ĐÁNH GIÁ HIỆU QUẢ CAI THUỐC LÁ CỦA PHƯƠNG PHÁP TƯ VẤN TRỰC TIẾP KẾT HỢP VỚI TƯ VẤN QUA ĐIỆN THOẠI Ở BỆNH NHÂN MẮC MỘT SỐ BỆNH PHỔI

ĐÁNH GIÁ HIỆU QUẢ CAI THUỐC LÁ CỦA PHƯƠNG PHÁP TƯ VẤN TRỰC TIẾP KẾT HỢP VỚI TƯ VẤN QUA ĐIỆN THOẠI Ở BỆNH NHÂN MẮC MỘT SỐ BỆNH PHỔI

Luận án tiến sĩ y học ĐÁNH GIÁ HIỆU QUẢ CAI THUỐC LÁ CỦA PHƯƠNG PHÁP TƯ VẤN TRỰC TIẾP KẾT HỢP VỚI TƯ VẤN QUA ĐIỆN THOẠI Ở BỆNH NHÂN MẮC MỘT SỐ BỆNH PHỔI.Hút thuốc lá gây ra nhiều vấn đề về sức khỏe dẫn đến phải nhập viện. Việc phải nhập viện, đặc biệt là vì các bệnh lý liên quan đết hút thuốc (hô hấp,tim mạch, ung thư,…), là hoàn cảnh để người hút thuốc có thể dễ dàng tiếp nhận các thông điệp về cai thuốc lá cũng như dễ dàng tiếp cận các dịch vụ về cai nghiện thuốc lá từ nhân viên y tế. Nhiều bệnh viện cũng hạn chế hoặc cấm bệnh nhân hút thuốc trong bệnh viện để bảo vệ bệnh nhân và những người khác khỏi nguy cơ phơi nhiễm khói thuốc. Chính môi trường không khói thuốc này cũng có thể đem đến cơ hội tốt cho những người hút thuốc cố gắng cai thuốc. Vì những lý do này mà việc cung cấp điều trị cai thuốc ở bệnh viện có thể là một chiến lược dự phòng sức khỏe hiệu quả.

Hầu hết người hút thuốc bỏ thuốc khi nhập viện, tuy nhiên, phần lớn họ lại hút thuốc lại ngay sau khi ra viện1 2 3. Những bệnh nhân tiếp tục hút thuốc sau khi ra viện có nhiều khả năng tái nhập viện hơn so với những người tiếp tục duy trì cai thuốc4 5. Do đó việc giúp những người hút thuốc phải nhập viện cai thuốc và tiếp tục duy trì cai thuốc sau khi ra viện sẽ giúp cứu sống họ vàgiảm các chi phí chăm sóc y tế6 7 8 9 10.
Các nghiên cứu đã cho thấy vai trò của các nhân viên y tế mang lại tỷ lệ thành công khá cao trong các chương trình tư vấn cai thuốc lá. Nhân viên y tế có thể là bác sỹ, điều dưỡng, dược sỹ, chuyên viên tâm lý y học. Ngay cả tư vấn ngắn cũng làm tăng tỷ lệ bỏ thuốc thành công thêm 5-10%, và nếu thời gian tư vấn càng dài, số lần tư vấn càng nhiều lần sẽ càng làm tăng hiệu quả cai thuốc11. Tuy nhiên, các nghiên cứu cũng chỉ ra rằng việc tư vấn ngắn cai thuốc lá cho những đối tượng mắc các bệnh lý liên quan đến thuốc lá khi họ nhập viện có hiệu quả hạn chế trên tỷ lệ cai thuốc kéo dài6. Một phân tích tổng quan các nghiên cứu ở những bệnh nhân hút thuốc nhập viện trên2 Cochrane năm 2012 cho thấy các can thiệp cần kéo dài ít nhất 1 tháng sau khi ra viện mới có thể đạt được hiệu quả cai thuốc có ý nghĩa thống kê12. Điều này cho thấy cần có các can thiệp tích cực hơn để giảm tái hút thuốc sau khi ra viện. Hiện nay, với sự phát triển nhanh chóng của công nghệ y tế di động mang lại nhiều cơ hội cải thiện các dịch vụ y tế và tiếp cận được nhiều người.
Dịch vụ tư vấn qua điện thoại có thể cung cấp sự hỗ trợ cai thuốc lá cho người dân tại cộng đồng và hiệu quả của các chương trình tư vấn qua điện thoại đã được báo cáo ở các nước khác trên thế giới giúp tăng tỷ lệ cai thuốc từ 7-10% theo kết quả từ các phân tích tổng quan trên Cochrane gồm trên dưới 100 nghiên cứu thử nghiệm lâm sàng với các nhóm dân số khác nhau 13 14, trong đó có cả các đối tượng là bệnh nhân nhập viện vì các bệnh lý liên quan đến thuốc lá12.
