Nghiên cứu đặc điểm lâm sàng, cận lâm sàng và các yếu tố nguy cơ viêm phổi kẽ ở bệnh nhân viêm khớp dạng thấp

Luận án tiến sĩ y học Nghiên cứu đặc điểm lâm sàng, cận lâm sàng và các yếu tố nguy cơ viêm phổi kẽ ở bệnh nhân viêm khớp dạng thấp.Viêm khớp dạng thấp (VKDT) là bệnh mạn tính, nếu không được chẩn đoan, điều trị sớm và đúng sẽ gây tàn phế cho bệnh nhân và là gánh nặng cho gia đình và xã hội1,2. VKDT với các triệu chưng lâm sàng và cận lâm sàng phong phú, đa dạng. Ngoài các biêu hiện triệu chưng tại khớp, bệnh VKDT còn có nhiều biêu hiện tại cac cơ quan ngoài khớp khac như: Tim mạch, thận, hô hấp….
Cac biêu hiện tại phổi ở bệnh nhân VKDT thường xay ra trong vòng 5 năm đầu trong qua trình tiến triên của bệnh và có thê xuất hiện trước cac biêuhiện tại khớp3,4. Cac bất thường ở phổi ở bệnh nhân VKDT có thê do nhiều nguyên nhân như tổn thương ở nhu mô phổi, màng phổi, đường dẫn khí và hệ thống mạch phổi5. Tỷ lệ gặp bệnh phổi kẽ ở bệnh nhân VKDT dao động tư 4 đến 68% .

Sự xuất hiện bệnh phổi kẽ ở bệnh nhân VKDT là một dấu hiệu tiên lượng xấu của bệnh và là nguyên nhân thường gặp nhất của bệnh phổi gây tử vong ở bệnh nhân VKDT. Bệnh nhân VKDT có bệnh phổi kẽ có nguy cơ tử vong cao xấp xỉ 3 lần so với cac bệnh nhân VKDT không có bệnh phổi kẽ5. Theo một nghiên cưu trên 81 bệnh nhân VKDT tử vong, có tới 16% bệnh nhân tử vong vì suy hô hấp trong đó có 34% có bằng chưng của bệnh phổi kẽ6. Có khoang 26% bệnh nhân viêm khớp dạng thấp có bệnh phổi kẽ xơ hoa tiên triên. Thời gian sống thêm của bệnh nhân VKDT có bệnh phổi kẽ xơ hoa tiên triên trung bình khoang 41 thang7. Tỷ lệ bệnh nhân VKDT có bệnh phổi kẽ có triệu chưng lâm sàng về hô hấp chiếm tỷ lệ thấp8, chụp Xquang phổi thường quy chỉ phat hiện được 6% bệnh nhân VKDT có bệnh phổi kẽ9 trong khi chụp cắt lớp vi tính độ phân giai cao cho thấy có tới 33% bệnh nhân VKDT có bệnh phổi kẽ10. Ngoài ra, sự xuất hiện của bệnh phổi kẽ ở bệnh nhân VKDT cũng làm thay đổi phac đô điều trị và điều trị của2 người bệnh trở nên khó khăn hơn. Do vậy, việc phat hiện sớm bệnh phổi kẽ ở bệnh nhân VKDT bằng việc đanh gia cac triệu chưng lâm sàng, cận lâm sàng và cac yếu tố liên quan đến bệnh phổi kẽ có vai trò quan trong trong việc chẩn đoan, điều trị, tiên lượng bệnh nhân VKDT. Hiện tại ở Việt nam chúng tôi chưa thấy có nghiên cưu nào về bệnh phổi kẽ ở bệnh nhân VKDT. Vì vậy, chúng tôi tiến hành nghiên cưu này với mục tiêu:
