Nghiên cứu đặc điểm lâm sàng rối loạn tâm thần ở bệnh nhân tai biến mạch máu não có tăng huyết áp

Tai biến mạch máu não là một vấn đề thời sự cấp bách trong các vấn đề sức khoẻ cộng đổng bởi tính thường gặp và hậu quả nặng nề của nó. Theo thống kê của Tổ chức Y tế Thế giới, tỷ lê mắc chung trên thế giới của tai biến mạch máu não là 500 – 800/100 000 dân. Ở Việt Nam, tỷ lê mắc ngày càng gia tăng và đang trở thành vấn đề lớn. Số bệnh nhân tai biến mạch máu não tăng từ 1,7 đến 2,5 lần trong từng thời kỳ 3 – 5 năm [28].

Bệnh cảnh lâm sàng tai biến mạch máu não thường xảy ra đột ngột và rất nặng nề với các triệu chứng thần kinh khu trú, bệnh lý tâm thần và tim mạch nặng, dễ tử vong [26]. Bệnh gây ảnh hưởng lớn tới sức khoẻ, thể chất, tâm thần và chất lượng cuộc sống của người bệnh. Tỷ lệ bệnh nhân sống sau giai đoạn cấp tính có tỷ lệ di chứng cao, bệnh nhân cần trợ giúp một phần hoặc hoàn toàn trong sinh hoạt hàng ngày, tỷ lệ tàn phế do tai biến mạch máu não đứng hàng đầu trong các bệnh thần kinh [12]. Tuy nhiên, bệnh lại có thể dự phòng được thông qua việc điều trị các bệnh gây ra tai biến mạch máu não như tăng huyết áp, bệnh tim mạch…, điều chỉnh chế độ ăn uống, sinh hoạt và hạn chế các yếu tố nguy cơ [28].

Rối loạn tâm thần ở bệnh nhân tai biến mạch máu não là rối loạn tâm thần thực tổn do tổn thương tế bào não và rối loạn chức năng não gây nên, đổng thời là hậu quả của phản ứng tâm lý trước một bệnh nặng có nguy cơ thay đổi công việc và vị trí trong gia đình và xã hội. Rối loạn tâm thần có thể xuất hiện ngay trong giai đoạn cấp tính và ở giai đoạn hổi phục các di chứng [104]. Triệu chứng lâm sàng của rối loạn tâm thần sau tai biến mạch máu não mang tính chất chung của rối loạn tâm thần thực tổn với các biểu hiện thường gặp như rối loạn cảm xúc, suy giảm nhận thức, đôi khi gặp cả hội chứng paranoid giống phân liệt. Đổng thời, các rối loạn tâm thần còn mang tính đặc trưng do tổn thương tế bào não ở các vùng chi phối chức năng thần kinh cao cấp gây ra [4],[104].

Các nghiên cứu gần đây cho thấy, mặc dù bênh tai biến mạch máu não mức đô nhẹ, những bênh nhân này vẫn có di chứng do tổn thương não như suy giảm chức năng cao cấp của não, đô tập trung chú ý, trầm cảm và những chức năng thần kinh khác. Những di chứng này gây ảnh hưởng và khó khăn trong các hoạt đông phức tạp và ảnh hưởng đến chất lượng cuôc sống của bênh nhân.

Nghiên cứu biểu hiên lâm sàng rối loạn tâm thần ở bênh nhân tai biến mạch não có tăng huyết áp có ý nghĩa quan trọng trong viêc điều trị, tiên lượng và chăm sóc phục hổi chức năng cho bênh nhân sau tai biến mạch não. Vấn đề này đã được nghiên cứu ở nhiều nước trên thế giới. Ở Viêt Nam đã có môt số tác giả thông báo kết quả nghiên cứu bước đầu về các biểu hiên rối loạn tâm thần như suy giảm nhận thức, giảm trí nhớ, trầm cảm… ở bênh nhân tai biến mạch não. Để tìm hiểu thêm về những biểu hiên lâm sàng và đông thái của các triêu chứng rối loạn tâm thần ở bênh nhân tai biến mạch não có tăng huyết áp nhằm góp phần trong công tác điều trị, dự phòng và tiên lượng bênh được tốt hơn, đổng thời có thêm tư liêu bổ sung cho công tác giảng dạy và nghiên cứu của chuyên ngành tâm thần nước ta, chúng tôi tiến hành đề tài “Nghiên cứu đặc điểm lâm sàng rối loạn tâm thần ở bệnh nhân tai biến mạch máu não có tăng huyết áp” nhằm các mục tiêu sau:

1. Nghiên cứu một số đặc điểm lâm sàng và cân lâm sàng rối loạn tâm thần và tổn thương thần kinh ở bệnh nhân tai biến mạch máu não có tăng huyết áp

