Đánh giá tác dụng của điện châm, xoa bóp bấm huyệt kết hợp siêu âm trị liệu điều trị đau cột sống thắt lưng

Luận văn thạc sĩ y học Đánh giá tác dụng của điện châm, xoa bóp bấm huyệt kết hợp siêu âm trị liệu điều trị đau cột sống thắt lưng.Đau cột sống thắt lưng (ĐCSTL) là hội chứng đau hu trú trong hoảng từ ngang mức L1 đến nếp lằn mông, bao gồm da, tổ chức dƣới da, cơ, xƣơng và các bộ phận ở sâu. Đau c thể kèm theo biến dạng, hạn chế vận động hoặc không [1], [2].
ĐCSTL rất hay gặp trong thực hành lâm sàng đây là một hội chứng xƣơng hớp thƣờng gặp nhất. Trong cộng đồng, khoảng 65-80% những ngƣời trƣởng thành có gặp tình trạng này, cấp tính hoặc từng đợt một vài lần trong cuộc đời và khoảng 10% chuyển thành ĐCSTL mạn tính [1]. Tuổi bị bệnh thƣờng từ 30-50 và tỉ lệ giữa nam và nữ là tƣơng đƣơng. ĐSTL là nguyên nhân làm giảm khả năng lao động ở tuổi dƣới 45 và chi phí của bản thân cũng nhƣ chi phí xã hội trong điều trị rất tốn kém [3]. Tại Mỹ, đây là nguyên nhân hàng đầu gây hạn chế vận động của phụ nữ dƣới tuổi 45, là lý do đứng thứ 2 khiến bệnh nhân (BN) phải đi hám bệnh, là nguyên nhân nằm viện thứ 5 và đứng hàng thứ 3 trong số các bệnh phải phẫu thuật [4]. Do đ ĐCSTL tuy không gây nguy hiểm đến tính mạng nhƣng mang đến hậu quả nặng nề là làm giảm khả năng lao động, giảm số ngày làm việc, giảm chất lƣợng cuộc sống cũng nhƣ tiêu tốn một khoản kinh phí lớn để điều trị. Vì vậy nâng cao hiệu quả điều trị ĐCSTL là một vấn đề lu n lu n đƣợc đề ra.

ĐCSTL do rất nhiều nguyên nhân gây nên trong đ TVĐĐ và THCSTL chiếm tỷ lệ 60 đến 80% [8] hi điều trị ĐCSTL cần xác định đƣợc nguyên nhân để điều trị theo nguyên nhân cũng nhƣ điều trị theo triệu chứng, với sự tiến bộ của chuyên ngành chẩn đoán hình ảnh việc chẩn đoán xác định nguyên nhân này trở lên d dàng.
Hiện nay Y học hiện đại (YHHĐ) có nhiều phƣơng pháp để điểu trị ĐCSTL nhƣ: Vật lý trị liệu, laser, dùng thuốc chống viêm, giảm đau, giãn cơ, phẫu thuật khi có chỉ định. Tuy nhiên các phƣơng pháp trên lại chƣa có bằng chứng rõ ràng về hiệu quả lâu dài cũng nhƣ những hạn chế và tác dụng phụ không mong muốn nhƣ c thể gây viêm loét dạ dày, thủng dạ dày, suy yếu chức năng gan thận … Gần đây đã nghiên cứu cho thấy siêu âm có tác dụng giảm đau, dãn cơ, tăng hấp thu dịch nề, giảm các triệu chứng viêm và đƣợc áp dụng trong trị liệu. Nhiều bệnh nhân ĐCSTL đã đƣợc điều trị bằng phƣơng pháp siêu âm trị liệu với kết quả điều trị rất khả quan.