1. Nghiên cứu đặc điểm lâm sàng, cận lâm sàng bệnh phổi kẽ ở bệnh nhân viêm khớp dạng thấp.
2. Phân tích một số yếu tố liên quan đến bệnh phổi kẽ ở bệnh nhân viêm khớp dạng thấp

MỤC LỤC
ĐẶT VẤN ĐỀ …………………………………………………………………………………….. 1
Chương 1: TỔNG QUAN……………………………………………………………………. 3
1.1. TỔNG QUAN BỆNH VIÊM KHỚP DẠNG THẤP………………………… 3
1.1.1. Dịch tễ hoc bệnh viêm khớp dạng thấp …………………………………….. 3
1.1.2. Nguyên nhân và cơ chế bệnh sinh của bệnh viêm khớp dạng thấp.. 3
1.1.3. Triệu chưng hoc bệnh viêm khớp dạng thấp ……………………………… 5
1.1.4. Chẩn đoan bệnh viêm khớp dạng thấp…………………………………….. 10
1.2. BỆNH PHỔI KẼ Ở BỆNH NHÂN VIÊM KHỚP DẠNG THẤP ……. 12
1.2.1. Bệnh phổi kẽ ……………………………………………………………………….. 12
1.2.2. Bệnh phổi kẽ ở bệnh nhân viêm khớp dạng thấp ……………………… 20
1.2.3. Tình nghiên cưu về viêm khớp dạng thấp có bệnh phổi kẽ………… 32
CHƯƠNG 2. ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU……… 36
2.1. Địa điêm và thời gian nghiên cưu………………………………………………… 36
2.2. Đối tượng nghiên cưu ………………………………………………………………… 36
2.2.1. Tiêu chuẩn lựa chon bệnh nhân ……………………………………………… 36
2.2.2. Tiêu chuẩn loại trư……………………………………………………………….. 36
2.3. Phương phap nghiên cưu ……………………………………………………………. 37
2.3.1. Thiết kế nghiên cưu ……………………………………………………………… 372.3.2. Chon cỡ mẫu nghiên cưu ………………………………………………………. 37
2.3.3. Quy trình nghiên cưu ……………………………………………………………. 37
2.4. Xử lý số liệu……………………………………………………………………………… 53
2.5. Đạo đưc trong nghiên cưu…………………………………………………………… 54
2.6. Nguyên nhân gây sai số và khống chế sai số…………………………………. 54
2.7. Sơ đô nghiên cưu ………………………………………………………………………. 55
Chương 3: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU……………………………………………….. 56
3.1. Đặc điêm lâm sàng, cận lâm sàng bệnh nhân viêm khớp dạng thấp có
bệnh phổi kẽ……………………………………………………………………………… 56
3.1.1. Tỷ lệ bệnh phổi kẽ trong nghiên cưu …………………………………………. 56
3.1.2. Đặc điêm lâm sàng bệnh nhân viêm khớp dạng thấp có bệnh phổi kẽ…. 57
3.1.3. Một số đặc điêm cận lâm sàng ở bệnh nhân viêm khớp dạng thấp có
bệnh phổi kẽ…………………………………………………………………………………. 67
3.2. Mối liên quan giữa một số đặc điêm lâm sàng và cận lâm sàng ở bệnh
nhân viêm khớp dạng thấp với bệnh phổi kẽ…………………………………. 74
3.2.1. Mối liên quan giữa một số đặc điêm lâm sàng ở bệnh nhân viêm
khớp dạng thấp với bệnh phổi kẽ……………………………………………… 74
3.2.2. Mối liên quan giữa một số đặc điêm cận lâm sàng ở bệnh nhân
viêm khớp dạng thấp với bệnh phổi kẽ……………………………………… 77
CHƯƠNG 4: BÀN LUẬN …………………………………………………………………. 81
4.1. Đặc điêm lâm sàng, cận lâm sàng bệnh nhân viêm khớp dạng thấp có
bệnh phổi kẽ……………………………………………………………………………… 81
4.1.1. Tỷ lệ bệnh phổi kẽ trong nghiên cưu………………………………………. 81
4.1.2. Đặc điêm lâm sàng bệnh nhân viêm khớp dạng thấp có bệnh phổi kẽ. . 82
4.1.3. Đặc điêm cận lâm sàng bệnh nhân viêm khớp dạng thấp có bệnh
phổi kẽ. ………………………………………………………………………………… 96
4.2. Mối liên quan giữa một số đặc điêm lâm sàng và cận lâm sàng ở bệnh
nhân viêm khớp dạng thấp với bệnh phổi kẽ……………………………….. 1084.2.1. Mối liên quan giữa một số đặc điêm lâm sàng ở bệnh nhân viêm
khớp dạng thấp với bệnh phổi kẽ……………………………………………. 108
4.2.2. Mối liên quan giữa một số đặc điêm cận lâm sàng ở bệnh nhân
viêm khớp dạng thấp với bệnh phổi kẽ……………………………………. 112
KẾT LUẬN …………………………………………………………………………………….. 119
KIẾN NGHỊ……………………………………………………………………………………. 121
TÀI LIỆU THAM KHẢO
PHỤ LỤC

DANH MỤC BẢNG
Bang 1.1. Bang phân loại bệnh phổi kẽ ở bệnh nhân VKDT ………………. 24
Bang 3.1: Một số đặc điêm chung của bệnh nhân VKDT có bệnh phổi kẽ. 57
Bang 3.2. Phân bố bệnh nhân viêm khớp dạng thấp theo giới……………… 57
