Phân tích thực trạng sử dụng thuốc trên bệnh nhân tăng huyết áp mắc kèm đái tháo đường

Phân tích thực trạng sử dụng thuốc trên bệnh nhân tăng huyết áp mắc kèm đái tháo đường tại phòng khám ngoại trú Bệnh viện Y học cổ truyền Bộ công an.Tăng huyết áp là một thách thức lớn đối với ngành y tế trên thế giới nói chung và Việt Nam nói riêng. Theo ước tính của các nhà khoa học Mỹ, tỷ lệ tăng huyết áp trên thế giới năm 2000 là 26,4% (tương đương 972 triệu người, riêng các nước đang phát triển chiếm 639 triệu) và sẽ tăng lên 29,2% vào năm 2025 với tổng số người mắc bệnh tăng huyết áp trên toàn thế giới khoảng 1.56 tỷ người. Ba phần tư trong số các bệnh nhân này là người thuộc các nước đang phát triển [54]. Bên cạnh tăng huyết áp, đái tháo đường là bệnh lý nội tiết chuyển hóa song hành với các bệnh lý tim mạch, cũng đang là vấn đề xã hội mang tính toàn cầu trở thành nguyên nhân gây tử vong đứng hàng thứ tư hoặc thứ năm ở các nước phát triển và được xếp vào nhóm bệnh không lây phát triển nhanh nhất thế giới [1]. Theo ước tính của Tổ chức y tế thế giới WHO tới năm 2025 trên thế giới sẽ có khoảng 300 đến 330 triệu người mắc đái tháo đường, chiếm 5,4% dân số toàn cầu [2].

Ở Việt Nam, tăng huyết áp và đái tháo đường là hai bệnh ngày càng phổ biến, tiến triển có thể độc lập hoặc có mối liên quan với nhau. Nhiều nghiên cứu cho thấy tăng huyết áp và đái tháo đường thường song hành cùng nhau do có cùng những yếu tố nguy cơ như: thừa cân hoặc béo phì; chế độ ăn nhiều chất béo, nhiều muối; lười vận động… Tăng huyết áp là một yếu tố làm tăng mức độ nặng của đái tháo đường, ngược lại đái tháo đường cũng làm cho tăng huyết áp trở nên khó điều trị hơn. Người bệnh đái tháo đường ở typ 1 hay typ 2 khi có tăng huyết áp đều làm cho tiên lượng bệnh xấu đi rõ rệt với tỷ lệ bệnh lý mạch vành và đột quỵ tăng gấp 2 đến 3 lần so với người không bị đái tháo đường [2]. Tăng huyết áp và đái tháo đường làm gia tăng nguy cơ mắc các bệnh mạch máu lớn và nhỏ: bệnh mạch vành, tai biến mạch máu não, tắc mạch chi, bệnh võng mạc mắt, bệnh lý thần kinh. Việc làm giảm huyết áp đồng thời giảm đường huyết sẽ giúp giảm các nguy cơ trên nên được coi là một mục tiêu quan trọng ở bệnh nhân đái tháo đường có tăng huyết áp.
Bệnh viện Y học cổ truyền Bộ Công an là một bệnh viện ngành, ngoài cán bộ chiến sĩ trong ngành Công an, Bệnh viện còn phục vụ khám chữa bệnh cho một số lượng lớn các bệnh nhân có bảo hiểm y tế, trong đó tỷ lệ bệnh nhân mắc các bệnh tim mạch, nội tiết nói chung và tăng huyết áp, đái tháo đường nói riêng chiếm một tỷ lệ khá cao. Nhằm hoàn thiện hơn nữa chất lượng dịch vụ khám chữa bệnh, từ giữa năm 2010 Bệnh viện có triển khai phòng khám ngoại trú theo dõi một số bệnh mãn tính như tăng huyết áp, đái tháo đường, viêm gan B. Do đó để góp phần vào việc nâng cao chất lượng điều trị của Bệnh viện đặc biệt là trên đối tượng bệnh nhân tăng huyết áp kèm đái tháo đường, chúng tôi tiến hành đề tài: “Phân tích thực trạng sử dụng thuốc trên bệnh nhân tăng huyết áp mắc kèm đái tháo đường tại phòng khám ngoại trú Bệnh viện Y học cổ truyền Bộ công an” với các mục tiêu:
– Phân tích thực trạng sử dụng thuốc trong điều trị ở bệnh nhân tăng huyết áp mắc kèm đái tháo đường tại phòng khám ngoại trú Bệnh viện Y học cổ truyền Bộ công an.
