GIÁ TRỊ CỦA NỒNG ĐỘ TREC TRONG CHẨN ĐOÁN BỆNH SUY GIẢM MIỄN DỊCH BẨM SINH Ở TRẺ EM

GIÁ TRỊ CỦA NỒNG ĐỘ TREC TRONG CHẨN ĐOÁN BỆNH SUY GIẢM MIỄN DỊCH BẨM SINH Ở TRẺ EM
Nguyễn Huy Khánh1, Nguyễn Thị Vân Anh1, Hoàng Hải Yến2
1 Bệnh viện Nhi Trung ương
2 Bệnh viện Phụ Sản Hà Nội
Nội dung chính của bài viết
Tóm tắt
Suy giảm miễn dịch thể kết hợp trầm trọng (Severe combined immunodeficiency – SCID), là thể duy giảm miễn dịch tế bào T nghiêm trọng nhất, gây nhiễm trùng nặng ở nhiều cơ quan và tử vong sớm trong 2 năm đầu đời. Bệnh có thể chẩn đoán sớm thông qua xét nghiệm định lượng vòng tròn thụ thể tế bào T (T cell receptor excision circles – TREC) từ mẫu máu ngoại vi. Việc chẩn đoán sớm giúp điều trị sớm và tăng khả năng sống sót ở các bệnh nhân. Mục tiêu: Khảo sát nồng độ TREC ở trẻ sơ sinh và phát hiện trẻ có nguy cơ cao mắc bệnh SCID tại Bệnh viện Phụ Sản Hà Nội. Đối tượng: Gồm 47620 trẻ được làm xét nghiệm TREC, trong đó có 12 trẻ có nồng độ TREC ở ngưỡng nguy cơ cao. Phương pháp: Nghiên cứu mô tả một loạt ca bệnh kết hợp hồi cứu và tiến cứu. Kết quả: Nồng độ TREC trung vị 104,0cp/µL. Nồng độ TREC trung vị ở trẻ nam là 98,3cp/µL và nữ là 111,0cp/µL. Nồng độ TREC có xu hướng tăng theo tuần thai, cao nhất ở nhóm từ 28 đến dưới 32 tuần thai: giá trị trung vị là 113,0cp/µL. Tám trong tổng số 12 trẻ có kết quả sàng lọc TREC < 24cp/µL, đến khám tại Bệnh viện Nhi Trung ương ghi nhận có 2 bệnh nhân được chẩn đoán xác định bệnh SCID bằng xét nghiệm phân tích gene, tương đương với tỷ lệ SCID trong quần thể nghiên cứu 4,2/100000 trẻ sinh sống. Kết luận: Sàng lọc SCID bằng phương pháp xét nghiệm định lượng TREC là phương pháp hiệu quả, giúp phát hiện sớm những người bệnh nguy cơ cao, cần được thực hiện rộng rãi.

Suy  giảm  miễn  dịch  kết  hợp  trầm  trọng  làbệnh lý bẩm sinh, di truyền do đột biến một hoặc một  số  gene IL2RG, JAK3, RAG1/2, IL7Rαgây giảm nặng số lượng tế bào lympho T trong máu ngoại vi. Bệnh nhân SCID nếuđược phát hiện sớm ngay sau sinh và điềutrị dự phòng nhiễm khuẩn,  và  ghép  tế  bào  gốc  tạo  máu  cấp  cứu hoặc  liệu  pháp  gene cóthểngăn  ngừa  được nhiễm trùng nặng đe dọa tính mạngvà điều trị khỏi bệnh. Một số nghiên cứu đã báo cáo tỷ lệ sống sót được cải thiệnlên tới92%ở những trẻ được chẩn đoán sớmsau sinh[5][6][7].  Vìvậy, việc sàng lọc sớm để phát hiện bệnh đóng vai trò lớn trong chẩn đoán và điều trị thành công.Cónhiều  phương pháp xét nghiệm sàng lọc bệnh suy giảm miễn dịch bẩm sinh kết hợp trầm trọng như xét nghiệm sàng lọc công thức máu, định  lượng  số  tế  bào  lympho  dưới  nhóm  bằng phươngpháp  flow  cytometry.Tuy  nhiên  các phương pháp này không giúp sàng lọc rộng rãi và sớm do phải định lượng trong ống máu và chi phí cao.Phương pháp xét nghiệm nồng độ TREC trong giọt máu thấm từ gót chân trẻ sơ sinh được thực hiệnlầnđầu tiên ở Wisconsin vào năm 2008. Sau đó, xét nghiệm này đã được nhânrộng và thực hiện trên toàn thế giới, bao gồm hầu hết Hoa Kỳ, Israel, New Zealand, một số vùng của Canada, NaUyvà cả Đài Loan[3][4][5]. Các nghiêncứu cho  thấy  tỷ  lệ  mắc  SCID  là  khoảng  1  trong 56.000 trẻ sơ sinh và tỷ lệ sống sót cao (92%) sau khi điều trị thích hợp [2][5].TREClàmột đoạnADN được hình thành như một  sản  phẩm  phụ  trong  quá  trình  phát  triển bình  thường  của  tế  bào  T.  Xét  nghiệm  định lượng TREC là một  công cụ xétnghiệm có độ nhạy cao để pháthiện những trường hợp nguy cơ suygiảmmiễn dịch thôngqua tế bào  T[6]. Sản xuất TREC bình thường bắt đầu trong giai đoạn phát triển sớm của phôi thai, khoảng 13 tuần tuổi thai và tăng dần trong suốt thai kỳ, đạt đến mức ổn định khi sinh[7].Định lượng TREC đã được sửdụng mộtcách phổ biến trên toàn thế giới vì tính hiệu quả về chẩn đoán cũng như kinh tếđể sàng lọc cho trẻ sơ sinh[3][4][5][10].Tại Việt Nam nhiều thể bệnh SGMD bẩm sinh đã được  chẩn  đoán  và  điều  trị  trong  những  năm qua. Tuy nhiên, đối với nhóm bệnh nhân SCID, đa số các bệnh nhân đều tử vong vài tháng sau sinh do phát hiện muộn, trong tình trạng nhiễm trùng  nặng  mà  chưa  kịp  ghép  tế  bào  gốc  tạo máu. Gần đây, xét nghiệm TREC đã được thực hiện tại một vài đơn vị y tế và là nền tảng để thực hiện sàng lọc sớm giúp chẩn đoán sớm sau sinh cho bệnh nhân suy giảm miễn dịch bẩm sinh thể kết hợp trầm trọng. Vì vậy, chúng tôi tiến hành đề tài với mục tiêukhảo sát nồng độ TREC ở trẻ sơ sinh và xác định được trẻ có nguy cơ cao bị suy giảm miễn dịch kết hợp trầm trọng với kết quả sàng lọc TREC < 24cp/μL.