2
Y học cổ truyền ( YHCT ) với các phƣơng pháp điện châm, xoa bóp bấm huyệt đã chứng minh hiệu quả giảm đau giảm co thắt cơ và phần nào đ phục hồi chức năng cột sống. Việc kết hợp thêm siêu âm trị liệu giúp tăng nhiệt sâu của tổ chức, tăng tuần hoàn, giãn cơ và giảm đau hiệu quả.
Việc sử dụng các phƣơng pháp đơn lẻ trong điều trị ĐCSTL đã đƣợc minh chứng trong nhiều nghiên cứu. Tuy nhiên việc kết hợp cả ba phƣơng pháp của YHHĐ và YHCT trong việc tối ƣu h a hiệu quả điều trị và hạn chế các tác dụng không mong muốn thì chƣa có một nghiên cứu nào thực hiện. Với mục đích mang đến một phƣơng pháp điều trị mới đƣợc kỳ vọng sẽ làm tăng hiệu quả điều trị đồng thời làm giảm các tác dụng không mong muốn, và đây là phƣơng pháp đƣợc xây dựng trên cơ sở tận dụng những ƣu điểm, hạn chế những nhƣợc điểm của YHCT và YHHĐ, cũng nhƣ thực hiện chủ trƣơng của ngành Y tế, cũng là yêu cầu phát triển của thời đại, “hiện đại hóa YHCT và kết hợp YHCT với YHHĐ trong chẩn đoán và điều trị”.
Đ là lí do để chúng tôi tiến hành nghiên cứu “Đánh giá tác dụng của điện châm, xoa bóp bấm huyệt kết hợp siêu âm trị liệu điều trị đau cột sống thắt lưng” với các mục tiêu sau:
1. Mô tả đặc điểm lâm sàng và cộng hưởng từ của bệnh nhân đau cột sống thắt lưng.
2. Đánh giá tác dụng điều trị của phương pháp điện châm, xoa bóp bấm huyệt kết hợp siêu âm trị liệu trên bệnh nhân đau cột sống thắt lưng

MỤC LỤC
ĐẶT VẤN ĐỀ……………………………………………………………………………………………….1
Chƣơng 1. TỔNG QUAN TÀI LIỆU ……………………………………………………………….3
1.1. Đau thắt lƣng theo Y học hiện đại ……………………………………………………………..3
1.1.2. Nguyên nhân gây đau vùng thắt lƣng ………………………………………………………7
1.1.3. Tổng quan về thoát vị đĩa đệm………………………………………………………………..8
1.1.4. Triệu chứng lâm sàng, cận lâm sàng, chẩn đoán đau thắt lƣng do thoát vị đĩa
đệm…………………………………………………………………………………………………………….10
1.1.5. Điều trị. ……………………………………………………………………………………………..13
1.2. Đau thắt lƣng do thoát vị đĩa đệm theo y học cổ truyển ………………………………14
1.2.1. Bệnh danh…………………………………………………………………………………………..14
1.2.2. Nguyên nhân và cơ chế ………………………………………………………………………..14
1.2.3. Các thể lâm sàng …………………………………………………………………………………15
1.2.4. Phƣơng pháp điều trị đau thắt lƣng do thoát vị đĩa đệm theo Y học cổ truyền ………….15
1.3. Các phƣơng pháp can thiệp trong nghiên cứu…………………………………………….17
1.3.1. Siêu âm trị liệu [28],[29]………………………………………………………………………17
1.3.2. Phƣơng pháp điều trị bằng điện châm…………………………………………………….20
1.3.3. Phƣơng pháp điều trị bằng XBBH …………………………………………………………23
1.4. Các huyệt sử dụng trong nghiên cứu [32]………………………………………………….23
1.5. Một số nghiên cứu về điều trị đau thắt lƣng, thoát vị đĩa đệm cột sống thắt lƣng bằng
điện châm, siêu âm trị liệu, xoa bóp bấm huyệt …………………………………………………….23
1.5.1. Tại Việt Nam………………………………………………………………………………………23
1.5.2. Trên thế giới ……………………………………………………………………………………….25
Chƣơng 2. ĐỐI TƢỢNG VÀ PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ……………………….27
