Trong suốt gần một thế kỷ qua, u lymphồ ác tính không Hodgkin được phân loại dựa trên hình thái tế bào và cấu trúc mô bệnh học. Phân loại này đã từng bước thay thế cho các phủn loại về lâm sàng do ý nghĩa quan trọng của nó. Việc phân loại các u Ịymphô ác tính không Hodgkin dã trải qua nhiều lần sửa đổi lớn trong vòns 40 năm qua. Những thay đổi này xuất phát từ sự hiểu biết ngày càng sâu hơn vé bàn chất của bệnh dựa vào các thành tựu vổ sinh học phân tử và miồn dịch học, cũng như sự hiểu biết kỹ hơn về các khía cạnh lâm sàng [84]. Từ khi u lymphô được xcm là một nhóm bệnh có không quá 4 loại là sacôm lymphô, sacổm tế bào licn võng (reticulum cell sarcoma), u lymphô nang khổng lổ (giant follicle lymphoma) và bệnh Hodgkin, đến nay đâ có nhiều thể khác nhau của bệnh được công nhận [641, [84]. Các phân tip khác nhau của u lymphô dược sinh ra từ các loại tế bào bình thường khác nhau, cho dù trong một sô’ trường hợp chức năng của các tế bào bình thường tương ứng với tế bào u chưa được xác định. Giả thiết này nhanh chóng được khẳng định bời các nghiên cứu về di truyền học và miễn dịch học của các tế bào u. Phương pháp mới này klìỏng những chứng minh được nhược điểm cùa phương pháp phân loại dựa chù yếu vào hình thái tế bào (mà nén tảng là kích thước của tế bào) và cấu trúc mồ học của mổ u, mà còn bổ sung thCm vể đòng tế bào (T hoặc B), trạng thái biệt hoá hoặc vai trò chức năng, từ đó xây dựng nên các hệ thống phủn loại mới [85], [92]. Hđu hốt các trường hợp u lymphỏ có thể xác định được dòng tế bào, trạng thái hiệt hoá và chức năng nhờ vào những đặc trưng về kiểu hình miẻn dịch, dược xác định bởi các kháng thể đơn dòng. Do đó, các nhà giải phău bệnh đã sử dụng ngày càng nhiều các kết quả nghiên cứu này trong chẩn đoán bệnh học và nhờ đó chúng ta có thể nhộn biết có sự khác biệt rất lớn về sinh bệnh học của các u lymphồ có hình thái giống nhau. Sự khác biệt về kiểu hình miền dịch của các quần thể tế bào lymphô lành và ác tính cũng có thể cung cấp thêm các tiêu chuẩn chẩn đoán mới cho loại bệnh này [101], [122]. Năm 1987, một nhóm các nhà bệnh học cùa trường Đại học Stanford- Hoa Kỳ đã nehiên cứu kiểu hình miễn dịch của các quẩn thể tế bào lymphô trên 500 trường hợp tổn thương tăng sinh lymphô (480 trường hợp ác tính và 31 trường hợp quá sản lành tính theo các tiêu chuẩn hình thái học) và đà đưa ra các tiêu chuẩn mới về kiểu hình miễn dịnh của các u lymphỏ, phàn biọt nó với các tổn thương quá sản lành tính [101]. Điều này đặc biệt có ý nghĩa với những trường hợp khó hoặc nhiều trường hợp mà vì một lý do nào đó số lượng bệnh phám lấy không đù hoặc hình thái mô học kém không cho phép klìầng định chẩn đoán. Tuy nhiên, nghiên cứu này được thực hiện trên các tiêu bủn cát lạnh vì thời điểm dó có nhiéu kháng thế khòng hoạt động trên các lát cắt vùi nến. Điéu này có bất lợi là không phủi bất kỳ phòng giải phảu bệnh (GPB) nào cũng có điều kiện để bảo quản các mô lạnh, khi muốn hồi cứu gặp khó khãn và hình thái tế bào u bị biến đổi do quá trình bảo quán lạnh. Cho đến nay chưa có đổ tài nghiên cứu nào trong nước triển khai ứng dụng kỹ thuật hoá mồ miễn dịch (HMMD) một cách cơ bàn đế chẩn đoán và phủn loại các u lymphò không Hodgkin theo phàn loại WHO-2001. Các đề tài mới lc tẻ đề cập đốn vấn đề này, số lượng các dâu ân và số lượng bệnh nhân trong các nghiên cứu cũng còn rất ít hoặc được thực hiện ờ nước ngoài [5], [6], [7|, [8], [9], [10], [11], [12], [13], [14]. Do đó, chúng tôi thực hiện nghiên cứu này nhằm triển khai ứng dụng kỹ thuật HMMD tại khoa giải phẫu bệnh, Bệnh viện K- Hà Nội, sử dụng các kháng thể dơn dòng trôn các lát cắt mô vùi nến nhằm các mục đích:
1. Phân loại cốc u lymphô không Hodgkin tại hạch theo mò học và kiểu hình mien dịch.
2. Nhận xét giá trị của một sô dấu án hoá mỏ miẻn dịch trong chẩn đoán và phân loại các u lymphô.
MỤC LỤC
Đật ván đề………………………………………………………………………………………1
Chương 1: Tổn« quan tài liệu………………………………………………………….3
LI Thuật ngữ và lịch sử phàn loại các II lymphó…………………………3
1.1.1 Phân loại dựa theo hình thái mô bệnh học……………………………..6
1.1.2 Phản loại dựa trên các hĩnh ảnh miển dịch học………………………7
1.1.3 Phủn loại dựa trên các hình ảnh phàn tử………………………………..9
1.1.4 Các biến đổi phủn tử trong u Ịymphô không Hodgkin…………..11
1.1.5 Sự sắp xốp lại các gen thụ thể kháng nguyên và ứng dụng
trong chẩn đoán các u lymphô……………………………………………12
1.2 Vai trò của hoá mò miễn dịch trong chẩn đoán các U lymphó
không Hodgkin………………………………………………………………….12
1.2. ỉ Các nguyên lý cơ bản nghiên cứu kiểu hình miền dịch các
u ỉymphô…………………………………………………………………………12
1.2.2 Quá trình biệt hoá của các lymphô bào……………………………….15
1.2.2.1 Biệt hoá tế bào B……………………………………………………………17
1.2.2.2 Sự biột hoá cùa các tế bào T……………………………………………20
1.2.3 Kiổu hình miỗn dịch các u lymphô……………………………………..22
1.3 Các kháng nguyên hữu ích trong bệnh học các bệnh của hệtạo máu…………………………………………………………………………….23
1.3.1 Các kháng nguyôn tế bào T và NK……………………………………..23
1.3.2 Các kháng nguyên tế bào B……………………………………………….25
1.3.3 Các kháng nguyên tuỷ………………………………………………………27
1.3.4 Các khdng nguyên không đặc hiệu dòng……………………………..27
1.3.5 Áp dụng hoá mồ miễn dịch trong chẩn đoán các tổn thương
lymphô……………………………………………………………………………29
1.3.5.1 Các tãng sinh phản ứng và tăng sinh u……………………………..29
1.3.5.2 Phủn típ các u lymphô……………………………………………………31
1.4 Điêu trị các u lymphó…………………………………………………………37
!.4.1 Nguyên tắc chung……………………………………………………………….37
1.4.2 Các nguvên lý cơ bản của hoá trị liệu…………………………………..37
1.4.3 Điều trị các u lvmphô khỏng Hodgkin độ ác tính thấp……………38
1.4.4 Điều trị các u lymphô tế bào T dưới da…………………………………38
1.4.5 Điều trị các u lymphò độ ác tính trung gian…………………………..39
1.4.6 Điều trị các u lymphô độ ác tính cao…………………………………….39
1.4.7 Các phương pháp điều trị khác…………………………………………….39
Chương 2: Đỏi tưựng và phương pháp nghiên cứu………………………….41
2.1 Đối tượng…………………………………………………………………………….41
2.2 Phương pháp………………………………………………………………………41
2.2.1 Nghiên cứu mô học…………………………………………………………….42
2.2.2 Nghiên cứu hoá mô miễn dịch……………………………………………..44
2.2.3 Phân tích kết quả các kiểu hình miễn dịch…………………………….46