Tại Việt Nam, hoạt động hỗ trợ cai nghiện thuốc lá bắt đầu được triển khai từ năm 2015 với sự chỉ đạo và hỗ trợ của Quỹ phòng chống tác hại thuốc lá – Bộ Y Tế. Tuy nhiên, các dịch vụ tư vấn điều trị cai nghiện thuốc lá mới chỉ được triển khai ở một số bệnh viện tuyến trung ương và tuyến tỉnh với sự thành lập các phòng tư vấn cai thuốc lá trực tiếp và một số tổng đài tư vấn hỗ trợ cai thuốc qua điện thoại15, việc tư vấn và điều trị cai nghiện thuốc lá chưa được lồng ghép vào hệ thống chăm sóc sức khoẻ.
Với vai trò quan trọng của nhân viên y tế, đặc biệt là các bác sỹ trong tư vấn điều trị cai thuốc lá và lợi ích tiềm năng của chương trình tư vấn hỗ trợ cai thuốc lá qua điện thoại như có thể sử dụng ở mọi nơi mọi lúc, ít tốn kém, có khả năng mở rộng đến các quần thể lớn, tư vấn cá thể hoá tuỳ theo tình trạng người hút thuốc; đồng thời tính cấp thiết của việc cai thuốc lá ở những người bệnh mắc các bệnh lý liên quan đến thuốc lá. Tuy nhiên, hiện nay chưa có nghiên cứu nào đánh giá hiệu quả của các can thiệp tư vấn trực tiếp cai3 thuốc lá của nhân viên y tế kết hợp với tư vấn qua điện thoại cho đối tượng bệnh nhân mắc các bệnh lý liên quan đến hút thuốc nhập viện.
Vì vậy chúng tôi tiến hành nghiên cứu này nhằm các mục tiêu sau:
1. Xác định tỷ lệ cai thuốc lá bằng phương pháp tư vấn trực tiếp khi điều trị nội trú ở nam bệnh nhân mắc một số bệnh phổi điều trị tại Trung tâm Hô hấp Bệnh viện Bạch Mai.
2. Đánh giá hiệu quả cai thuốc lá bằng phương pháp tư vấn trực tiếp khi điều trị nội trú kết hợp với tư vấn qua điện thoại sau khi ra viện ở nam bệnh nhân mắc một số bệnh phổi điều trị tại Trung tâm Hô hấp Bệnh viện Bạch Mai.
3. Xác định một số yếu tố ảnh hưởng đến kết quả cai thuốc lá trên nhóm đối tượng này

MỤC LỤC
ĐẶT VẤN ĐỀ………………………………………………………………………………….. 1
CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN TÀI LIỆU……………………………………………… 4
1.1. Tổng quan về thuốc lá và cai nghiện thuốc lá…………………………….. 4
1.1.1. Một số khái niệm về thuốc lá…………………………………………………. 4
1.1.2. Ảnh hưởng của thuốc lá trên các bệnh lý phổi ………………………….. 4
1.1.3. Nghiện thuốc lá …………………………………………………………………. 11
1.1.4. Cai nghiện thuốc lá…………………………………………………………….. 15
1.2. Các biện pháp tư vấn cai nghiện thuốc lá ………………………………… 23
1.2.1. Tư vấn ngắn ……………………………………………………………………… 23
1.2.2. Tư vấn chuyên sâu……………………………………………………………… 24
1.3. Các yếu tố ảnh hưởng đến kết quả cai nghiện thuốc lá……………… 32
1.4. Tình hình nghiên cứu về điều trị cai nghiện thuốc lá trên đối tượng
bệnh nhân điều trị nội trú………………………………………………………. 35
CHƯƠNG 2: ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU …….. 39
2.1. Địa điểm và thời gian nghiên cứu……………………………………………. 39
2.2. Đối tượng nghiên cứu…………………………………………………………….. 39
2.2.1. Tiêu chuẩn lựa chọn …………………………………………………………… 39
2.2.2. Tiêu chuẩn loại trừ …………………………………………………………….. 39
2.3. Thiết kế nghiên cứu……………………………………………………………….. 40
2.4. Chọn mẫu……………………………………………………………………………… 40
2.5. Các biến số, chỉ số nghiên cứu và công cụ đánh giá ………………….. 41
2.5.1. Các biến số, chỉ số nghiên cứu …………………………………………….. 49