– Đánh giá hiệu quả kiểm soát huyết áp và đái tháo đường tại phòng khám ngoại trú của bệnh nhân.
MỤC LỤC

ĐẶT VẤN ĐỀ 1
Chương 1. TỔNG QUAN 3
1.1. TĂNG HUYẾT ÁP MẮC KÈM ĐÁI THÁO ĐƯỜNG 3
1.1.1. Định nghĩa 3
1.1.2. Dịch tễ học tăng huyết áp mắc kèm đái tháo đường 3
1.1.3. Chẩn đoán 4
1.1.4. Sinh lý bệnh 5
1.1.4.1. Đặc điểm của tăng huyết áp trên bệnh nhân đái tháo đường 5
1.1.4.2. Sinh lý bệnh tăng huyết áp mắc kèm đái tháo đường 6
1.1.5. Điều trị tăng huyết áp mắc kèm đái tháo đường 10
1.1.5.1. Nguyên tắc điều trị 10
1.1.5.2. Mục tiêu điều trị 10
1.1.5.3. Phương pháp điều trị không dùng thuốc 13
1.1.5.4. Điều trị dùng thuốc 14
1.1.6. Thuốc kiểm soát huyết áp và đường huyết trong tăng huyết áp mắc kèm đái
tháo đường 17
1.1.6.1. Thuốc kiểm soát huyết áp 17
1.1.6.2. Thuốc kiểm soát đường huyết 18
1.2. MỘT SỐ NGHIÊN CỨU VỀ TĂNG HUYẾT ÁP MẮC KÈM ĐÁI THÁO ĐƯỜNG 24
Chương 2. ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU 26
2.1. ĐỐI TƯỢNG NGHIÊN CỨU 26
2.1.1. Tiêu chuẩn lựa chọn 26
2.1.2. Tiêu chuẩn loại trừ 26
2.2. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU 26
2.2.1. Thiết kế nghiên cứu 26
2.2.2. Quy trình nghiên cứu 26
2.3. CHỈ TIÊU ĐÁNH GIÁ 28
2.3.1. Khảo sát thực trạng sử dụng thuốc trong điều trị trên bệnh nhân THA mắc
kèm ĐTĐ tại thời điểm bắt đầu nghiên cứu 28
2.3.1.1. Đặc điểm bệnh nhân trong mẫu nghiên cứu 28
2.3.1.2. Thực trạng sử dụng thuốc điều trị trên bệnh nhân THA mắc kèm ĐTĐ29
2.3.2. Đánh giá hiệu quả kiểm soát huyết áp và đái tháo đường sau 3 tháng và sau
6 tháng điều trị 29
2.4. CÁC TIÊU CHUẨN ĐÁNH GIÁ 29
2.4.1. Cơ sở phân tích tính phù hợp của phác đồ điều trị được sử dụng 29
2.4.2. Cơ sở đánh giá hiệu quả điều trị tăng huyết áp 30
2.4.3. Cơ sở đánh giá hiệu quả điều trị đái tháo đường và hiệu quả kiểm soát lipid
máu 30
2.4.4. Cơ sở đánh giá chức năng thận của bệnh nhân và việc hiệu chỉnh liều ở
bệnh nhân suy thận 30
2.4.5. Cơ sở đánh giá thể trạng 31
2.4.6. Cơ sở đánh giá tương tác thuốc trong quá trình điều trị 31
2.5. KHÁI NIỆM RIÊNG TRONG NGHIÊN CỨU 32
2.6. PHƯƠNG PHÁP PHÂN TÍCH VÀ XỬ LÝ SỐ LIỆU 32
Chương 3. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU 33
3.1. KHẢO SÁT THỰC TRẠNG SỬ DỤNG THUỐC TRONG ĐIỀU TRỊ TẠI
THỜI ĐIỂM BẮT ĐẦU NGHIÊN CỨU 33
3.1.1. Đặc điểm bệnh nhân trong mẫu nghiên cứu 33
3.1.1.1. Đặc điểm về tuổi và giới 33
3.1.1.2. Thời gian mắc bệnh 33
3.1.1.3. Thể trạng bệnh nhân 34
3.1.1.4. Phân độ giai đoạn THA 34
3.1.1.5. Các chỉ số xét nghiệm máu (FPG, HbA1C, lipid) 35