2.2.4 Phân tích kết quả nghiên cứu……………………………………………….49
Chương 3: Kết quả nghiên cứu………………………………………………………50
3.1 Phân bố bệnh nhàn theo nhóm tuổi và giới………………………………50
3.2 Tần suất các u lymphô theo công thức thực hành……………………..51
3.3 Phân bố theo nhóm tuổi các phân típ u lymphồ theo WF…………..52
3.4 Phân bố theo giới các phân típ u lymphỏ iheo WF…………………….53
3.5 Đặc điểm hình thái mô bệnh học các phân típ u lymphô……………53
3.5.1 u lymphô không Hodgkin tế bào lymphô nhỏ……………………….53
3.5.2 Ư lymphô thể nang…………………………………………………………….54
3.5.3 ư lymphô áo nang………………………………………………………………55
3.5.4 u lymphô lan toả tế bào lớn…………………………………………………55
3.5.5 u lymphô Burkitt……………………………………………………………….56
3.5.6 ư lymphô nguyên bào lymphô…………………………………………….56
3.5.7 u lymphô lan toả, hỗn hợp tế bào lớn và nhỏ…………………………56
3.6 Tần suất các u lymphô theo phân loại REAL……………………………57
3.7 Tần suất các u lymphô theo phân loại WHC)-2001 ……………………58
3.8 Kết quả phàn loại theo dòng tế bào…………………………………………59
3.9 Kết quủ nhuộm hoá mô miễn dịch…………………………………………..59
3.9.1 Tẩn suất bộc lộ một số dấu ấn miễn dịch theo dòng tế bào u……59
3.9.2 Tần suất bộc lộ các dấu ấn miễn dịch theo phân loại
WHO-200I………………………………………………………………………61
3.9.3 Đặc điểm bộc lộ các dấu ấn miễn dịch của u lymphỏ thể nang ..69
3.10 Đặc điểm bộc lộ một số dấu ấn miễn dịch theo phùn tip
của u lymphô thổ nang………………………………………………………..70
3.Ỉ 1 Đặc điểm phân bố các dấu ấn miẽn dịch cùa u lymphô theo
công thức thực hành…………………………………………………………….91
3.12 Đặc điểm mô học và kiểu hình miỏn dịch hạch quá sản ………….93
Chương 4: Bàn luận………………………………………………………………………95
4.1 Đặc điểm lâm sàng- bộnh học………………………………………………..95
4.1.1 Đặc điểm mắc bệnh theo tuổi và giới……………………………………95
4.2 Đặc điếm mô bệnh học………………………………………………………….96
4.2.1 Đặc điểm mô bệnh học và tần suất mác các
• • • u lymphô tế bào nhò…………………………………………………………..96
4.2.2 Đặc điểm mò bệnh học và tần suất mắc các
u lymphô thể nang……………………………………………………………..98
4.2.3 Đặc diổm mô bộnh học và tần suất mắc các
u lymphô lan toả………………………………………………………………100
4.2.4 u lymphô nguyên bào lymphô…………………………………………..102
4.2.5 u lvmphô T nguyên bào miễn dịch huyết quản……………………103
4.2.6 u lymphô tế bào lớn bất thục sản……………………………………….104
4.3 Kiếu hình miền dịch các u lymphô………………………………………..104
4.4 Đặc điểm bộc lộ các dấu ấn miền dịch theo phàn tip u lymphô…l08
Kết luận……………………………………………………………………………………..118
Tài liệu (ham khảo………………………………………………………………………120
Các công trình nghiên cứu có liên quan đả công bô……………………………
Phu lue