Nghiên cứu chẩn đoán và điều trị phẫu thuật ung thư biểu mô tế bào gan ở người cao tuổi

Luận án tiến sĩ y học Nghiên cứu chẩn đoán và điều trị phẫu thuật ung thư biểu mô tế bào gan ở người cao tuổi. Người cao tuổi phải đối mặt với nhiều bệnh mạn tính do suy giảm chức năng của nhiều cơ quan, tổ chức. Số lượng người cao tuổi trên thế giới trong khoảng 30 năm trở lại đây tăng nhanh chưa từng thấy trong lịch sử. Năm 1980, trên thế giới có 378 triệu từ độ tuổi 60 trở lên. Sau 30 năm, dân số người cao tuổi là 759 triệu và ước tính đến năm 2050 con số này là 2 tỷ người [1]. Việt Nam cũng không nằm ngoài xu hướng chung của thế giới. Tỷ lệ người cao tuổi ở nước ta cũng gia tăng nhanh chóng trong 3 thập kỷ qua, năm 1989 là 7,2%; năm 1999 là 8,3% và năm 2009 là 9,5% [2], [3].

Theo các nghiên cứu trên thế giới, ung thư biểu mô tế bào gan (UTBMTBG) là bệnh lý phổ biến và nguyên nhân gây tử vong do ung thư hàng thứ tư trong các bệnh lý ung thư [4]. Bệnh gặp nhiều ở các nước Đông Nam Á (trong đó có Việt Nam), Châu Phi phần dưới sa mạc Sahara, và ít gặp ở Châu Mỹ, Châu Âu, Bắc Mỹ [5]. Bệnh thường gặp và gây tử vong cao ở nam giới [6].
Ở nước ta, ung thư biểu mô tế bào gan khá phổ biến, tiên lượng còn xấu. Theo thống kê của bệnh viện Ung Bướu thành phố Hồ Chí Minh, ung thư biểu mô tế bào gan chiếm hàng đầu trong các loại ung thư ở nam (21,4%) và là một trong hai loại ung thư dẫn đầu tính chung cho cả 2 giới (13,5%) [7]. Bệnh thường được phát hiện muộn, kích thước khối u ≥ 5 cm, chẩn đoán không khó, nhưng hiệu quả điều trị thấp. Nhờ sự tiến bộ của y học, chúng ta đã hiểu biết rõ hơn về căn nguyên, cơ chế bệnh sinh và tìm ra nhiều phương pháp chẩn đoán, điều trị, phòng bệnh hiệu quả hơn, nhưng ung thư gan vẫn là bệnh lý ác tính, tiến triển nhanh, tiên lượng xấu, tỷ lệ tử vong cao. Hiện nay ở nước ta, ngoài điều trị ung thư biểu mô tế bào gan bằng cắt gan thì còn có một số phương pháp điều trị khác đã được ứng dụng: thắt động mạch, tiêm cồn vào khối u, hoá thuyên tắc động mạch gan, phá hủy u bằng sóng cao tần, xạ trị… Tuy nhiên, phẫu thuật cắt gan vẫn được đánh giá là phương pháp điều trị cơ bản và hiệu quả nhất.
Từ trước đến nay, phẫu thuật cắt gan ra đời và có nhiều phương pháp cắt gan đã được thực hiện và hoàn thiện dần. Dựa trên sự hiểu biết về cấu trúc giải phẫu của gan các phẫu thuật viên thực hiện cắt gan có kế hoạch dự kiến cắt bỏ các phân thùy và HPT gan một cách rõ ràng. Nhiều phương pháp cắt gan có kế hoạch như phương pháp Tôn Thất Tùng, Lortat – Jacob, Bismuth hay Takasaki. Trong đó phương pháp Takasaki là cắt gan theo giải phẫu dựa theo các cuống Glisson, dễ tiếp cận, có thể cắt chọn lọc riêng từng phân thùy hay từng hạ phân thùy của gan một cách chính xác và cũng là phẫu thuật tiêu chuẩn điều trị UTBMTBG.
UTBMTBG ở người cao tuổi có thực sự phát hiện trễ không, biểu hiện lâm sàng và cận lâm sàng như thế nào và với những lợi ích của phẫu thuật cắt gan theo Takasaki điều trị triệt để UTBMTBG ở nhóm đối tượng này có an toàn và hiệu quả không? Chính vì vậy chúng tôi thực hiện nghiên cứu “Nghiên cứu chẩn đoán và điều trị phẫu thuật ung thư biểu mô tế bào gan ở người cao tuổi” nhằm mục tiêu:
1.Mô tả đặc điểm lâm sàng, cận lâm sàng Ung thư biểu mô tế bào gan ở người cao tuổi được phẫu thuật cắt gan theo Takasaki
2.Đánh giá kết quả của phẫu thuật cắt gan theo Takasaki điều trị Ung thư biểu mô tế bào gan ở người cao tuổi và một số yếu tố liên quan