3.1.1.6. Chức năng thận của bệnh nhân 36
3.1.2. Khảo sát thực trạng sử dụng thuốc trong mẫu nghiên cứu 36
3.1.2.1. Thuốc và phác đồ điều trị 36
3.1.2.2. Phân tích lựa chọn thuốc và phác đồ 40
3.1.2.3. Sự thay đổi phác đồ điều trị 42
3.1.2.4. Sử dụng thuốc ở những bệnh nhân có suy giảm chức năng thận 43
3.1.2.5. Tương tác thuốc gặp trong mẫu nghiên cứu 43
3.2. ĐÁNH GIÁ HIỆU QUẢ KIỂM SOÁT HUYẾT ÁP VÀ ĐÁI THÁO ĐƯỜNG SAU 3 THÁNG VÀ SAU 6 THÁNG ĐIỀU TRỊ 45
3.2.1. Sau 3 tháng điều trị 45
3.2.1.1. Hiệu quả kiểm soát huyết áp 45
3.2.1.2. Hiệu quả kiểm soát đường huyết và HbAlc 46
3.2.1.3. Tỷ lệ bệnh nhân đạt mục tiêu sau 3 tháng điều trị 47
3.2.2. Sau 6 tháng điều trị 48
3.2.2.1. Hiệu quả kiểm soát huyết áp 48
3.2.2.2. Hiệu quả kiểm soát đường huyết và HbAlc 49
3.2.2.3. Tỷ lệ bệnh nhân đạt mục tiêu sau 6 tháng điều trị 50
Chương 4. BÀN LUẬN 53
4.1. ĐẶC ĐIỂM CỦA BỆNH NHÂN TRONG MẪU NGHIÊN CỨU 53
4.1.1. Đặc điểm lâm sàng 53
4.1.2. Đặc điểm cận lâm sàng 54
4.2. ĐẶC ĐIỂM LỰA CHỌN THUỐC TẠI THỜI ĐIỂM BAN ĐẦU 56
4.2.1. Lựa chọn thuốc và phác đồ điều trị đái tháo đường 56
4.2.2. Lựa chọn thuốc và phác đồ điều trị tăng huyết áp 59
4.2.3. Thuốc điều trị rối loạn lipid máu 60
4.3. HIỆU QUẢ KIỂM SOÁT CÁC MỤC TIÊU 61
4.4. HẠN CHẾ CỦA NGHIÊN CỨU 65
KẾT LUẬN VÀ ĐỀ XUẤT 66
KẾT LUẬN 66
ĐỀ XUẤT 67
TÀI LIỆU THAM KHẢO
TÀI LIỆU THAM KHẢO
TIẾNG VIỆT
1. Tạ Văn Bình (2006), Bệnh Đái tháo đường tăng glucose máu, NXB Y học.
2. Tạ Văn Bình (2007), Những nguyên lý nền tảng bệnh Đái tháo đường tăng glucose máu, NXB Y học, tr.16-25, 117,134,135, 289-301, 431-437.
3. Tạ Văn Bình (2004), “Theo dõi và điều trị bệnh đái tháo đường ”, Nhà xuất bản Y học.
4. Bộ Y tế, “Hướng dẫn Chẩn đoán và điều trị tăng huyết áp, ban hành kèm theo Quyết định số 3192/QĐ-BYT ngày 31/8/2010 của Bộ trưởng Bộ Y tế”.
5. Bộ Y tế (2011), “Quyết định số 3280/QĐ-BYT ngày 9/9/2011 của Bộ trưởng
Bộ Y tế về việc ban hành tài liệu chuyên môn hướng dẫn chẩn đoán và điều trị bệnh đái tháo đường typ 2”.
6. Cục Quản lý dược, Công văn số 18443/QLD-TT ngày 29/10/2014.
7. Nguyễn Văn Đặng (2010), “Đánh giá thực trạng sử dụng thuốc và hiệu quả điều trị đái tháo đường typ 2 trên bệnh nhân ngoại trú tại bệnh viện đa khoa tỉnh Quảng Ninh””, Luận án dược sĩ chuyên khoa cấp 2, Trường đại học Dược Hà Nội.
8. Ngyễn Văn Vy Hậu, Lê Hồng Phong, Nguyễn Hải Thủy (2008), “Đánh giá kiểm soát huyết áp ở bệnh nhân ĐTĐ trên 60 tuổi có tăng huyết áp””, Tạp chí Y học thực hiện, 616 – 617, tr 916 – 930.
