Nghiên cứu độc tính cấp, tác dụng giảm đau và chống viêm của viên nang Khớp Bảo An trên thực nghiệm

Luận văn thạc sĩ y học Nghiên cứu độc tính cấp, tác dụng giảm đau và chống viêm của viên nang Khớp Bảo An trên thực nghiệm.Viêm xương khớp là bệnh viêm khớp phổ biến nhất, thường gặp ở nhiều người ở một giai đoạn nào đó trong cuộc đời. Viêm khớp được định nghĩa là tình trạng viêm khớp cấp tính hoặc mãn tính ở khớp. Viêm khớp có các triệu chứng như đau, cứng khớp, giảm phạm vi chuyển động và cứng khớp. Mặc dù bệnh viêm khớp rất phổ biến nhưng nguyên nhân vẫn chưa được tìm hiểu rõ, vì có rất nhiều yếu tố ảnh hưởng tới nguyên nhân viêm khớp như di truyền, tuổi tác, chủng tộc, sắc tộc, béo phì và giới tính [1], [2] , [3].
Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), giai đoạn từ năm 2011 đến 2020 được xem là “Thập niên xương khớp”. Kết quả ước tính trong một nghiên cứu về tình trạng thoái hóa khớp tại Việt Nam gần đây đã phản ánh nguy cơ gặp phải các vấn đề về thoái hóa khớp đang ngày càng trở nên phổ biến hơn và có xu hướng trẻ hóa. Theo đó, có 30% người trên tuổi 35, 60% người trên tuổi 65 và 85% người trên tuổi 85 gặp vấn đề về thoái hóa khớp. Theo ước tính của ngành y tế, Việt Nam là một trong những quốc gia có tỷ lệ mắc các bệnh xương khớp cao nhất thế giới. Trong những năm gần đây, tỷ lệ này đã tăng khoảng 20%. Thống kê cũng cho thấy cứ 10 người thì có 3 người mắc bệnh loãng xương [4].

Hiện nay Glucocorticoid là thuốc điều trị chính các bệnh viêm khớp, trong đó viêm khớp dạng thấp 56% đến 68% được điều trị bằng Glucocorticoid. Cho dù tác dụng có lợi đã được chứng minh trong các bệnh lý về viêm khớp nhưng bên cạnh đó thì tác dụng phụ cũng rất nhiều, nếu sử dụng Glucocorticoid lâu dài (>6 tháng) và liều cao (>10 mg/ngày) sẽ dẫn tới các biến cố về tim mạch, tác dụng nội tiết/chuyển hóa (tăng cân, rối loạn chuyển hóa glucose và phát triển bệnh tiểu đường), nhiễm trùng, các biến cố về dạ dày-ruột và loãng xương [5]. Ngoài ra thuốc chống viêm không steroid (NSAID) cũng thường được kê đơn để điều trị các tình trạng đau cơ xương
2
khớp. Nhưng khi kê đơn NSAID đường uống, bác sĩ lâm sàng phải xem xét bệnh tim mạch, mạch máu não, đường tiêu hóa và thận cùng tồn tại vì NSAID đường uống có liên quan đến nhiều tác dụng phụ trên các hệ thống này [6]. Vì vậy việc nghiên cứu ra các thuốc điều trị viêm khớp có hiệu quả điều trị cao và ít tác dụng không mong muốn đang là mục tiêu hàng đầu của các nhà y học.
Hiện nay, việc nghiên cứu các thuốc có nguồn gốc từ tự nhiên đã và đang ngày càng phát triển mạnh mẽ. Công ty TNHH Thương mại và Y dược Bảo An đã bào chế viên nang Khớp Bảo An gồm 9 vị thuốc, lấy nguồn gốc là một bài thuốc nam kinh nghiệm, được dân gian sử dụng điều trị các bệnh lý xương khớp rất có hiệu quả. Thành phần viên nang Khớp Bảo An như Dây Đau Xương, Cốt Khí Củ, Hoàng Bá Nam, Ngưu Tất Nam, Thổ Phục Linh đều có tác dụng giảm đau chống viêm trên thực nghiệm. Tuy nhiên, trên thế giới cũng như Việt Nam cho đến nay chưa có nghiên cứu nào khẳng định tính an toàn và hiệu quả khi phối hợp 9 vị thuốc này trong cùng một chế phẩm. Do vậy, để tìm hiểu một cách có khoa học về tính an toàn và hiệu quả của viên nang Khớp Bảo An và làm cơ sở cho điều trị, chúng tôi xin tiến hành đề tài “Nghiên cứu độc tính cấp, tác dụng giảm đau và chống viêm của viên nang Khớp Bảo An trên thực nghiệm” với 2 mục tiêu:
1. Đánh giá độc tính cấp của viên nang Khớp Bảo An trên chuột nhắt
trắng.