2. Nghiên cứu một số yếu tố liên quan đến các rối loạn tâm thần ở các bệnh nhân nói trên.

Mục Lục Trang

– Trang phụ bìa

– Lời cam đoan

– Mục lục

– Danh mục các chữ viết tắt

– Danh mục các bảng

– Danh mục các biểu đổ

ĐẶT VÂN ĐỂ 1

CHƯƠNG 1. TỔNG QUAN 3

1.1. Khái niêm và cơ chế bênh sinh của tai biến mạch máu não 3

1.1.1 .Khái niêm về tai biến mạch máu não 3

1.1.2. Cơ chế bênh sinh của tai biến mạch máu não 3

1.1.3. Đặc điểm lâm sàng chung tai biến mạch máu não 5

1.1.4. Tiến triển của tai biến mạch máu não 7

1.2. Tăng huyết áp 8

1.2.1. Khái niêm tăng huyết áp 8

1.2.2. Phân loại tăng huyết áp 8

1.2.3. Biến chứng của tăng huyết áp 10

1.2.4. Các yếu tố nguy cơ của TBMMN ở bênh nhân có THA 11

1.3. Đặc điểm chung rối loạn tâm thần thực tổn 16

1.3.1. Khái niêm chung rối loạn tâm thần thực tổn 16

1.3.2. Biểu hiên lâm sàng của rối loạn tâm thần thực tổn 18

1.3.3. Nguyên nhân gây rối loạn tâm thần thực tổn 21

1.3.4. Phân loại rối loạn tâm thần thực tổn 21

1.4. Đặc điểm rối loạn tâm thần ở bênh nhân TBMMN có THA 22

1.4.1. Rối loạn tâm thần ở tai biến mạch máu não giai đoạn cấp tính 22

1.4.2. Rối loạn tâm thần ở bênh nhân tăng huyết áp 24

1.4.3. Rối loạn tâm thần ở bênh nhân TBMMN có tăng huyết áp 25

1.5. Phục hổi chức năng tâm thần sau TBMMN và các yếu tố ảnh hưởng 37

1.5.1. Tình trạng bênh lý 38

1.5.2. Yếu tố tâm lý xã hôi và gia đình 39

1.5.3. Việc sử dụng các thuốc 40

CHƯƠNG 2. ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN cứu 41

2.1. Đối tượng nghiên cứu 41

2.1.1. Chọn nhóm nghiên cứu 41

2.1.2. Chọn nhóm chứng 42

2.2. Phương pháp nghiên cứu 43

2.2.1. Chọn cỡ mẫu 43

2.2.2. Phương pháp nghiên cứu 44

2.2.3. Công cụ nghiên cứu 44

2.2.4. Phương pháp thu thập số liệu 45

2.2.5. Chỉ tiêu nghiên cứu 54

2.3. Phương pháp xử lý số liệu 55

CHƯƠNG 3. KẾT QUẢ NGHIÊN cứu 56

3.1. Đặc điểm lâm sàng TBMMN 56

3.2. Môt số đặc điểm cận lâm sàng TBMMN 62

3.3. Đặc điểm các rối loạn tâm thần sau tai biến mạch máu não 65

3.4. Mối liên quan giữa tai biến mạch máu não và các rối loạn tâm thần 76

3.4.1 Liên quan giữa tai biến mạch máu não và rối loạn nhận thức 76

3.4.2. Liên quan giữa tai biến mạch máu não và rối loạn trí nhớ 80

3.4.3. Liên quan giữa tai biến mạch máu não và rối loạn cảm xúc 82

3.4.4. Liên quan giữa tai biến mạch máu não với rối loạn tri giác 84

3.4.5. Liên quan giữa tổn thương thần kinh, rối loạn tâm thần và chất 85

lượng cuôc sống sau 1 năm bị TBMMN

CHƯƠNG 4. BÀN LUẬN 88

4.1. Đặc điểm chung nhóm nghiên cứu 88

4.2. Đặc điểm lâm sàng tai biến mạch máu não 89

4.2.1. Các triệu chứng khởi phát TBMMN 89

4.2.2. Các yếu tố nguy cơ 89

4.2.3. Mức đô tăng huyết áp khi xảy ra TBMMN (theo JNC VI) 91

4.2.4. Biểu hiện lâm sàng tai biến mạch máu não 92

4.2.5. Tình trạng rối loạn ý thức khi xảy ra tai biến mạch máu não 93

4.3. Đặc điểm tổn thương não trên phim CT Scanner và MRI 94

4.3.1. Số lượng và kích thước ổ tổn thương 95

4.3.2. Vị trí ổ tổn thương 96

4.4. Đặc điểm rối loạn tâm thần sau tai biến mạch máu não 96

4.4.1. Đặc điểm rối loạn tâm thần chung 96

4.4.2. Rối loạn trí nhớ 97

4.4.3. Rối loạn tri giác 99

4.4.4. Rối loạn tư duy 100

4.4.5. Suy giảm nhận thức và sa sút trí tuệ 103

4.4.6. Rối loạn cảm xúc 106

4.4.7. Rối loạn hành vi 109

4.5. Mối liên quan giữa TBMMN và RLTT sau TBMMN 110

4.5.1. Liên quan giữa tai biến mạch máu não và suy giảm nhận thức 111

4.5.2. Liên quan giữa tai biến mạch máu não và rối loạn trí nhớ 115

4.5.3. Liên quan giữa tai biến mạch máu não và rối loạn cảm xúc 116

4.5.4. Liên quan giữa tai biến mạch máu não và rối loạn tri giác 118

4.6. Hổi phục chức năng tâm thần sau TBMMN và các yếu tố liên quan 119

4.6.1. Hổi phục chức năng tâm thần và thần kinh sau TBMMN 119

4.6.2. Phân tích các mối liên quan đến hổi phục chức năng tâm thần 122 và thần kinh sau TBMMN

KẾT LUẬN 126

DANH MỤC CÁC CÔNG TRÌNH NGHIÊN CỨU CỦA TÁC GIẢ 128 ĐÃ CÔNG BỐ CÓ LIÊN QUAN ĐẾN LUẬN ÁN

TÀI LIÊU THAM KHẢG 129

PHỤ LỤC 144