Luận án Nghiên cứu rối loạn một số thành phần lipoprotein huyết thanh ở bệnh nhân suy thận mãn tính

Luận án Luận án Nghiên cứu rối loạn một số thành phần lipoprotein huyết thanh ở bệnh nhân suy thận mãn tính.Tổn thương thân mạn tính là quá trình tiến triển liên tục mà hậu quả cuối cùng là suy thận mạn, cho dù lổn thương ban dáu ờ cẩu thận hay ở ống kc thận. Trong một thời gian dài các nhà nghiên cứu dã cỏ’ gáng xác định cơ chế bệnh sinh của bỏnh thận cùng như tiến triển dản đến suy thận giai đoạn cuối. Các tác già nhận thấy có hàng loạt các yếu tố tham gia thúc đầy tổn thương ihặn liến triển, bao gổm: chế độ ăn giàu đạm, hoạt hoá của hộ thống renin-angioiensin trong thận, kéì dính tiểu cẩu trong cẩu thân, chuyổn hoá prostaglandin, tăng huyốt áp và rối loạn chuyển hoá lipoprotein…trong đó rổi loạn Ihành phẩn lipoprotein gặp khá phổ biến ở những bệnh nhủn suy thận mạn [27],[49],[50], [52],[99]. Các nghiên cứu thực nghiệm và lảm sàng cho thấy rối loạn lipoprotein là một trong nhừng yếu tố nguy cơ quan trọng dối với tiến triển của bệnh thận 1103], 1113],[ 133). Đây có thể là một mắt xích trong vòng xoắn bệnh lý thận, vừa là nguyòn nhân vừa là hậu quả của quá trình suy thận mạn [35],[60],[102].

Ngày nay, với sự phát triển và ngày càng hoàn thiên của các phương pháp điéu trị thay thế thận suy, tuổi thọ của bệnh nhăn suy thân mạn dược kéo dài nhưng đổng thời xuất hiôn thôm nhiổu loại biến chứng, đạc biỏt là biến chứng tim mạch [67J[76J. Đây là một trong những nguyCn nhân gây tỷ 16 tứ vong cao cho bộnh nhân suy thân mạn [58J,[74J,[ 122J,[ 152J. Báo cáo hàng nàm của ƯSRDS- 1999 (Uniled Stales Renal Data System 1999) cho biết 42% số bệnh nhân suy thận mạn diều trị thận nhân tạo chu kỳ (TNTCK) và 36% bệnh nhân suy thận mạn điẻu trị lọc màng bụng chu kỳ (LMBCK) có bệnh mạch vành (130). Theo Rilz (1995) thì 52,4% số bệnh nhân suy ihận mạn điéu irị ihân nhân tạo chu kỳ ờ châu Âu và 60,4% số bệnh nhân này ừ Pháp bị lử vong do biốn chứng tim mạch và chủ you do bệnh mạch vành [trích dản từ 156]. Ở Hoa kỳ tỷ lệ này là 48%, trong đó 24% do nhồi máu cơ tim cấp, 9% do bệnh tim vừa xơ và 39% đo ngừiìg tim đột ngột [115].

Nhicu tác giả trên thế giới dà lập trung nghiôn cứu rối loạn thành phán lipoprotein huyết thanh và mối liên quan với biốn chứng tim mạch ở bệnh nhân suy ihàn mạn nhằm góp phán hạ thấp tỷ lọ tử vong do biến chứng này [58],[63],[65), (117],1156). Tuy nhiCn cho dến cuối những năm 90 thì tử vong do biến chứng lim mạch ở bệnh nhàn suy thận mạn lọc máu chu kỳ vân còn cao [ 125),(130],1158).

Rối loạn lipoprotein dà dược quan tâm đốn từ rất lầu và ngày càng được các nhà khoa học tập irung nghiCn cứu. Nảm 1852. Rokiianski dà chứng minh rối loạn lipoprotein là một trong những nguy cơ gây vừa xơ dộng mạch. Nàm 1930, Mullỉer và Thanhauscr (1930) cùng lúc phát hiện mối tương quan giữa tảng cholcsicrol toàn phán và bỏnh vữa xơ động mạch (Trích dản lài liỏu 103]. Rối loạn lipoprotein được coi là một irong nliững yếu tô’ nguy cơ quan trọng thúc đày tiến irình xơ vữa mạch nói chung và xơ vừa mạch thận nói riống [88],[103),[113],[122),[133).

Ở Việt nam, thống kỏ cùa cuộc diổu ira nhu cầu ghép thận trôn 18064 người cho biết tỳ lò bị STM giai đoạn cuối chiếm khoáng 0,06%-0,81%, số bẹnh nhân cần lọc máu và có nhu cầu ghép thận là 5,5 bộnh nhân/100.000 người dược điểu tra (9). Theo thống kỏ cùa Ng. T. Thịnh 40,4% lổng số bệnh nhân điổu trị lại khoa Thận bệnh viộn Bạch mai bị suy thận mạn [21]. Hiện nay trong cả nước có khoàng 1000 người được lọc máu chu kỳ và khoảng 70 người được ghép thận cùng huyết thống [23). Các nghiên cứu chù yếu tập trung vào ứng dụng kỹ ihuật chẩn doán, lọc máu, ghép ihận, chưa có nghiCn cứu nào vổ yốu tổ’ nguy cơ trong suy Ihận mạn dược cổng bố. Việc nghiỏn cứu yếu ỉô’ nguy cơ ở bỌnh nhủn suy thận mạn dang diồu trị báo tổn hoặc thận nhàn lạo chu kỳ, trong dó có rối loạn thành phân lipoprotein, là mỏl yôu cẩu cấp Ihiếi nhăm hạn chế lỷ lẹ tử vong do biến chứng tim mạch và kéo dài luổi Ihọ cho bỏnh nhản ờ nước ta. Do vậy chúng tôi đặt vấn đề nghiên cứu đổ tài này nhầnì 3 mục tiẻu sau:

Nghiên cứu rối loạn một số thành phần lipoprotein huyết thanh ở bệnh nhân suy thận mãn tính

2. Tìm lìiểu mối liên quan giữa một sỏ’thành phán lipoprotein huyết thanh với sự suy giâm chức nâng thận và với huyết áp (lộng mạclt.

