Nhiễm nấm Histoplasma (vi nấm histoplasma): Nguyên nhân, triệu chứng, chẩn đoán và điều trị

Nhiễm nấm Histoplasma (Histoplasmosis) là một bệnh lý xảy ra khi người bệnh nhiễm vi nấm Histoplasma capsulatum. Vi nấm Histoplasma capsulatum thường xâm nhập qua đường hô hấp và ký sinh trong hệ thống tế bào võng nội mô. Ở người khỏe mạnh, vi nấm thường chỉ gây nhiễm trùng phổi nhẹ, người bệnh không có triệu chứng hoặc các triệu chứng thoáng qua. Tuy nhiên, ở những người có hệ miễn dịch suy yếu, người già và trẻ em, nấm có thể lan tràn đến nhiều cơ quan như hệ bạch huyết, hệ thần kinh, tim, phổi,… gây các tổn thương nghiêm trọng, đe dọa tính mạng người bệnh.

Nấm Histoplasma capsulatum gồm hai chủng là Histoplasma capsulatum var.capsulatum và Histoplasma capsulatum var.duboisii. Nấm Histoplasma capsulatum var.capsulatum sống hoại sinh trong đất, đặc biệt là đất có lẫn phân chim, phân dơi, đất ở chuồng gà, ở nơi trú đậu của các loài chim cư trú, hang dơi,…Nấm thường xuất hiện trên bề mặt, ít khi tìm thấy ở lớp đất dưới 25cm. nấm Histoplasma capsulatum var.capsulatum là nguyên nhân gây bệnh thường gặp, chúng gây bệnh ở khắp nơi trên thế giới. Trong khi đó, nơi cư trú của nấm Histoplasma capsulatum var.duboisii chưa được xác định rõ, một số nghiên cứu cho rằng chúng cũng sống hoại sinh trong đất. Các bệnh do nấm Histoplasma capsulatum var.duboisii gây ra thường chỉ xuất hiện ở Châu Phi. Ở dạng men, nấm Histoplasma capsulatum var.capsulatum có đường kính từ 2-4 µm, nấm Histoplasma capsulatum var.duboisii có đường kính lớn hơn từ 7-15 µm.

Do người bệnh hít thở không khí chứa vi nấm Histoplasma vào phổi hoặc vi nấm xâm nhiễm vào các vết thương hở trên da.

1. Bệnh nhân nhiễm nấm Histoplasma capsulatum var.capsulatum:

Khoảng 95% các bệnh nhân nhiễm nấm Histoplasma capsulatum var.capsulatum không có triệu chứng hoặc các triệu chứng thường nhẹ, thoáng qua, ở số ít bệnh nhân còn lại vi nấm Histoplasma sẽ gây nhiễm trùng phổi gây viêm phổi cấp tính, viêm phổi mãn tính, tổn thương ở mắt, ở da- niêm mạc hoặc thể nhiễm nấm lan tỏa ở nhiều cơ quan.

• Viêm phổi cấp tính: phần lớn không có triệu chứng, một số trường hợp có sốt, ho, có đờm, đau xương ức, đau đầu, mệt mỏi. Chụp phim X-quang có thể thấy xuất hiện các hạch rốn phổi ở một hoặc hai bên phổi đồng thời có các nốt trắng rải rác hai bên lá phổi.

• Viêm phổi mãn tính: bệnh nhân thường ho có đờm, ho ra máu, sốt, mệt mỏi, giảm cân, có thể xuất hiện các triệu chứng của khí phế thủng và viêm phế quản mạn tính như ho vào buổi sáng, khó thở khi gắng sức, giảm chức năng thông khí phổi,…

• Nhiễm Histoplasma ở mắt: khi vi nấm Histoplasma đi chuyển từ phổi lên mắt sẽ gây ra hội chứng được gọi là Histoplasmosis mắt. Đây là một nguyên nhân gây mất thị lực phổ biến ở người từ 20-40 tuổi ở Hoa Kỳ. Thời gian đầu bị nhiễm nấm, bệnh thường không có triệu chứng nhưng theo thời gian, người bệnh sẽ có những thay đổi về thị lực như xuất hiện những đường lượn sóng, những điểm mù,…

• Tổn thương da- niêm mạc: trên da xuất hiện các vết loét có vảy tiết kèm theo sưng hạch, thường không đau, không ngứa, các tổn thương khu trú tại chỗ và có thể tự khỏi. Trên niêm mạc môi miệng, thanh quản, vùng sinh dục xuất hiện các thương tổn dạng lá u hạt hay các vết lớt.

