Nghiên cứu mối liên quan giữa rối loạn lipid máu với một số biến chứng tim mạch ở bệnh nhân tăng huyết áp nguyên phát tại Bệnh viện đa khoa khu vực Lục Ngạn, tỉnh Bắc Giang

Luận văn thạc sĩ y học Nghiên cứu mối liên quan giữa rối loạn lipid máu với một số biến chứng tim mạch ở bệnh nhân tăng huyết áp nguyên phát tại Bệnh viện đa khoa khu vực Lục Ngạn, tỉnh Bắc Giang. Tăng huyết áp là một bệnh phổ biến trên thế giới, là nguyên nhân gây tàn phế và tử vong hàng đầu đối với những người lớn tuổi ở các nước phát triển, đặc biệt là các nước Âu Mỹ. Ở Việt Nam gần đây bệnh có xu hướng tăng lên rõ rệt, và thực sự trở thành bệnh xã hội rất đáng lo ngại. Bệnh ảnh hưởng trực tiếp đến sức khoẻ, làm giảm sức lao động, ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống, tăng gánh nặng cho gia đình và xã hội [1],[22],[33].
Tại Việt Nam, bệnh tăng huyết áp trong 30 năm qua đã tăng nhanh. Theo điều tra dịch tễ học của Viện Tim mạch học Việt Nam, thì năm 1961 tỷ lệ tăng huyết áp là 1%, năm 1989 là 5,2%, năm 1992 tỷ lệ là 11,7% [3],[32],[37]. Đến năm 1999 tỷ lệ tăng huyết áp đã là 16,05% [36], năm 2011 là 25,1% [29] và sẽ tăng đến 29,2% vào năm 2025 [1],[23].

Tăng huyết áp phần lớn không tìm được nguyên nhân. Nó đã trở thành mối đe dọa toàn thể nhân loại ở nhiều khu vực khác nhau trên thế giới, bởi vì tỷ lệ mắc bệnh ngày càng cao, biến chứng nguy hiểm cho tính mạng người bệnh ngày càng nhiều như: Nhồi máu cơ tim, tai biến mạch máu não, suy tim, suy thận mạn… trong đó vữa xơ động mạch vừa là nguyên nhân vừa là hậu quả của tăng huyết áp mà rối loạn chuyển hoá lipid máu là một trong những yếu tố chủ yếu gây vữa xơ động mạch. Do đó việc phát hiện các rối loạn chuyển hoá lipid máu, xác định các yếu tố nguy cơ gây bệnh ở người tăng huyết áp sẽ giúp cho việc điều trị, phòng, chống, sớm các biến chứng do tăng huyết áp gây ra là một việc làm rất cần thiết [38], [39].
Có nhiều công trình nghiên cứu về các rối loạn chuyển hoá lipid máu ở bệnh nhân tăng huyết áp, bệnh nhân tiểu đường, bệnh nhân suy động mạch vành… đã và đang tiến hành trên thế giới và ở Việt Nam nhằm tìm hiểu cơ chế bệnh sinh và các yếu tố nguy cơ đối với biến chứng mạch máu do rối loạn chuyển hoá lipid máu gây ra, nhằm khống chế sự phát triển của bệnh và các biến chứng nguy hiểm khác. Ở nước ta đã có một số công trình nghiên cứu về việc khảo sát các chỉ số lipid máu của người bình thường, ở người xơ vữa động mạch, ở người xơ vữa động mạch vành và tìm hiểu các yếu tố nguy cơ gây bệnh tăng huyết áp cũng đã bước đầu cho thấy có sự liên quan giữa những biến đổi một số thành phần lipid máu với bệnh tăng huyết áp [4], [40]. Lục Ngạn là một huyện miền núi của tỉnh Bắc Giang có dân số là 208.151 người, có nhiều các dân tộc cùng sinh sống: Kinh, Sán Dìu, Sán Chí, Cao Lan, Tày, Nùng…người dân sinh sống bằng nghề nông lâm nghiệp chiếm trên 90%. Phong tục tập quán của người dân còn lạc hậu: cúng bái, uống nhiều rượu, ăn nhiều mỡ…trong các dịp lễ tết, ma chay, cưới xin. Qua theo dõi, chúng tôi thấy bệnh nhân mắc bệnh tăng huyết áp và các biến chứng của tăng huyết áp đến khám bệnh và điều trị tại Bệnh viện Đa khoa khu vực Lục Ngạn ngày một tăng nhất là các biến chứng về tim mạch. Việc chẩn đoán bệnh nhân bị bệnh tăng huyết áp chủ yếu dựa vào các triệu chứng lâm sàng; kết quả điều trị còn có nhiều khó khăn. Hiện nay, chưa có đề tài nào nghiên cứu về tăng huyết áp tại huyện Lục Ngạn. Để góp phần nâng cao hiệu quả điều trị bệnh, giảm tỷ lệ tái phát cũng như tỷ lệ mắc bệnh tăng huyết áp cho nhân dân khu vực, chúng tôi tiến hành nghiên cứu đề tài “Nghiên cứu mối liên quan giữa rối loạn lipid máu với một số biến chứng tim mạch ở bệnh nhân tăng huyết áp nguyên phát tại Bệnh viện đa khoa khu vực Lục Ngạn, tỉnh Bắc Giang” với mục tiêu:
1. Mô tả tình trạng rối loạn một số thành phần lipid máu ở bệnh nhân tăng huyết áp nguyên phát tại Bệnh viện đa khoa khu vực Lục Ngạn, tỉnh Bắc Giang.