2. Đánh giá tác dụng giảm đau, chống viêm của viên nang Khớp Bảo An
trên động vật thí nghiệm

MỤC LỤC
ĐẶT VẤN ĐỀ…………………………………………………………………………………………. 1
CHƢƠNG 1: TỔNG QUAN TÀI LIỆU……………………………………………………… 3
1.1. TỔNG QUAN VIÊM KHỚP VÀ ĐAU KHỚP CỦA Y HỌC HIỆN ĐẠI… 3
1.1.1. Dịch tễ …………………………………………………………………………………………… 3
1.1.2. Cơ chế bệnh sinh của viêm khớp và đau khớp ……………………………………. 3
1.1.2.1. Cơ chế bệnh sinh viêm khớp ………………………………………………………….. 3
1.1.2.2. Cơ chế bệnh sinh của đau khớp ……………………………………………………… 6
1.1.3. Mối quan hệ giữa viêm khớp và đau khớp………………………………………….. 7
1.1.4. Nguyên nhân của viêm khớp…………………………………………………………….. 8
1.1.5. Triệu chứng và chẩn đoán viêm khớp………………………………………………. 10
1.1.6. Điều trị viêm khớp ………………………………………………………………………… 12
1.2. TỔNG QUAN VIÊM KHỚP VÀ ĐAU KHỚP THEO Y HỌC CỔ
TRUYỀN………………………………………………………………………………………………. 13
1.2.1. Đại cƣơng chứng tý……………………………………………………………………….. 13
1.2.1.1. Định nghĩa…………………………………………………………………………………. 13
1.2.1.2. Phân loại …………………………………………………………………………………… 14
1.2.2. Biện chứng luận trị………………………………………………………………………… 15
1.2.2.1. Biện chứng tà khí ……………………………………………………………………….. 15
1.2.2.2. Biện chứng hư thực …………………………………………………………………….. 15
1.2.2.3. Biện chứng đàm ứ ………………………………………………………………………. 16
1.2.3. Nguyên tắc điều trị………………………………………………………………………… 16
1.3. TỔNG QUAN VỀ SẢN PHẨM VIÊN NANG KHỚP BẢO AN…………… 16
1.3.1. Nguồn gốc xuất xứ………………………………………………………………………… 16
1.3.2. Phân tích tác dụng của viên nang Khớp Bảo An theo y học hiện đại……. 17
1.3.2.1. Dây đau xương…………………………………………………………………………… 17
1.3.2.2. Cốt toái bổ…………………………………………………………………………………. 18
1.3.2.3. Tục đoạn……………………………………………………………………………………. 18
1.3.2.4. Thổ phục linh……………………………………………………………………………… 19
1.3.2.5. Ngưu tất nam……………………………………………………………………………… 201.3.2.6. Hoàng bá nam ……………………………………………………………………………. 21
1.3.2.7. Kê huyết đằng…………………………………………………………………………….. 22
1.3.2.8. Cốt khí củ ………………………………………………………………………………….. 23
1.3.2.9. Quế chi ……………………………………………………………………………………… 24
1.3.3. Phân tích tác dụng của viên nang Khớp Bảo An theo y học cổ truyền …. 25
1.4. TỔNG QUAN VỀ MÔ HÌNH GIẢM ĐAU, CHỐNG VIÊM TRÊN
ĐỘNG VẬT THÍ NGHIỆM ……………………………………………………………………. 27
CHƢƠNG 2: ĐỐI TƢỢNG VÀ PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU……………… 29
2.1. Chất liệu nghiên cứu ………………………………………………………………………… 29
2.1.1. Thuốc nghiên cứu………………………………………………………………………….. 29
2.1.2. Thuốc đối chứng và hóa chất dùng trong nghiên cứu…………………………. 30
2.1.3. Phƣơng tiện và trang thiết bị trong nghiên cứu………………………………….. 30
2.2. Đối tƣợng nghiên cứu……………………………………………………………………….. 31
2.3. Địa điểm và thời gian nghiên cứu………………………………………………………. 31
2.3.1. Địa điểm nghiên cứu ……………………………………………………………………… 31
2.3.2. Thời gian nghiên cứu …………………………………………………………………….. 31
2.4. Phƣơng pháp nghiên cứu…………………………………………………………………… 31
2.4.1. Nghiên cứu độc tính cấp. ……………………………………………………………….. 31
2.4.2. Nghiên cứu tác dụng chống viêm ……………………………………………………. 32
2.4.2.1. Nghiên cứu tác dụng chống viêm cấp ……………………………………………. 32
2.4.2.2. Nghiên cứu tác dụng chống viêm mạn…………………………………………… 34
2.4.3. Nghiên cứu tác dụng giảm đau ……………………………………………………….. 35
2.4.3.1. Phương pháp kích thích bằng nhiệt ………………………………………………. 35
2.4.3.2. Thử nghiệm đo độ đau ở chân bằng phương pháp châm kim……………. 36
2.4.3.3. Thử tác dụng giảm đau theo mô hình gây đau quặn………………………… 36
2.5. Các chỉ tiêu nghiên cứu…………………………………………………………………….. 37
2.5.1. Độc tính cấp đƣờng uống của viên nang Khớp Bảo An ……………………… 37
