Nghiên cứu độc tính và tác dụng nâng huyết áp của bài thuốc Bổ trung ích khí thang gia giảm trên thực nghiệm

Luận văn thạc sĩ y học Nghiên cứu độc tính và tác dụng nâng huyết áp của bài thuốc Bổ trung ích khí thang gia giảm trên thực nghiệm.Huyết áp thấp (HAT) là một vấn đề sức khỏe khá phổ biến trong cộng đồng, chiếm tỷ lệ từ 10 – 20% dân số ở Việt Nam cũng như các nước trên thế giới. Bệnh thường hay gặp ở phụ nữ với tỉ lệ mắc gấp 30 lần so với nam giới, tỷ lệ mắc cũng tăng dần theo độ tuổi [1]. Huyết áp thấp xảy ra ở khoảng hơn 20% người cao tuổi trong cộng đồng, nhất là trên 65 tuổi [2]. Bệnh cũng hay gặp ở người hay căng thẳng, thể trạng yếu, suy dinh dưỡng, người bệnh tim mạch, béo phì, tiểu đường…Tuy hiện nay, bệnh đang gia tăng trong cộng đồng đặc biệt là những người trẻ đang độ tuổi lao động, gây ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe, chất lượng cuộc sống của người bệnh [3],[4],[5].
Đây là một vấn đề đáng quan tâm của ngành y tế. Huyết áp hạ quá thấp có thể làm nhịp tim nhanh, gây nên tình trạng choáng, ngất. Trước đây, người ta vẫn nghĩ, huyết áp cao mới gây tai biến mạch máu não nhưng huyết áp thấp cũng gây tai biến chiếm tỷ lệ tới 10-15% [1],[3].

Điều trị HAT bằng các thuốc Y học hiện đại (YHHĐ) đã mang lại những hiệu quả nhất định. Tuy nhiên, việc sử dụng các thuốc như Ephedrine, Cafein, Heptaminol… thường chỉ có tác dụng điều trị triệu chứng tức thời. Hơn nữa, huyết áp thấp là một bệnh dễ tái phát nên việc sử dụng thuốc tây y kéo dài dễ gây ra nhiều tác dụng phụ không mong muốn. Do vậy các nhà khoa học hiện nay đang hướng tới sử dụng các loại thuốc có nguồn gốc từ thảo dược, ít tác dụng phụ, ít gây ảnh hưởng tới các chức năng cơ quan của cơ thể, mà vẫn đem lại hiệu quả điều trị tốt, giúp nâng huyết áp cho người bệnh. Vì vậy, các bài thuốc Đông y, vốn có nguồn gốc thảo dược tự nhiên, lại có ý nghĩa thực tiễn điều trị hiệu quả các triệu chứng huyết áp thấp, đang ngày càng được chú trọng.
Trong Y học cổ truyền (YHCT), không có bệnh danh cụ thể cho bệnh huyết áp thấp. Các chứng trạng của bệnh huyết áp thấp như hoa mắt chóng mặt, đau đầu, mệt mỏi, giảm trí nhớ,… được quy nạp thuộc chứng huyễn vựng, một chứng bệnh do hậu quả rối loạn chức năng tạng phủ và khí huyết. Để điều trị chứng huyễn vựng, YHCT thường sử dụng một số bài thuốc như: Quy tỳ hoàn, Sinh mạch tán, Kỷ cúc địa hoàng hoàn…điều trị mang lại những kết quả nhất định.
Bài thuốc Bổ trung ích khí thang từ lâu cũng đã được sử dụng để bổ trung ích khí, thăng dương cử hãm, mang lại nhiều kết quả tích cực trong điều trị bệnh hạ huyết áp. Tuy vậy, cách chữa đều chỉ dựa trên những biện chứng luận trị theo lí luận YHCT, việc nghiên cứu bài thuốc dựa trên nghiên cứu khoa học lại ít được đề cập. Để sáng tỏ hơn tác dụng của bài thuốc đồng thời có thể đưa thuốc và sử dụng thuận tiện hơn trên lâm sàng, trước tiên cần phải đánh giá tính an toàn và tác dụng của chế phẩm trên thực nghiệm. Xuất phát từ những lý do trên, nhóm nghiên cứu chúng tôi tiến hành đề tài “Nghiên cứu độc tính và tác dụng nâng huyết áp của bài thuốc Bổ trung ích khí thang gia giảm trên thực nghiệm” với 2 mục tiêu sau:
1. Đánh giá độc tính cấp và bán trường diễn của bài thuốc “Bổ trung ích khí thang gia giảm” trên thực nghiệm.
2. Đánh giá tác dụng nâng chỉ số huyết áp của bài thuốc “Bổ trung ích khí thang gia giảm” trên mô hình chuột cống gây hạ huyết áp bằng Diltiazem hydrochloride thực nghiệm