• Thể nhiễm nấm lan tỏa: đây là một tình trạng bệnh hiếm gặp, tiên lượng nặng, gây tổn thương nhiều cơ quan và dễ dẫn đến tử vong. Các đối tượng thường mắc bệnh là người bị suy giảm miễn dịch, người cao tuổi, trẻ nhỏ. Bệnh nhân sẽ sốt, mệt mỏi, tổn thương xuất hiện ở phổi, gan, lá lách, các hạch bạch huyết, da, niêm mạc, màng não, màng trong tim, hệ tiêu hóa,…

2. Bệnh nhân nhiễm nấm Histoplasma var.duboisii:

Người bệnh thường bị tổn thương da, niêm mạc, xương, hạch bạch huyết, ít khi gặp thể nhiễm nấm lan tỏa. Các thương tổn gây ra do nấm không thể tự khỏi mà phải cần điều trị.

​​​

•  Do nấm phát triển mạnh ở những khu vực đất ẩm ướt, tối tăm, đất ở các chuồng trại nuôi gia cầm, đất ở những tòa nhà cũ, các hang động nên những đối tượng thường xuyên làm việc, tiếp xúc với những môi trường trên sẽ có nguy cơ cao mắc bệnh. Các đối tượng đó là:

• Người nông dân, người chăn gia cầm, người làm việc trong các khu chăn nuôi gà, người làm vườn.

• Công nhân xây dựng, người tham gia phá dỡ các tòa nhà cũ, nhà địa chất học,nhà khảo cổ học, nhà thám hiểm hang động.

• Những người bị có hệ miễn dịch bị suy giảm như:

• Người bệnh HIV/AIDS, người bệnh ung thư đã được điều trị bằng hóa trị, người dùng các thuốc ức chế miễn dịch trong điều trị viêm khớp dạng thấp.

• Người dùng corticoid dài ngày, người dùng các thuốc chống đào thải sau ghép tạng

Thực hiện các thói quen sau đây có thể giúp hạn chế nguy cơ nhiễm nấm Histoplasma:

• Tránh tiếp xúc với các khu vực đất đai có nguy cơ chứa vi nấm Histoplasma, nếu như đặc thù công việc bắt buộc phải tiếp xúc thì phải sử dụng găng tay, khẩu trang, quần áo bảo hộ.

• Ngưng hút thuốc lá vì thuốc lá làm tăng nguy cơ lắng đọng các bào tử nấm.

• Thực hiện lối sống lành mạnh, dinh dưỡng tốt, tập thể dục thể thao để nâng cao thể lực để nâng cao sức đề kháng cơ thể.

• Khám sức khỏe theo định kỳ, sử dụng các thuốc theo đúng hướng dẫn của bác sĩ, không được ngưng thuốc đặc biệt là các thuốc kháng sinh, kháng nấm kể cả khi các triệu chứng đã cải thiện. Hỏi bác sĩ về các tác dụng phụ của thuốc có thể gặp.

• Chích ngừa vắc xin cúm hàng năm.

Các bác sĩ sẽ chuẩn đoán dựa vào tiền sử bệnh, thăm khám lâm sàng, cho bệnh nhân chụp X-quang và thực hiện các xét nghiệm máu cơ bản. Đồng thời chỉ định lấy các mẫu bệnh phẩm như: nước tiểu, máu, đờm, mẫu mô ở khu vực thương tổn da, dịch rửa phế quãn, dịch não tủy, dịch màng phổi, mô sinh thiết,… của người bệnh để thực hiện các xét nghiệm sau:

• Soi mẫu bệnh phẩm dưới kính hiển vi, trước khi soi bệnh phẩm thường được nhuộm giemsa. Hình ảnh vi nấm Histoplasma là các nấm có hình ovale đứng tập trung trong tế bào tế bào bạch cầu, tuy nhiên nấm cũng có thể xuất hiện ở ngoài tế bào.

• Nuôi cấy mẫu bệnh phẩm ở 370C, nếu mẫu bệnh phẩm có vi nấm Histoplasma sau thời gian nuôi cấy sẽ xuất hiện các khuẩn lạc dạng kem, soi dưới kính hình vi sẽ thấy các tế bào nấm men, dựa vào kích thước có thể phân biệt var.duboisii và var.capsulatum.

• Phương pháp giải phẫu bệnh bằng mô sinh thiết, mẫu bệnh phẩm được nhuộm bằng các thuốc nhuộm như  Periodic acid Schiff ( PAS), Grocott’s methenamine silver (GMS) hoặc Gram. Phương pháp này có thể thấy hình ảnh tế bào nấm trong đại thực vào và tế bào khổng lồ.

• Các phương pháp khác có thể được thực hiện là: phương pháp chuẩn đoán huyết thanh bằng sử dụng test da, phương pháp gây nhiễm độc động vật,…

Nếu nhiễm nấm nhẹ ở những người khỏe mạnh, bệnh có thể tự khỏi mà không cần điều trị. Tuy nhiên trong đa số các trường hợp, bệnh nhân cần được điều trị bằng các thuốc kháng nấm dạng uống hoặc dạng tiêm.

Xem thêm:

• Khi nào trẻ bị viêm phổi cần nhập viện?
• Viêm phổi ở trẻ sơ sinh có nguy hiểm không?
• Dấu hiệu viêm phổi ở trẻ sơ sinh