MỤC LỤC

Lời cam đoan    1
Danh mục các chữ viết tắt    1
Danh mục bảng    1
Danh mục biểu đồ    1
Danh mục các hình    1
ĐẶT VẤN ĐỀ    1
CHƯƠNG 1. TỔNG QUAN TÀI LIỆU    3
1.1.    Khái quát về người cao tuổi    3
1.1.1.    Định nghĩa    3
1.1.2.    Một số đặc trưng nhân khẩu học của người cao tuổi trên thế giới và Việt Nam    3
1.1.3.    Đặc điểm sức khỏe người cao tuổi    4
1.2.    Tình hình ung thư tế bào gan trên thế giới và Việt Nam    7
1.3.    Chẩn đoán xác định bệnh ung thư tế bào gan    8
1.3.1.    Vai trò của các chất chỉ điểm ung thư    8
1.3.2.    Vai trò của chẩn đoán hình ảnh    9
1.3.3.    Vai trò của sinh thiết gan    10
1.3.4.    Các phác đồ chẩn đoán ung thư tế bào gan trên thế giới    11
1.4.    Chẩn đoán giai đoạn UTBMTBG    16
1.5.    Điều trị ung thư tế bào gan    18
1.5.1.    Các phương pháp điều trị UTBMTBG    18
1.5.2.    Chọn lựa phương pháp điều trị ung thư biểu mô tế bào gan    18
1.6.    Điều trị ung thư biểu mô tế bào gan bằng phẫu thuật    21
1.6.1.    Chỉ định    21
1.6.2.    Kỹ thuật cắt gan    24
1.6.3.    Kỹ thuật kiểm soát cuống gan    28
1.6.4.    Cắt gan theo phương pháp Takasaki    31
1.6.5.    Tai biến và biến chứng    34
1.6.6.    Kết quả phẫu thuật cắt gan về phương diện ung thư    35
Mức độ cắt gan    37
1.6.7.    Điều trị UTBMTBG tái phát    39
1.6.8.    Tình hình cắt gan điều trị UTBMTBG trong nước    40
1.6.9.    Cắt gan ở người cao tuổi    40
CHƯƠNG 2. ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU    43
2.1.    Đối tượng nghiên cứu    43
2.1.1.    Tiêu chuẩn chọn bệnh    43
2.1.2.    Tiêu chuẩn loại trừ    45
2.2.    Phương pháp nghiên cứu    46
2.2.1.    Thiết kế nghiên cứu    46
2.2.2.    Cỡ mẫu nghiên cứu    46
2.2.3.    Các biến số chung cần thu thập    47
2.2.4.    Nghiên cứu vai trò một số phương pháp chẩn đoán UTBMTBG ở người cao tuổi    48
2.2.5.    Kỹ thuật thực hiện cắt gan ứng dụng phẫu tích cuống Glisson theo kỹ thuật Takasaki    55
2.2.6.    Nghiên cứu đánh giá kết quả phẫu thuật cắt gan theo Takasaki và một số yếu tố liên quan    60
2.3.    Phân tích và xử lý số liệu    65
2.3.1.    Thống kê mô tả    65
2.3.2.    Thống kê phân tích    66
2.4.    Đạo đức nghiên cứu    66
CHƯƠNG 3. KẾT QUẢ    67
3.1.    Đặc điểm chung    67
3.1.1.    Tuổi    67
3.1.2.    Giới tính    67
3.1.3.    Các yếu tố nguy cơ    68
3.1.4.    Triệu chứng cơ năng    68
3.2.    Vai trò một số phương pháp chẩn đoán    70
3.2.1.    Xét nghiệm máu    70
3.2.2.    Hình ảnh học    72
3.2.3.    Đánh giá khi phẫu thuật    75
3.2.4.    Giải phẫu bệnh    78
3.3.    Kết quả phẫu thuật và các yếu tố liên quan.    79
3.3.1.    Trong mổ    79
3.3.2.    Kết quả sớm    81
3.3.3.    Kết quả lâu dài    84
CHƯƠNG 4. BÀN LUẬN    922
4.1.    Đặc điểm chung    92
4.1.1.    Dịch tễ    92
4.1.2.    Bệnh kết hợp ở người cao tuổi    92
4.2.    Giá trị một số phương pháp chẩn đoán ung thư biểu mô tế bào ở người cao tuổi    95
4.2.1.    AFP    95
4.2.2.    Chẩn đoán hình ảnh    96
4.2.3.    Giải phẫu bệnh    97
4.3.    Kết quả phẫu thuật và một số yếu tố liên quan    98
4.3.1.    Trong mổ    98
4.3.2.    Kết quả sớm    104
4.3.3.    Kết quả lâu dài và yếu tố liên quan    110
KẾT LUẬN    1188
KIẾN NGHỊ    12020
TÀI LIỆU THAM KHẢO
Phụ lục 1: mẫu bệnh án nghiên cứu
Phụ lục 2: mẫu biên bản phẫu thuật
Phụ lục 3: bảng theo dõi sau mổ cắt gan