2.1. Chất liệu và phƣơng tiện nghiên cứu …………………………………………………….27
2.2. Đối tƣợng nghiên cứu …………………………………………………………………………27
2.2.1. Tiêu chuẩn lựa chọn BN theo Y học hiện đại ………………………………………….27
2.2.2. Tiêu chuẩn lựa chọn BN theo y học cổ truyền…………………………………………28
2.2.3. Tiêu chuẩn loại trừ bệnh nhân……………………………………………………………….28
2.3. Phƣơng pháp nghiên cứu…………………………………………………………………………28
Field Code Changed
Formatted: Font: Not Bold
Field Code Changed
Formatted: Font: Not Bold
Field Code Changed2.3.1. Thiết kế nghiên cứu……………………………………………………………………………..28
2.3.2. Quy trình nghiên cứu …………………………………………………………………………..30
2.3.3. Chỉ tiêu quan sát và đánh giá ………………………………………………………………..32
2.3.4. Các chỉ tiêu nghiên cứu………………………………………………………………………..32
2.3.5. Xử lý số liệu ……………………………………………………………………………………….34
2.3.6. Y đức trong nghiên cứu………………………………………………………………………..35
Chƣơng 3. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU …………………………………………………………..36
3.1. Đặc điểm chung của nhóm bệnh nhân nghiên cứu ……………………………………..36
3.1.1. Phân bố bệnh nhân theo giới và tuổi………………………………………………………36
3.1.2. Phân bố bệnh nhân theo nghề nghiệp……………………………………………………..38
3.2. Phân bố bệnh nhân theo đặc điểm lâm sàng và MRI …………………………………..39
3.2.1. Tính chất khởi phát đau………………………………………………………………………..39
3.2.2. Đặc điểm đau………………………………………………………………………………………40
3.2.3. Biến đổi hình thái cột sống bệnh nhân……………………………………………………41
3.2.4. Mức độ thoát vị đĩa đệm ………………………………………………………………………42
3.2.5. Phân bố theo thể bệnh ………………………………………………………………………….42
3.2.6. Các chỉ số lâm sàng trƣớc điều trị………………………………………………………….43
3.3. Kết quả điều trị………………………………………………………………………………………43
3.3.1. Kết quả giảm đau ………………………………………………………………………………..43
3.3.2. Hiệu quả giảm đau ………………………………………………………………………………44
3.3.3. Thay đổi độ giãn cột sống sau điều trị ……………………………………………………46
3.3.4. Thay đổi độ nghiêng cột sống sau điều trị ………………………………………………47
3.3.5. Thay đổi độ gấp cột sống sau điều trị …………………………………………………….47
3.3.6. Thay đổi độ ƣỡn sau điều trị …………………………………………………………………49
3.3.7 Thay đổi Mức độ thoát vị và kết quả điều trị……………………………………………49
3.3.8. Thay đổi dần truyền vận động ngoại vi và kết quả điều trị……………………….50
3.3.9. Tác dụng h ng mong muốn của phƣơng pháp siêu âm trị liệu ết hợp điện
châm, XBBH ……………………………………………………………………………………………….50
3.4. Phân nhóm kết quả điều trị………………………………………………………………………51
Formatted: Font: Not Bold
Field Code Changed3.5. Đánh giá các yếu tố ảnh hƣởng đến kết quả điều trị đau thắt lƣng do thoát vị đĩa
đệm…………………………………………………………………………………………………………….53
3.5.1. Liên quan giữa giới tính và kết quả điều trị …………………………………………….53
3.5.2. Liên quan giữa tuổi và kết quả điều trị …………………………………………………..53
3.5.3. Liên quan giữa nghề nghiệp và kết quả điều trị……………………………………….54
3.5.4. Liên quan giữa thời gian mắc bệnh và kết quả điều trị……………………………..54
