Nghiên cứu tổn thương bộ máy van hai lá bằng phương pháp siêu âm tim 3D Realtime ở bệnh nhân có bệnh lý van hai lá

Van hai lá là van nối liền nhĩ trái và thất trái, giúp máu đi theo hướng từ nhĩ trái xuống thất trái. Bộ máy van hai lá được cấu tạo bởi hai lá van, vòng van, dây chằng và các cột cơ [4], [3].

Các tổn thương của bộ máy van hai lá rất đa dạng, có thể gặp ở vòng van, lá van, dây chằng hoặc cột cơ. Hậu quả cuối cùng của các tổn thương là dẫn đến tình trạng hẹp hai lá (HHL), hở hai lá (HoHL) hoặc hẹp hở hai lá (HHoHL) phối hợp.

Trong những năm gần đây, cơ cấu bệnh tim mạch ở nước ta đã có nhiều thay đổi, tỉ lệ các bệnh tim mạch có liên quan đến xơ vữa động mạch như tăng huyết áp, bệnh động mạch vành, bệnh động mạch ngoại biên ngày một gia tăng. Tuy nhiên, các bệnh lý van tim nói chung và đặc biệt là bệnh lý van hai lá vẫn là bệnh thưòng gặp. Bệnh lý van hai lá gặp ở khoảng 50% trong số những bệnh nhân nằm điều trị tại các khoa tim mạch của các bệnh viện [21], [20].

Các bệnh lý của van hai lá (HHL, HoHL, HHoHL) có thể gây ra nhiều biến chứng nặng nề như suy tim, tắc mạch, tai biến mạch máu não… làm bệnh nhân bị tàn phế, là gánh nặng cho gia đình và toàn xã hội, thậm chí có thể tử vong [10]. Vì vậy, việc chẩn đoán chính xác tình trạng tổn thương van hai lá, mức độ bệnh để có quyết định điều trị can thiệp đúng thời điểm có ý nghĩa rất quan trọng.

Có rất nhiều thăm dò để đánh giá bệnh lý van hai lá và tình trạng van như thông tim, chụp cộng hưỏng từ tim (MRI), siêu âm Doppler tim [11], [7], [16], [17], [23], [24]. Tuy nhiên, với đặc điểm là phương pháp thăm dò không chảy máu, có độ chính xác cao, thực hiện được tại nhiều tuyến cơ sở y tế nên hiện nay siêu âm Doppler tim là phương pháp hiện đang được sử dụng thường quy trong việc chẩn đoán bệnh lý van hai lá.

Sự ra đời của siêu âm tim 3D Realtime (SÂRT3D) thêm một lần nữa khẳng định vai trò của siêu âm tim trong việc đánh giá các bệnh lý tim mạch và đặc biệt là bệnh lý van tim.

Trên thế giới, đã có nhiều nghiên cứu được thực hiện tại nhiều trung tâm khác nhau về ứng dụng của SÂRT3D trong đánh giá tổn thương bộ máy van hai lá như nghiên cứu của Zamorano (2004) [46], [45], nghiên cứu của Sugeng L (2006) [70], nghiên cứu của Binder (2000) [75], nghiên cứu của Delabays (2004) [39]. Các nghiên cứu đều cho thấy đây là phương pháp có độ chính xác cao trong đánh giá tổn thương bộ máy van hai lá.

Tại Việt Nam, SÂRT3D được triển khai tại Viện Tim Mạch Việt Nam từ tháng 01 năm 2011. Cho đến nay, chúng tôi chưa thấy có nghiên cứu nào về vai trò của SÂRT3D trong đánh giá tổn thương bộ máy van hai lá được công bố. Vì vậy, chúng tôi tiến hành đề tài: “Nghiên cứu tổn thương bộ máy van hai lá bằng phương pháp siêu âm tim 3D Realtime ở bệnh nhân có bệnh lý van hai lá” với hai mục tiêu:

Muc tiêu nghiên cứu:

1. Nghiên cứu vai trò của siêu âm tim SD Realtime (SÂRT3D) trong đánh giá mức độ hẹp và hở van hai lá (đối chiếu vớ siêu âm 2D).

2. Nghiên cứu vai trò của SÂRTSD trong đánh giá tổn thương về hình thái, cấu trúc bộ máy van hai lá (đối chiếu với kết quả phẫu thuật).