2.5.2. Kỹ thuật thu thập số liệu……………………………………………………… 51
2.5.3. Công cụ nghiên cứu……………………………………………………………. 532.6. Một số khái niệm, định nghĩa, tiêu chuẩn sử dụng trong nghiên cứu
…………………………………………………………………………………………….. 53
2.7. Phân tích và xử lý số liệu ……………………………………………………….. 57
2.8. Đạo đức nghiên cứu……………………………………………………………….. 58
CHƯƠNG 3: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU………………………………………….. 60
3.1. Đặc điểm chung của bệnh nhân nghiên cứu ở hai nhóm can thiệp 61
3.2. Hiệu quả cai thuốc lá của các phương pháp can thiệp ở hai nhóm 71
3.3. Xác định một số yếu tố ảnh hưởng đến kết quả cai thuốc………….. 83
CHƯƠNG 4: BÀN LUẬN……………………………………………………………….. 96
4.1. Hiệu quả của các can thiệp cai thuốc lá trên hai nhóm……………… 96
4.2. Một số yếu tố ảnh hưởng đến kết quả cai thuốc lá ………………….. 110
4.2.1. Mối liên quan giữa đặc điểm nhân khẩu học với kết quả cai thuốc lá
……………………………………………………………………………………… 110
4.2.2. Mối liên quan giữa đặc điểm hành vi hút và cai thuốc trước đó đến
kết quả cai thuốc lá…………………………………………………………… 112
4.2.3. Mối liên quan giữa các yếu tố môi trường với kết quả cai thuốc lá
……………………………………………………………………………………… 114
4.2.4. Mối liên quan giữa tình trạng bệnh lý đến kết quả cai thuốc lá… 117
4.2.5. Mối liên quan giữa các triệu chứng khó chịu khi cai thuốc với kết
quả cai thuốc lá………………………………………………………………… 118
KẾT LUẬN………………………………………………………………………………….. 122
KIẾN NGHỊ…………………………………………………………………………………. 123
DANH MỤC CÁC CÔNG TRÌNH NGHIÊN CỨU ĐÃ CÔNG BỐ LIÊN
QUAN ĐẾN LUẬN ÁN
TÀI LIỆU THAM KHẢO
PHỤ LỤCDANH MỤC BẢNG
Bảng 2.1. Mô hình 5Rs giúp tăng cường động cơ cai thuốc…………………….. 45
Bảng 2.2. Phiên giải kết quả nồng độ CO hơi thở ra………………………………. 53
Bảng 2.3. Bảng câu hỏi Fagerstrom đánh giá mức độ nghiện thực thể………. 55
Bảng 2.4. Bảng câu hỏi Q-MAT đánh giá quyết tâm cai nghiện thuốc lá ….. 56
Bảng 2.5. Thang tương ứng thị giác VAS (Visual Analogue Scale) đánh giá quyết
tâm cai nghiện thuốc lá ………………………………………………………… 57
Bảng 3.1. Phân bố đặc điểm nhân khẩu học của bệnh nhân…………………….. 61
Bảng 3.2. Phân bố đặc điểm hành vi hút thuốc lá trước đó ……………………… 62
Bảng 3.3. Phân bố mức độ phụ thuộc nicotine theo thang điểm Fagerstrom. 64
Bảng 3.4. Phân bố tiền sử sử dụng các chất gây nghiện khác ………………….. 64
Bảng 3.5. Phân bố về tiền sử nỗ lực cai thuốc trước đó ………………………….. 65
Bảng 3.6. Phân bố đặc điểm môi trường khói thuốc xung quanh bệnh nhân. 66
Bảng 3.7. Phân bố mức độ quyết tâm cai thuốc lần này của bệnh nhân …….. 67
Bảng 3.8. Phân bố tình trạng bệnh lý của bệnh nhân hai nhóm………………… 68
Bảng 3.9. Phân bố số cuộc gọi tư vấn và thời gian tư vấn qua điện thoại sau
khi ra viện của nhóm can thiệp tích cực………………………………… 70
Bảng 3.10. Tỷ lệ ngưng sử dụng thuốc lá do bệnh nhân tự báo cáo, có xác
nhận của người nhà thời điểm 1 tháng sau khi ra viện …………….. 71
Bảng 3.11. Tỷ lệ ngưng sử dụng thuốc lá do bệnh nhân tự báo cáo, có xác
nhận của người nhà thời điểm 3 tháng sau khi ra viện …………….. 71
Bảng 3.12. Tỷ lệ ngưng sử dụng thuốc lá do bệnh nhân tự báo cáo và có xác