3.5.5. Liên quan giữa tính chất khởi phát và kết quả điều trị………………………………55
3.5.7. Liên quan giữa thể bệnh và kết quả điều trị…………………………………………….55
Chƣơng 4. BÀN LUẬN ………………………………………………………………………………..56
4.1. Đặc điểm đối tƣợng nghiên cứu……………………………………………………………….56
4.1.1. Giới……………………………………………………………………………………………………56
4.1.2. Tuổi …………………………………………………………………………………………………..56
4.1.3. Nghề nghiệp ……………………………………………………………………………………….57
4.1.4. Thời gian mắc bệnh……………………………………………………………………………..57
4.1.5. Tính chất khởi phát ……………………………………………………………………………..58
4.1.6. Thể bệnh theo YHCT…………………………………………………………………………..58
4.2. Bàn luận về kết quả nghiên cứu ……………………………………………………………….59
4.2.1. Mức độ đau theo thang điểm VAS…………………………………………………………59
4.2.2. Độ giãn cột sống thắt lƣng (nghiệm pháp Schober)………………………………….61
4.2.3. Tầm vận động cột sống thắt lƣng…………………………………………………………..62
4.2.5. Mức độ tổn thƣơng thần kinh ngoại vi……………………………………………………63
4.2.6. Phân nh m ết quả điều trị chung………………………………………………………….63
4.3. Đánh giá các yếu tố ảnh hƣởng đến ết quả điều trị ĐTL do TVĐĐ …………….65
4.3.1. Liên quan giữa giới và tuổi với ết quả điều trị……………………………………….65
4.3.2. Liên quan giữa nghề nghiệp và ết quả điều trị……………………………………….65
4.3.3. Liên quan giữa thời gian mắc bệnh và kết quả điều trị……………………………..65
4.3.4. Liên quan giữa tính chất khởi phát và kết quả điều trị………………………………66
4.3.5. Liên quan giữa mức độ thoát vị và kết quả điều trị ………………………………….66
4.3.6. Liên quan giữa thể bệnh và kết quả điều trị…………………………………………….66
4.4. Tác dụng h ng mong muốn……………………………………………………………………67
Formatted: Font: Not Bold
Field Code Changed4.5. Đánh giá ết quả của việc ết hợp ba phƣơng pháp siêu âm trị liệu, điện châm,
XBBH trong điều trị……………………………………………………………………………………..67
Chƣơng 5. KẾT LUẬN…………………………………………………………………………………70
Chƣơng 6. KIẾN NGHỊ ………………………………………………………………………………..71
TÀI LIỆU THAM KHẢO……………………………………………………………………………..72
PHỤ LỤC 1…………………………………………………………………………………………………78
PHỤ LỤC 2…………………………………………………………………………………………………86
PHỤ LỤC 3…………………………………………………………………………………………………87
PHỤ LỤC 4…………………………………………………………………………………………………89
ĐẶT VẤN ĐỀ……………………………………………………………………………………………….1
Chƣơng 1. TỔNG QUAN TÀI LIỆU ……………………………………………………………….3
1.1. Đau cột sống thắt lƣng theo Y học hiện đại…………………………………………………3
1.1.1. Đặc điểm giải phẫu………………………………………………………………………………..3
1.1.2. Nguyên nhân gây đau vùng thắt lƣng ………………………………………………………7
1.1.3.Tổng quan về thoát vị đĩa đệm…………………………………………………………………8
1.1.4. Triệu chứng lâm sàng, cận lâm sàng, chẩn đoán đau thắt lƣng do thoát vị đĩa đệm….10
1.1.5. Điều trị ………………………………………………………………………………………………13
1.2. Đau cột sống thắt lƣng do theo y học cổ truyển………………………………………….14
1.2.1. Bệnh danh…………………………………………………………………………………………..14
1.2.2. Nguyên nhân và cơ chế ………………………………………………………………………..14
1.2.3. Các thể lâm sàng …………………………………………………………………………………15