9. Hoàng Thái Hòa (2008), “Đánh giá tình hình sử dụng thuốcđiều trị đái tháo đường typ 2 tại bệnh viện đav khoa Đức Giang”, Luận văn thạc sĩ dược học, Trường đại học Dược Hà Nội.
10. Hoàng Thị Kim Huyền, J.R.B.J. Brouwers (2012), “Dược lâm sàng Những nguyên lý cơ bản và sử dụng thuốc trong điều trị ”, NXB Y học, tr 202-236.
11. Đào Mai Hương (2012), “Nhận xét việc sử dụng thuốc điều trị Đái tháo đường dạng uống tại khoa Khám bệnh, bệnh viện Bạch Mai””, Luận văn thạc sĩ dược học, Trường đại học Dược Hà Nội.
12. Phan Thị Kim Lan (2005), “Liên quan giữa đái tháo đường và tăng huyết áp”, Tạp chí Y học thực hành, số 507 – 508, tr 885 – 888.
13. Huỳnh Văn Minh và cộng sự (2008), “Khuyến cao 2008 của Hội tim mạch học Việt Nam về chẩn đoán, điều trị tăng huyết áp ở người lớn”.
14. Nguyễn Thị Nga (2011), “Nghiên cứu tình hình sử dụng thuốc điều trị đái tháo đường typ 2 của bệnh nhân điều trị ngoại trú tại Bệnh viện đa khoa Hà Đông”, Luận văn tốt nghiệp dược sĩ chuyên khoa cấp I, Trường đại học Dược Hà Nội.
15. Đinh Thị Thu Ngân (2013), “Đánh giá tình hình sử dụng thuốc điều trị đái tháo đường TYP 2 trên bệnh nhân ngoại trú tại bệnh viện đa khoa trung ương Thái Nguyên”, luận văn thạc sĩ dược học, Trường đại học Dược Hà Nội.
16. Nguyễn Thị Nhạn (2005), “Đái tháo đường có tăng huyết áp”, Tạp chí y học thực hành, số 507-508, tr 861-86.
17. Võ Thị Hồng Phượng (2010), “Đánh giá thực trạng sử dụng thuốc trong điều trị THA ở bệnh nhân ĐTĐ tại khoa nội bệnh viện trường đại học y dược Huế”, Luận văn thạc sĩ dược học, trường đại học Dược Hà Nội.
18. Thái Hồng Quang (2012), Thực hành lâm sàng bệnh đái tháo đường, NXB Y học
19. Nguyễn Hồng Sơn (2012), “Khảo sát tình hình sử dụng thuốc trong điều trị tăng huyết áp ở bệnh nhân tăng huyết áp có kèm đái tháo đường tại khoa nội tổng hợp bệnh viện đa khoa Dầu Giây huyện Thống Nhất tỉnh Đồng Nai”, Luận văn tốt nghiệp dược sĩ chuyên khoa cấp I, Trường đại học Dược Hà Nội.
20. Trần Thiện Thanh (2014), “Đánh giá tình hình sử dụng thuốc điều trị tăng huyết áp trên bệnh nhân đái tháo đường type 2 tại khoa nội bệnh viện đa khoa Quảng Trị ”, Luận văn thạc sĩ dược học, Trường đại học Dược Hà Nội.
21. Nguyễn Hải Thủy, “Bệnh sinh tăng huyết áp ở bệnh nhân đái tháo đường””, Bộ môn Nội – đại học Y dược Huế.
22. Nguyễn Văn Trí (2012), “Rối loạn lipid máu ở người cao tuổi có đái tháo đường”, www.timmachhoc.com
23. Trần Văn Trung (2014), “Khảo sát tình hình sử dụng thuốc trong điều trị tăng huyết áp ở bệnh nhân đái tháo đường tại khoa nội tiết bệnh viện đa khoa tỉnh Hà Tĩnh”, Luận văn tốt nghiệp dược sĩ chuyên khoa cấp I, Trường đại học Dược Hà Nội.
24. Nguyễn Thị Thanh Vinh (2006), “Khảo sát tăng huyết áo ở bệnh nhân đái tháo đường thể 2”, Khóa luận tốt nghiệp bác sĩ y khoa, Trường Đại học Y Dược Huế.
25. Phạm Nguyễn Vinh (2010), “Điều trị tăng huyết áp trên bệnh nhân đái tháo đường có bệnh thận mạn””, Báo cáo tại Đại hội Tim mạch toàn quốc lần thứ 12 – 2010, Nha Trang.