2. Xác định mối liên quan giữa rối loạn một số thành phần lipid máu với biến chứng tim mạch ở bệnh nhân tăng huyết áp nguyên phát

MỤC LỤC
ĐẶT VẤN ĐỀ ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….1
Chƣơng 1: TỔNG QUAN…………………………………………………………………………………………………………………………. 12
1.1 Một số khái niệm về tăng huyết áp ……………………………………………………………………………………………… 12
1.1.1 Định nghĩa và phân loại tăng huyết áp…………………………………………………………………………… 12
1.1.2. Tình hình tăng huyết áp trên thế giới và Việt Nam ……………………………………………. 13
1.1.3. Cơ chế bệnh sinh của bệnh tăng huyết áp ………………………………………………………………………. 15
1.2. Một số biến chứng tim mạch của bệnh tăng huyết áp nguyên phát …………………. 17
1.2.1. Các biến chứng thường gặp của THA…………………………………………………………………………… 18
1.3. Rối loạn chuyển hóa lipid………………………………………………………………………………………………………………….. 24
1.3.1. Các thành phần cấu tạo lipid ………………………………………………………………………………………………… 24
1.3.2. Phân loại các rối loạn lipid máu ………………………………………………………………………………………… 27
1.3.3. Rối loạn chuyển hoá lipid ở bệnh nhân tăng huyết áp nguyên phát ……… 29
Chƣơng 2: ĐỐI TƢỢNG VÀ PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU………………………… 31
2.1. Đối tượng nghiên cứu …………………………………………………………………………………………………………………………… 31
2.2. Thời gian và địa điểm nghiên cứu ………………………………………………………………………………………………. 31
2.3. Phương pháp nghiên cứu ……………………………………………………………………………………………………………………. 31
2.4. Kỹ thuật thu thập số liệu …………………………………………………………………………………………………………………….. 33
2.5. Vật liệu nghiên cứu…………………………………………………………………………………………………………………………………. 39
2.6. Phương pháp khống chế sai số ……………………………………………………………………………………………………………. 40
2.7. Vấn đề đạo đức trong nghiên cứu ……………………………………………………………………………………………….. 40
2.8. Phương pháp xử lý số liệu…………………………………………………………………………………………………………………. 40
Chƣơng 3: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU…………………………………………………………………………………………. 41
3.1. Tình trạng rối loạn một số thành phần lipid máu ở bệnh nhân tăng huyết áp
nguyên phát tại Bệnh viện đa khoa khu vực huyện Lục Ngạn, tỉnh Bắc Giang……………. 41
3.1.1 Đặc điểm chung của đối tượng nghiên cứu………………………………………………………………… 41Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn
7
3.1.2. Kết quả về xét nghiệm các thành phần lipid trong máu………………………………….. 45
3.2. Mối liên quan giữa rối loạn một số thành phần lipid máu với một số biến
chứng thường gặp……………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 49
3.2.1 Biến chứng mạch vành ……………………………………………………………………………………………………………….. 49
3.2.2 Biến chứng suy tim………………………………………………………………………………………………………………………… 50
3.2.3 Biến chứng mạch não…………………………………………………………………………………………………………………… 52
3.2.4 Biến chứng mắt…………………………………………………………………………………………………………………………………. 53
Chƣơng 4: BÀN LUẬN ………………………………………………………………………………………………………………………………. 55
4.1. Tình trạng rối loạn một số thành phần lipid máu ở bệnh nhân tăng huyết áp
nguyên phát tại Bệnh viện đa khoa khu vực huyện Lục Ngạn, tỉnh Bắc Giang. . 55
4.1.1 Đặc điểm chung của nhóm nghiên cứu………………………………………………………………………….. 55
4.1.2. Đặc điểm rối loạn chuyển hoá lipid máu ở bệnh nhân tăng huyết áp
nguyên phát ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 57
4.2 Mối liên quan giữa rối loạn các thành phần lipid máu với một số biến chứng