1.2.4. Phƣơng pháp điều trị đau cột sống thắt lƣng theo Y học cổ truyền……………15
1.3. Các phƣơng pháp can thiệp trong nghiên cứu…………………………………………….17
1.3.1. Siêu âm trị liệu [28],[29]………………………………………………………………………17
1.3.2. Phƣơng pháp điều trị bằng điện châm…………………………………………………….20
1.3.3. Phƣơng pháp điều trị bằng XBBH …………………………………………………………23
1.4. Các huyệt sử dụng trong nghiên cứu [32]………………………………………………….23
1.5. Một số nghiên cứu về điều trị đau thắt lƣng, thoát vị đĩa đệm cột sống thắt lƣng bằng
điện châm, siêu âm trị liệu, xoa bóp bấm huyệt …………………………………………………….23
1.5.1. Tại Việt Nam………………………………………………………………………………………23
Formatted: Font: Not Bold
Field Code Changed
Formatted: Font: Not Bold1.5.2. Trên thế giới ……………………………………………………………………………………….25
Chƣơng 2. ĐỐI TƢỢNG VÀ PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ……………………….27
2.1. Chất liệu và phƣơng tiện nghiên cứu …………………………………………………….27
2.2. Đối tƣợng nghiên cứu …………………………………………………………………………27
2.2.1. Tiêu chuẩn lựa chọn BN theo Y học hiện đại ………………………………………….27
2.2.2. Tiêu chuẩn lựa chọn BN theo y học cổ truyền…………………………………………28
2.2.3. Tiêu chuẩn loại trừ bệnh nhân……………………………………………………………….28
2.3. Phƣơng pháp nghiên cứu…………………………………………………………………………29
2.3.1. Thiết kế nghiên cứu……………………………………………………………………………..29
2.3.2. Quy trình nghiên cứu ……………………………………………………………………….3130
2.3.3. Chỉ tiêu quan sát và đánh giá …………………………………………………………….3332
2.3.4. Các đặc điểm của đối tƣợng nghiên cứu và chỉ tiêu nghiên cứu …………….3332
2.3.5. Xử lý số liệu ……………………………………………………………………………………3635
2.3.6. Y đức trong nghiên cứu…………………………………………………………………….3635
Chƣơng 3. KIẾN KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU……………………………………………….3736
3.1. Đặc điểm chung của nhóm bệnh nhân nghiên cứu ………………………………….3736
3.1.1. Phân bố bệnh nhân theo giới và tuổi…………………………………………………..3736
3.1.2. Phân bố bệnh nhân theo nghề nghiệp………………………………………………….3938
3.2. Phân bố bệnh nhân theo đặc điểm lâm sàng và MRI ……………………………….4039
3.2.1. Tính chất khởi phát đau…………………………………………………………………….4039
3.2.2. Đặc điểm đau…………………………………………………………………………………..4140
3.2.3. Biến đổi hình thái cột sống bệnh nhân………………………………………………..4241
3.2.4. Mức độ thoát vị đĩa đệm …………………………………………………………………..4342
3.2.5. Phân bố theo thể bệnh ………………………………………………………………………4342
3.2.6. Các chỉ số lâm sàng trƣớc điều trị………………………………………………………4443
3.3. Kết quả điều trị…………………………………………………………………………………..4443
3.3.1. Kết quả giảm đau …………………………………………………………………………….4443
3.3.2. Hiệu quả giảm đau …………………………………………………………………………..4544
3.3.3. Thay đổi độ giãn cột sống sau điều trị ………………………………………………..4746
3.3.4. Thay đổi độ nghiêng cột sống sau điều trị ………………………………………………473.3.5. Thay đổi độ gấp cột sống sau điều trị …………………………………………………4847
3.3.6. Thay đổi độ ƣỡn sau điều trị ……………………………………………………………..4948
3.3.7 Thay đổi Mức độ thoát vị và kết quả điều trị………………………………………..5049