MỤC LỤC
ĐẶT VẤN ĐỀ……………………………………………………………………………………………………….1
Chương 1 TỔNG QUAN TÀI LIỆU……………………………………………………………………..3
1.1. Tổng quan về huyết áp thấp theo Y học hiện đại…………………………………………..3
1.1.1. Tổng quan về huyết áp ………………………………………………………………………………………….3
1.1.2. Định nghĩa huyết áp thấp ………………………………………………………………………………………5
1.1.3. Nguyên nhân gây ra bệnh huyết áp thấp………………………………………………………………..5
1.1.4. Phân loại huyết áp thấp………………………………………………………………………………………….6
1.1.5. Triệu chứng lâm sàng và chẩn đoán huyết áp thấp ………………………………………………..6
1.1.6. Điều trị huyết áp thấp…………………………………………………………………………………………….8
1.1.7. Dự phòng………………………………………………………………………………………………………………9
1.2. Tổng quan bệnh huyết áp thấp theo Y học cổ truyền…………………………………..10
1.2.1. Đại cương……………………………………………………………………………………………………………10
1.2.2. Nguyên nhân và cơ chế bệnh sinh……………………………………………………………………….10
1.2.3. Các thể lâm sàng …………………………………………………………………………………………………12
1.3. Tổng quan về bài thuốc nghiên cứu “Bổ trung ích khí thang gia giảm”…………15
1.3.1. Thành phần bài thuốc nghiên cứu………………………………………………………………………..15
1.3.2. Phân tích dược lý các vị thuốc……………………………………………………………………………..16
1.3.3. Một số nghiên cứu về bài thuốc Bổ trung ích khí thang………………………………………..20
1.4. Tổng quan về mô hình nghiên cứu………………………………………………………………21
1.5. Tình hình nghiên cứu về huyết áp thấp trên thế giới và Việt Nam……………….22
Chương 2 CHẤT LIỆU, ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU……24
2.1. Chất liệu nghiên cứu …………………………………………………………………………………..24
2.2. Đối tượng nghiên cứu………………………………………………………………………………….25
2.3. Hóa chất, dụng cụ trang thiết bị nghiên cứu………………………………………………..26
2.3.1. Thuốc – hóa chất………………………………………………………………………………………………….26
2.3.2. Dụng cụ và trang thiết bị……………………………………………………………………………………..26
2.4. Phương pháp nghiên cứu…………………………………………………………………………….27
2.4.1. Đánh giá độc tính cấp………………………………………………………………………………………….27
2.4.2. Đánh giá độc tính bán trường diễn ………………………………………………………………………302.4.3. Đánh giá tác dụng nâng chỉ số huyết áp của bài thuốc Bổ trung ích khí thang gia
giảm trên thực nghiệm…………………………………………………………………………………………33
2.5. Địa điểm và thời gian nghiên cứu………………………………………………………………..35
2.6. Sai số và biện pháp khắc phục sai số……………………………………………………………35
2.7. Phương pháp xử lý số liệu …………………………………………………………………………..35
2.8. Đạo đức trong nghiên cứu…………………………………………………………………………..35
Chương 3 KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU …………………………………………………………………37
3.1. Kết quả nghiên cứu độc tính cấp…………………………………………………………………37
3.1.1. Kết quả đánh giá biểu hiện độc tính sớm……………………………………………………………..37
3.1.2. Kết quả đánh giá biểu hiện độc tính muộn ………………………………………………………….38
3.2. Kết quả nghiên cứu độc tính bán trường diễn…………………………………………………..39
3.2.1. Ảnh hưởng của BTIKGG lên tình trạng chung và sự thay đổi thể trọng của chuột
cống trắng khi dùng dài ngày. ……………………………………………………………………………..39
3.2.2. Ảnh hưởng của BTIKGG đối với một số chỉ tiêu huyết học của chuột………………..40
3.2.3. Đánh giá mức độ hủy hoại tế bào gan khi dùng BTIKGG dài ngày…………………….43
3.2.4. Đánh giá ảnh hưởng lên chức năng gan khi dùng BTIKGG dài ngày………………..44
3.2.5. Đánh giá ảnh hưởng lên chức năng thận khi dùng BTIKGG dài ngày…………………45
3.2.6. Kết quả đại thể và mô bệnh học gan, thận của chuột thí nghiệm………………………….46
3.3. Kết quả nghiên cứu tác dụng nâng chỉ số huyết áp. …………………………………….49
Chương 4 BÀN LUẬN………………………………………………………………………………………..51
4.1. Bàn luận về động vật nghiên cứu…………………………………………………………………51
4.2. Độc tính cấp của bài thuốc Bổ trung ích khí thang gia giảm………………………..52
4.3. Độc tính bán trường diễn của bài thuốc Bổ trung ích khí thang gia giảm. …..55
4.4. Tác dụng nâng chỉ số huyết áp của bài thuốc Bổ trung ích khí thang gia giảm
trên thực nghiệm…………………………………………………………………………………………61
KẾT LUẬN…………………………………………………………………………………………………………65
KIẾN NGHỊ………………………………………………………………………………………………………..66
TÀI LIỆU THAM KHẢO…………………………………………………………………………………..67
PHỤ LỤC……………………………………………………………………………………………………………7