thường gặp ở bệnh nhân tăng huyết áp……………………………………………………………………………………………… 61
KẾT LUẬN ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………. 68
KHUYẾN NGHỊ……………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 69
TÀI LIỆU THAM KHẢOSố hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn
8
DANH MỤC CÁC BẢNG
Bảng 1.1. Phân loại tăng huyết áp (theo JNC VI) ……………………………………………………………………. 12
Bảng 1.2. Phân loại mức huyết áp theo WHO/ISH 1999 …………………………………………………… 13
Bảng 1.3. Một số nghiên cứu tăng huyết áp trên thế giới ………………………………………………….. 14
Bảng 1.4. Phân loại lipoprotein theo Fredrickson ……………………………………………………………………. 28
Bảng 2.1 Tiêu chuẩn của JNC VI………………………………………………………………………………………………………….. 35
Bảng 2.2. Tiêu chuẩn chẩn đoán bệnh béo phì dựa vào BMI và số đo vòng bụng
áp dụng cho người trưởng thành Châu Á……………………………………………………………….. 36
Bảng 2.3. Giới hạn bệnh lý của các thành phần lipoprotein máu ………………………………… 38
Bảng 3.1. Phân bố đối tượng nghiên cứu theo nhóm tuổi………………………………………………….. 41
Bảng 3.2. Các chỉ số nhân trắc của đối tượng nghiên cứu ………………………………………………… 42
Bảng 3.3. Phân độ tăng huyết áp theo nhóm tuổi……………………………………………………………………… 43
Bảng 3.4. Phân độ tăng huyết áp theo thời gian mắc bệnh ……………………………………………….. 43
Bảng 3.5. Một số triệu chứng lâm sàng thường gặp của đối tượng nghiên cứu . 44
Bảng 3.6. Một số biến chứng do tăng huyết áp ở nhóm nghiên cứu. ……………………….. 45
Bảng 3.7 Giá trị trung bình các thành phần lipid máu ở đối tượng nghiên cứu .. 45
Bảng 3.8. Nồng độ một số chỉ số lipid máu theo độ tăng huyết áp ở đối tượng
nghiên cứu ………………………………………………………………………………………………………………………………………. 46
Bảng 3.9 Thay đổi bệnh lý của các thông số lipid theo nhóm tuổi …………………………….. 47
Bảng 3.10. Nồng độ lippid máu tính theo nhóm tuổi (mmol/l)……………………………………… 48
Bảng 3.11. Phân loại rối loạn các thành phần lipid theo giới tính ………………………………. 48
Bảng 3.12 Mối liên quan giữa tăng cholesterol với biến chứng mạch vành……….. 49
Bảng 3.13 Mối liên quan giữa tăng triglycerid với biến chứng mạch vành ………… 49
Bảng 3.14 Mối liên quan giữa giảm HDL– C với biến chứng mạch vành …………… 50
Bảng 3.15 Mối liên quan giữa tăng LDL-C với biến chứng mạch vành ………………. 50
Bảng 3.16 Mối liên quan giữa tăng cholesterol với biến chứng suy tim ……………….. 50Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn
9
Bảng 3.17 Mối liên quan giữa tăng trigycerid với biến chứng suy tim…………………… 51
Bảng 3.18 Mối liên quan giữa giảm HDL– C với biến chứng suy tim………………….. 51
Bảng 3.19 Mối liên quan giữa tăng LDL-C với biến chứng suy tim……………………….. 51
Bảng 3.20. Mối liên quan giữa tăng cholesterol với biến chứng mạch não…………. 52
Bảng 3.21 Mối liên quan giữa tăng triglicerid với biến chứng mạch não …………….. 52
Bảng 3.22 Mối liên quan giữa giảm HDL– C với biến chứng mạch não………………. 52
Bảng 3.23 Mối liên quan giữa tăng LDL– C với biến chứng mạch não ………………… 53
Bảng 3.24 Mối liên quan giữa tăng cholesterol với biến chứng mắt ………………………… 53
Bảng 3.25 Mối liên quan giữa tăng triglycerid với biến chứng mắt ………………………….. 53
Bảng 3.26 Mối liên quan giữa giảm HDL – C với biến chứng mắt …………………………… 54
Bảng 3.27 Mối liên quan giữa tăng LDL – C với biến chứng mắt………………………………. 5