3.3.8. Thay đổi dần truyền vận động ngoại vi và kết quả điều trị……………………5150
3.3.9. Tác dụng h ng mong muốn của phƣơng pháp siêu âm trị liệu ết hợp điện
châm, XBBH ……………………………………………………………………………………………5150
3.4. Phân nhóm kết quả điều trị…………………………………………………………………..5251
3.5. Đánh giá các yếu tố ảnh hƣởng đến kết quả điều trị đau thắt lƣng do thoát vị đĩa
đệm…………………………………………………………………………………………………………5453
3.5.1. Liên quan giữa giới tính và kết quả điều trị …………………………………………5453
3.5.2. Liên quan giữa tuổi và kết quả điều trị ……………………………………………….5453
3.5.3. Liên quan giữa nghề nghiệp và kết quả điều trị……………………………………5554
3.5.4. Liên quan giữa thời gian mắc bệnh và kết quả điều trị………………………….5554
3.5.5. Liên quan giữa tính chất khởi phát và kết quả điều trị…………………………..5655
3.5.7. Liên quan giữa thể bệnh và kết quả điều trị…………………………………………5655
Chƣơng 4. BÀN LUẬN …………………………………………………………………………….5756
4.1. Đặc điểm đối tƣợng nghiên cứu……………………………………………………………5756
4.1.1. Giới………………………………………………………………………………………………..5756
4.1.2. Tuổi ……………………………………………………………………………………………….5756
4.1.3. Nghề nghiệp ……………………………………………………………………………………5857
4.1.4. Thời gian mắc bệnh………………………………………………………………………….5857
4.1.5. Tính chất khởi phát ………………………………………………………………………….5958
4.1.6. Thể bệnh theo YHCT……………………………………………………………………….5958
4.2. Bàn luận về kết quả nghiên cứu ……………………………………………………………6059
4.2.1. Mức độ đau theo thang điểm VAS……………………………………………………..6059
4.2.2. Độ giãn cột sống thắt lƣng (nghiệm pháp Schober)………………………………6261
4.2.3. Tầm vận động cột sống thắt lƣng……………………………………………………….6362
4.2.4. Mức độ thoát vị đĩa đệm …………………………………………………………………..6463
4.2.5. Mức độ tổn thƣơng thần kinh ngoại vi………………………………………………..6463
4.2.6. Phân nh m ết quả điều trị chung………………………………………………………64634.3. Đánh giá các yếu tố ảnh hƣởng đến ết quả điều trị ĐCSTL ……………………6665
4.3.1. Liên quan giữa giới và tuổi với ết quả điều trị……………………………………6665
4.3.2. Liên quan giữa nghề nghiệp và ết quả điều trị……………………………………6665
4.3.3. Liên quan giữa thời gian mắc bệnh và kết quả điều trị………………………….6665
4.3.4. Liên quan giữa tính chất khởi phát và kết quả điều trị…………………………..6766
4.3.5. Liên quan giữa mức độ thoát vị và kết quả điều trị ………………………………6766
4.3.6. Liên quan giữa thể bệnh và kết quả điều trị…………………………………………6766
4.4. Tác dụng h ng mong muốn………………………………………………………………..6867
4.5. Đánh giá ết quả của việc ết hợp ba phƣơng pháp siêu âm trị liệu, điện châm,
XBBH trong điều trị………………………………………………………………………………….6867
Chƣơng 5. KẾT LUẬN……………………………………………………………………………..7170
Chƣơng 6. KIẾN NGHỊ …………………………………………………………………………….7372
TÀI LIỆU THAM KHẢO………………………………………………………………………….7473
PHỤ LỤC 1……………………………………………………………………………………………..8079
PHỤ LỤC 2……………………………………………………………………………………………..8786
PHỤ LỤC 3……………………………………………………………………………………………..8887
PHỤ LỤC 4……………………………………………………………………………………………..908