Bang 3.3. Thời gian mắc bệnh VKDT trung bình của bệnh nhân nghiên cưu . 58
Bang 3.4. Phân bố thời gian bị bệnh VKDT trung bình ở bệnh nhân
nghiên cưu……………………………………………………………………… 59
Bang 3.5: Số lượng khớp đau trung bình của bệnh nhân nghiên cưu ……. 59
Bang 3.6. Phân bố bệnh nhân nghiên cưu theo số lượng khớp đau………. 60
Bang 3.7. Số lượng khớp sưng trung bình của bệnh nhân nghiên cưu ….. 61
Bang 3.8. Phân bố bệnh nhân nghiên cưu theo số lượng khớp sưng…….. 61
Bang 3.9. Mưc độ đau trung bình theo thang điêm VAS của bệnh nhân
nghiên cưu……………………………………………………………………… 62
Bang 3.10. Phân bố bệnh nhân nghiên cưu theo mưc độ đau đanh gia theo
thang điêm VAS……………………………………………………………… 62
Bang 3.11. Mưc độ hoạt động trung bình tính theo thang điêm DAS28-CRP
của bệnh nhân nghiên cưu ……………………………………………….. 63
Bang 3.12. Phân bố bệnh nhân nghiên cưu theo mưc độ hoạt động bệnh tính
theo thang điêm DAS 28-CRP………………………………………….. 63
Bang 3.13. Một số đặc điêm lâm sàng khác của bệnh nhân VKDT ……….. 64
Bang 3.14: Đặc điêm triệu chưng hô hấp ở bệnh nhân viêm khớp dạng thấp . 65
Bang 3.15: Đặc điêm một số biêu hiện lâm sàng ngoài khớp khác ở bệnh
nhân viêm khớp dạng thấp……………………………………………….. 66
Bang 3.16. Phân bố tỷ lệ thiếu máu của bệnh nhân nghiên cưu …………….. 67
Bang 3.17. Phân bố mưc độ thiếu máu ở bệnh nhân nghiên cưu……………….. 67
Bang 3.18: Giá trị máu lắng trung bình của bệnh nhân nghiên cưu ……….. 68
Bang 3.19. Giá trị CRP huyết thanh trung bình ở bệnh nhân nghiên cưu. . 68Bang 3.20. Phân bố giá trị CRP huyết thanh ở bệnh nhân nghiên cưu……. 69
Bang 3.21. Giá trị RF huyết thanh trung bình của bệnh nhân nghiên cưu.. 69
Bang 3.22. Nông độ anti CCP huyết thanh trung bình của bệnh nhân
nghiên cưu. …………………………………………………………………… 70
Bang 3.23: Đặc điêm tổn thương X quang bàn tay thẳng hai bên ở bệnh
nhân viêm khớp dạng thấp……………………………………………….. 70
Bang 3.24: Đặc điêm tổn thương trên X quang tim phổi thẳng ở bệnh nhân
viêm khớp dạng thấp có bệnh phổi kẽ……………………………….. 71
Bang 3.25: Đặc điêm tổn thương trên chụp cắt lớp vi tính lông ngực lớp
mỏng độ phân giai cao ở bệnh nhân VKDT có bệnh phổi kẽ .. 71
Bang 3.26. Phân loại bệnh phổi kẽ trên chụp CLVT phổi lớp mỏng, độ
phân giai cao. …………………………………………………………………. 72
Bang 3.27. Kết qua đo chưc năng hô hấp bệnh nhân viêm khớp dạng thấp
có bệnh phổi kẽ ……………………………………………………………… 72
Bang 3.28: Kết qua đo chưc năng hô hấp ở bệnh nhân nhân viêm khớp dạng
thấp có bệnh phổi kẽ ……………………………………………………….. 73
Bang 3.29. Mối liên quan giữa tuổi với bệnh phổi kẽ ở bệnh nhân viêm
khớp dạng thấp,………………………………………………………………. 74
Bang 3.30. Mối liên quan giữa tuổi với bệnh phổi kẽ ở bệnh nhân VKDT
với gía trị tuổi cut-off 65………………………………………………….. 75
Bang 3.31. Mối liên quan giữa giai đoạn bệnh viêm khớp dạng thấp với bệnh
phổi kẽ …………………………………………………………………………… 75
Bang 3.32. Mối liên quan giữa hút thuốc lá với bệnh phổi kẽ ở bệnh nhân
viêm khớp dạng thấp……………………………………………………….. 76
Bang 3.33. Mối liên quan giữa nông độ RF huyết thanh với bệnh phổi kẽ ở
bệnh nhân VKDT……………………………………………………………. 77Bang 3.34: Mối liên quan giữa nông độ RF huyết thanh với bệnh phổi kẽ ở
bệnh nhân VKDT……………………………………………………………. 78
Bang 3.35: Mối liên quan giữa nông độ anti CCP huyết thanh với bệnh
phổi kẽ ở bệnh nhân VKDT……………………………………………. 78
Bang 3.36: Mối liên quan giữa bệnh phổi kẽ và nông độ anti CCP huyết
thanh với giá trị anti CCP cut-off là 5 ……………………………….. 79
Bang 3.37. Bang phân tích mối liên quan đơn biến và đa biến giữa một số
yếu tố liên quan với bệnh phổi kẽ ở bệnh nhân VKDT………… 8