ứng là -0,87  1,06 và -0,85 ± 1,14 (SD), p < 0,05. Các yếu tố ảnh hưởng đến tăng trưởng của trẻ bao gồm phẫu thuật sớm trước 48 tháng tuổi, đặc điểm tâm thất hệ thống, tình trạng hở van nhĩ thất. Bệnh nhân sau phẫu thuật Fontan hầu hết đã bắt kịp tăng trưởng. Tuổi phẫu thuật và tình trạng hở van nhĩ thất có liên quan chẽ với sự tăng trưởng cân nặng và chiều cao của trẻ, trong khi dạng tâm thất hệ thống dường như không liên quan đến tăng trưởng sau phẫu thuật.

Bệnh tim bẩm sinh dạng một tâm thất là một nhóm bệnh tim bẩm sinh phức tạp, bắt nguồn từ thời kỳ bào thai, đặc trưng với một buồng tống máu  chức  năng  chịu  trách  nhiệm  duy  trì  tuần hoàn hệ thống và tuần hoàn phổi. Do những sai khác về cấu trúc giải phẫu tương đối phức tạp cho nên không thể phẫu thuật bất thường dạng một tâm thất trở về cấu trúc bình thường mà cần đến một liệu trình 3 giai đoạn với phẫu thuật Fontan là thì sau cùng mới có thể giúp bệnh nhân cải thiện về thời gian và chất lượng cuộc sống. Tuy nhiên, phẫu thuật Fontan có nhiều biến chứng rất nặng nề, với đặc điểm suy giảm mọi chức năng theo thời gian, tình trạng giảm cung lượng tim dẫn đến chậm phát triển thể chất về lâu dài là không tránh khỏi.1Trải qua hơn 50 năm kể từ những trườnghợp phẫu thuật Fontan đầu tiên, rất nhiều bệnh nhân sống sót với tuần hoàn Fontan đã đạt đến tuổi trưởng thành. Cùng với quá trình theo dõi liên tục, các bệnh nhân này là bằng chứng cho thấy sự cải thiện đáng kể về phát triển thể chất, khả năng gắng sức cũng như thời gian sống so với trước phẫu thuật và so với những đối tượng không có khả năng phẫu thuật. Tại  Việt  Nam,  phẫu  thuật  Fontan  đã được tiến hành tại nhiều trung tâm. Trung tâm Tim mạch – Bệnh viện E bắt đầu tiến hành phẫu thuật Fontan từ năm 2012 với hơn 200 ca bệnh nhi mắc tim bẩm sinh dạng một tâm thất được phẫu thuật thành công. Tuy nhiên, những nghiên cứu về hiệu quả của phẫu thuật Fontan cũng như đánh giá sự phát triển thể chất cho nhóm bệnh nhân đặc biệt này vẫn còn bỏ ngỏ. Vì vậy chúng tôi thực hiện nghiên cứu này với mục tiêu: “Đánh giá sự phát triển thể chất và nhận xét một số yếu tố liên quan đến phát triển thể chất