MỤC LỤC

ĐẶT VẤN ĐỀ 1

Chương 1. TỔNG QUAN TÀI LIỆU 16

1.1. ĐẠI CƯƠNG VỀ BỆNH LÝ VAN HAI LÁ 16

1.1.1. Định nghĩa 16

1.1.2. Tình hình mắc bệnh của bệnh lý van hai lá tại Việt Nam 16

1.1.3. Nguyên nhân 17

1.1.4. Giải phẫu bình thường và giải phẫu bệnh lý của van hai lá 18

1.1.5. Sinh lý bệnh trong bệnh van hai lá 21

1.2. Các phương pháp chẩn đoán bệnh lý van hai lá 23

1.2.1. Lâm sàng 23

1.2.2. Điện tim đồ 23

1.2.3. Xquang tim phổi 23

1.2.4. Thông tim và chụp buồng tim 24

1.2.5. Siêu âm tim trong chẩn đoán bệnh van hai lá 24

1.2.6. Siêu âm Doppler tim 3D Realtime 27

1.2.7. Siêu âm đầu dò trong buồng tim 27

1.2.8. Siêu âm tim qua thực quản 27

1.2.9. Chụp cộng hưởng từ tim 27

1.3. Điều trị bệnh van hai lá 27

1.3.1. Điều trị nội khoa 28

1.3.2. Phẫu thuật tách mép van trên tim kín 28

1.3.3. Nong van hai lá bằng bóng qua da 28

1.3.4. Điều trị ngoại khoa 28

1.4. Siêu âm tim 3D thời gian thực 29

1.4.1. Giới thiệu 29

1.4.2. Nguyên lý 30

1.4.3. Các dạng biểu diễn của SÂRT3D 32

1.4.4. Các yếu tố kỹ thuật ảnh hưởng đến hình ảnh 3D 34

1.4.5. Quy trình siêu âm 3D 35

1.4.6. SÂRT3D trong bệnh lý van hai lá 37

Chương 2. ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU 46

2.1. Đối tượng nghiên cứu 46

2.1.1. Tiêu chuẩn lựa chọn bệnh nhân vào nghiên cứu 46

2.1.2. Tiêu chuẩn loại trừ 46

2.2. Phương pháp nghiên cứu 46

2.2.1. Thiết kế nghiên cứu 46

2.2.2. Các bước tiến hành 46

2.2.3. Phương pháp làm siêu âm tim 47

2.2.4. Đánh giá tình trạng van hai lá qua phẫu thuật 54

2.3. Xử lý số liệu 55

Chương 3. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU 57

3.1. Tình hình chung của nhóm bệnh nhân nghiên cứu 57

3.1.1. Đặc điểm chung của các đối tượng nghiên cứu 57

3.1.2. Đặc điểm lâm sàng và cận lâm sàng của nhóm nghiên cứu 58

3.1.3. Kết quả đánh giá tổn thương bộ máy van hai lá trên SAAD và

phẫu thuật 60

3.1.4. Kết quả đánh giá mức độ hẹp, hở van trên siêu âm Doppler tim 2D . 61

3.2. Vai trò của SÂRT3D trong đánh giá mức độ hẹp van hai lá và hở

van hai lá 63

3.2.1. Vai trò của SÂRT3D trong đánh giá mức độ hẹp van hai lá 63

3.2.2. Vai trò của SÂRT3D trong đánh giá mức độ hở hai lá 65

3.3. Vai trò của SÂRT3D trong đánh giá tổn thương về hình thái, cấu

trúc bộ máy van hai lá 68

3.3.1. Vai trò của SÂRT3D trong đánh giá sa van hai lá 68

3.3.2. Vai trò của SÂRT3D trong đánh giá các tổn thương khác của van 74

3.3.3. Vai trò của SÂRT3D trong đánh giá tổn thương bộ máy dưới van

hai lá 78

Chương 4. BÀN LUẬN SG

4.1. Tình hình chung của nhóm nghiên cứu 80

4.1.1. Đặc điểm chung của nhóm nghiên cứu 80

4.1.2. Đặc điểm lâm sàng và cận lâm sàng của nhóm nghiên cứu 81

4.1.3. Đặc điểm tổn thương của bộ máy van hai lá trên phẫu thuật 82

4.1.4. Bàn luận về kết quả SÂ2D đánh giá tổn thương van hai lá 83

4.2. Bàn luận về vai trò của SÂRT3D trong đánh giá mức độ hẹp van và

mức độ hở van hai lá 84

4.2.1. Vai trò của SÂRT3D trong đánh giá mức độ hẹp van hai lá 84

4.2.2. Vai trò của SÂRT3D trong đánh giá mức độ hở hai lá 87

4.3. Vai trò của SÂRT3D trong đánh giá tổn thương hình thái và cấu trúc

bộ máy van hai lá 91

4.3.1. Vai trò của SÂRT3D trong đánh giá sa van hai lá 91

4.3.2. Vai trò của SÂRT3D trong đánh giá các tổn thương khác của van 97

4.3.3. Vai trò của SÂRT3D trong đánh giá tổn thương tổ chức dưới van

hai lá 102

KẾT LUẬN 1G4

KHUYẾN NGHỊ 1G6

TÀI LIỆU THAM KHẢO PHỤ LỤC