nhận của người nhà thời điểm 6 tháng sau khi ra viện …………….. 72
Bảng 3.13. Sự thay đổi về hành vi hút thuốc của hai nhóm can thiệp ở các thời
điểm theo dõi sau 1 tháng, 3 tháng và 6 tháng ……………………….. 73
Bảng 3.14. Sự khác biệt về tỷ lệ ngưng sử dụng thuốc lá do bệnh nhân tự báo
cáo và tỷ lệ ngưng sử dụng thuốc lá có sự xác nhận của người nhà
………………………………………………………………………………………. 74
Bảng 3.15. Ảnh hưởng của phương pháp can thiệp đến kết quả cai thuốc lá. 75Bảng 3.16. Phân bố triệu chứng khó chịu khi cai của bệnh nhân nghiên cứu
tại các thời điểm theo dõi …………………………………………………… 76
Bảng 3.17. Phân bố triệu chứng khó chịu khi cai của bệnh nhân mỗi nhóm tại
các thời điểm theo dõi ……………………………………………………….. 77
Bảng 3.18. Tỷ lệ tái nghiện và thời gian tái nghiện của bệnh nhân …………… 78
Bảng 3.19. Phân bố đặc điểm nhân khẩu học của nhóm tái nghiện với nhóm
cai thuốc thành công………………………………………………………….. 79
Bảng 3.20. Phân bố đặc điểm hành vi hút và cai thuốc trước đó, mức độ quyết
tâm cai thuốc của nhóm tái nghiện với nhóm cai thuốc thành công
………………………………………………………………………………………. 80
Bảng 3.21. Phân bố đặc điểm yếu tố môi trường khói thuốc xung quanh của
nhóm tái nghiện với nhóm cai thuốc thành công ……………………. 81
Bảng 3.22. Phân bố đặc điểm triệu chứng lâm sàng, bệnh đồng mắc và thời
gian nằm viện của nhóm tái nghiện với nhóm cai thuốc thành công
………………………………………………………………………………………. 81
Bảng 3.23. Mức độ hài lòng của đối tượng với dịch vụ cai thuốc được nhận 82
Bảng 3.24. Mối liên quan giữa đặc điểm nhân khẩu học với …………………… 83
kết quả cai thuốc lá…………………………………………………………………………… 83
Bảng 3.25. Mối liên quan giữa một số đặc điểm về hành vi hút thuốc trước đó
với kết quả cai thuốc lá………………………………………………………. 85
Bảng 3.26. Mối liên quan giữa tiền sử nỗ lực cai thuốc trước đó với kết quả
cai thuốc lá………………………………………………………………………. 87
Bảng 3.27. Mối liên quan giữa các yếu tố môi trường khói thuốc xung quanh
với kết quả cai thuốc …………………………………………………………. 87
Bảng 3.28. Mối liên quan giữa sự hỗ trợ của gia đình với kết quả cai thuốc lá…. 88
Bảng 3.29. Mối liên quan giữa tình trạng bệnh lý với kết quả cai thuốc ……. 89
Bảng 3.30. Mối liên quan giữa các triệu chứng khó chịu khi cai thuốc với kết
quả cai thuốc lá ………………………………………………………………… 91
Bảng 3.31. Phân tích đa biến mối liên quan giữa 1 số yếu tố với kết quả cai
thuốc lá ở thời điểm 6 tháng……………………………………………….. 93DANH MỤC HÌNH
Hình 1.1. Chu trình chuyển đổi hành vi hút thuốc lá Proschaska……………… 17
Hình 1.2. Hệ thống tổng đài tư vấn cai nghiện thuốc lá trên toàn thế giới….. 30
Hình 2.1. Sơ đồ nghiên cứu……………………………………………………………….. 43
Hình 2.2. Sơ đồ quy trình tư vấn ngắn cai nghiện thuốc lá ……………………… 44
Hình 2.3. Chu trình chuyển đổi hành vi hút thuốc lá Proschaska……………… 45
Hình 2.4. Tư vấn trực tiếp khi nằm điều trị nội trú ………………………………… 48
Hình 2.5. Tư vấn cai thuốc lá qua tổng đài điện thoại 18006608 ……………… 49
Hình 2.6. Máy đo Micro Co của hãng CareFusion ………………………………… 52
Hình 3.1. Sơ đồ đối tượng tham gia nghiên cứu ……………………………………. 6

Nguồn: https://luanvanyhoc.com

Leave a Comment