2.5.2. Tác dụng giảm đau của viên nang Khớp Bảo An ………………………………. 38
2.6. Kỹ thuật phân tích số liệu………………………………………………………………….. 38
2.7. Cách khắc phục sai số ………………………………………………………………………. 392.8. Đạo đức nghiên cứu …………………………………………………………………………. 39
CHƢƠNG 3. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU………………………………………………….. 40
3.1. Kết quả nghiên cứu độc tính cấp………………………………………………………… 40
3.1.1. Kết quả theo dõi, đánh giá tình trạng chung của chuột trong vòng 7
ngày sau uống thuốc……………………………………………………………………………….. 40
3.1.2. Kết quả theo dõi, đánh giá số chuột chết ở mỗi lô trong vòng 72 giờ sau
uống thuốc ……………………………………………………………………………………………. 41
3.2.Kết quả nghiên cứu tác dụng chống viêm của viên nang Khớp Bảo An…… 42
3.2.1. Tác dụng chống viêm cấp trên mô hình gây phù chân chuột bằng
carrageenan……………………………………………………………………………………………. 42
3.2.2. Tác dụng chống viêm mạn tính trên mô hình gây u hạt thực nghiệm …… 48
3.3. Kết quả nghiên cứu tác dụng giảm đau của viên nang Khớp Bảo An……… 49
3.3.1. Tác dụng giảm đau bằng phƣơng pháp mâm nóng…………………………….. 49
3.3.2. Tác dụng giảm đau bằng phƣơng pháp châm kim……………………………… 51
3.3.3. Tác dụng giảm đau bằng phƣơng pháp gây đau quặn bởi acid acetic …… 53
CHƢƠNG 4: BÀN LUẬN………………………………………………………………………. 58
4.1.Về độc tính cấp của viên nang Khớp Bảo An……………………………………….. 58
4.2. Về tác dụng giảm đau chống viêm của viên nang Khớp Bảo An……………. 59
4.2.1. Về tác dụng chống viêm…………………………………………………………………. 59
4.2.1.1. Mô hình gây phù chân chuột bằng carrageenin ……………………………… 59
4.2.1.2. Mô hình gây u hạt ………………………………………………………………………. 63
4.2.2. Tác dụng giảm đau………………………………………………………………………… 65
4.2.2.1. Mô hình mâm nóng (Hot plate)…………………………………………………….. 65
4.2.2.2. Phương pháp rê kim……………………………………………………………………. 66
4.2.2.3. Mô hình gây đau quặn (Writhing Tests)…………………………………………. 67
KẾT LUẬN…………………………………………………………………………………………… 69
1.1. Có tính an toàn cao…………………………………………………………………………… 69
1.2. Có tác dụng chống viêm và giảm đau trên thực nghiệm………………………… 69
1.2.1. Tác dụng chống viêm …………………………………………………………………….. 69
1.2.1.1. Tác dụng chống viêm cấp…………………………………………………………….. 691.2.1.2. Tác dụng chống viêm mạn …………………………………………………………… 69
1.2.2. Tác dụng giảm đau………………………………………………………………………… 69
KIẾN NGHỊ VÀ ĐỀ XUẤT……………………………………………………………………. 71
TÀI LIỆU THAM KHẢO
PHỤ LỤC I. XÁC NHẬN THAM GIA NGHIÊN CỨU
PHỤ LỤC II. TIÊU CHUẨN CƠ SỞ CỦA VIÊN NANG KHỚP BẢO A

DANH MỤC BẢNG
Bảng 1.1 Phân loại các vị thuốc……………………………………………………………… 25
Bảng 2.1 Bảng thành phần các vị thuốc trong viên nang Khớp Bảo An ………. 29
Bảng 3.1 Số chuột chết/sống và quan sát cơ quan tạng phủ chuột tại ngày N7 41
Bảng 3.2 Ảnh hƣởng của viên nang Khớp Bảo An tới thời gian phản ứng với
nhiệt của chuột nhắt trắng. …………………………………………………………………….. 41
Bảng 3.3 Ảnh hƣởng của viên nang Khớp Bảo An trên chuột nhắt trắng đƣợc
gây đau cơ học……………………………………………………………………………………… 43
Bảng 3.4 Ảnh hƣởng của viên nang Khớp Bảo An tới trung bình tỷ lệ % tăng
thể tích bàn chân chuột ở thời điểm 2 giờ sau gây viêm…………………………….. 43
Bảng 3.5 Ảnh hƣởng của viên nang Khớp Bảo An tới trung bình tỷ lệ % tăng
thể tích bàn chân chuột ở thời điểm 4 giờ sau gây viêm…………………………….. 45
Bảng 3.6 Ảnh hƣởng của viên nang Khớp Bảo An tới trung bình tỷ lệ % tăng
thể tích bàn chân chuột ở thời điểm 6 giờ sau gây viêm…………………………….. 46
Bảng 3.7 Ảnh hƣởng của viên nang Khớp Bảo An tới trung bình tỷ lệ % tăng
thể tích bàn chân chuột ở thời điểm 24 giờ sau gây viêm…………………………… 48
Bảng 3.8 Mức độ ức chế phù viêm cấp bàn chân chuột …………………………….. 5