3. Xác định yếu tố nguy cơ của rối loạn một số thành phán lipoprotein huyết thanh (lỏi với tiến triền của suy thận mạn và biến chứng tâng huyết áp.

MỤC LỤC

TRANG PHỤ BÌA LÒI CAM ĐOAN LỜI CẢM ƠN

DANH MỤC CÁC KÝ HIỆU, CÁC CHỮ VIẾT TẮT MỤC LỤC

DANH MỤC CÁC BẢNG

DANH MỤC CÁC BIỂU Đổ, sơ Đổ, Đổ THỊ

Trang

ĐẶT VẮN ĐỂ 1

CHƯƠNG 1. TỔNG QUAN 3

1.1.Sơ lược về cáu trúc và chức năng sinh lý của thận 3

ỉ. 1.1. Quá trình lọc ờ cầu thận 3

1.1.2. Quá trình tái hấp thu và bài tiết ở thận 6

1.2. Suy thận mạn 8

1.2.1. Chẩn đoán suy thận mạn 8

1.2.2. Các giai đoạn suy thận mạn 9

1.2.3. Biến chứng của suy thận mạn 10

1.3. Rỏi loạn lipoprotein trong bệnh thận 14

1.3.1. Khái niệm chung về lipoprotein 14

1.3.2. Tác động của rối loạn lipoprotein đối với thận 26

1.3.3. Phân loại các rối loạn lipoprotein 35

1.4. Tình hình nghiên cứu về rối loạn lipoptoteỉn 36

CHƯƠNG 2. ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN cứu 4 ]

2.1. Đối tưựng nghiên cứu 41

2.2. Phương pháp nghiên cứu 43

2.3. Xử lý kết quả 52

CHƯƠNG 3. KẾT QUẢ NGHIÊN cứu 54

3.1. Đặc điểm chung của mầu nghiên cứu: 54

3.2. Kết quả nghiên cứu vể các thành phán lipoprotein huyết thanh

ở nhóm KST và STM 59

3.3. Kết quả nghiên cứu về các thành phần lipoprotein huyết thanh ở nhóm

STM có THA 70

3.4. Kết quả nghiên cứu về các thành phần lipoprotein huyết thanh ở các nhóm nguyên nhân gây STM (do VCTM, VCT có HCTH, VTBTM) 77

3.5. Két quả nghiên cứu về mối liên quan giữa các thành phần lipoprotein

huyết thanh với chức năng thận 78

3.6. Kết quà nghiên cứu về yếu tố nguy cơ đối với tiến triển của suy thận

mạn và biến chứng tim mạch 84

3.7. Phân bố các rối loạn thành phẩn lipoprotein huyết thanh ở nhóm

suy thận mạn 88

CHƯƠNG 4. BÀN LUẬN 89

4.1. Đặc điểm của đối tương nghiên cứu 89

4.2. Ròi loạn các thành phần lipoprotein và suy thận mạn 93

4.2.1. Rối loạn các thành phần lipoprotein ờ bệnh nhân suy thận mạn điều trị

báo tồn 93

4.2.2. Rối loạn các thành phần lipoprotein ở nhóm thận nhân tạo chu kỳ 102

4.3. Môi tương quan giữa thay dổi chức năng thận vói rối loạn

các thành phần lipoprotein và các yếu tố liên quan 106

4.3.1. Tương quan giữa chức nãng thận với các thành phần lipoprotein 106

4.3.2. Suy giâm chức nàng thận và một số yếu tố có liên quan đến

rối loạn các thành phần lipoprotein 111

4.4. Rối loạn các thành phần lipoprotein – yếu tố nguy cơ đối với

tiến triển của suy thận mạn và biến chứng tim mạch 116

4.4.1. Rối loạn các thành phần lipoprotein – yếu tố nguy cơ đối với tiến

triển suy thận mạn 116

4.4.2. Rối loạn các thành phần lipoprotein và một số biến chứng tim mạch 120

4.5. Những hạn chế cùa nghiên cứu 125

KẾT LUẬN 126

Những đóng góp của để tài 128

Một số ý kiến đé nghị 129

Danh mục các cóng trình nghỉẽn cứu liên quan đến đề tài của luận án 130

TÀI LIỆU THAM KHẢO 131

PHỤ LỤC 1: Mẫu bệnh án nghiên cứu 142

PHỤ LỤC 2: Một số chỉ số hoá sinh và huyết học ở người bình thường 144

PHỤ LỤC 3: Một số kỹ thuật xét nghiệm được sử dụng trong nghicn cứu 145

PHỤ LỤC 4: Một số kết quả ở nhóm có chức năng thận bình thường và

và ở giới nam, giới nữ trong nghiên cứu 149

PHỤ LỤC 5: Danh sách bệnh nhân nghiên cứu 152