Đặc điểm lâm sàng, cận lâm sàng và một số yếu tố liên quan của động kinh ở phụ nữ có thai
Luận án tiến sĩ y học Đặc điểm lâm sàng, cận lâm sàng và một số yếu tố liên quan của động kinh ở phụ nữ có thai.Động kinh là một bệnh lý thần kinh khá phổ biên ơ nươc ta và trên thê giơi vơi tỷ lệ mắc 0,4 – 1% dân số; số trương hơp mơi mắc mỗi năm trung bình dao động 49-139 trương hơp/100.000 dân; đặc biệt có gần 80% số bệnh nhân bị động kinh hiện sinh sống ơ cac nươc có thu nhập thâp và trung bình [1],[2].
Lập gia đình la một việc quan trong trong cuộc đơi cũng như mang thai là thơi ky cần đươc chăm soc kĩ lưỡng vê sưc khoẻ cua ngươi phụ nư. Tỷ lệ bị động kinh trong quần thể phụ nư ơ độ tuổi sinh đẻ là 0,5%. Tỷ lệ bị động kinh ơ phụ nư có thai cũng dao động là 0,5-1% trong các nghiên cưu quần thể, là 0,2-0,4% trong các nghiên cưu dưa trên số liệu đăng kiểm [3]. Quá trình mang thai cua phụ nư bị động kinh là giai đoan có thể xay ra nhiêu nguy cơ anh hương đên sưc khỏe cua mẹ và thai nhi, bao gồm: tăng tỷ lệ bệnh tật, tử vong thơi ky chu sinh; tăng nguy cơ mắc dị tật bẩm sinh cua trẻ đươc sinh ra co mẹ sử dụng thuốc khang động kinh; cơn co giật cua mẹ gây thiêu oxy, nhiễm toan lactic co hai cho thai nhi cũng như chân thương, bỏng do nga cho mẹ, thậm chí nghiêm trong la đột tử do bệnh động kinh (SUDEP); tăng nguy cơ san phụ bị mắc cac bệnh lý tâm thần phối hơp trong thai ky. Đồng thơi, nhưng biên đổi cua cơ thể ngươi bệnh trong thai ky cũng tac động lên sư phân bố và chuyển hoa thuốc gây giam nồng độ thuốc tư do va toan phần trong mau dân tơi cơn giật tăng cương hoat động. Cac yêu tố đươc cho rằng co tac động đên hoat động cua cơn giật trong thai ky bao gồm: tần suât cơn trươc mang thai, cắt cơn tối thiểu 9-12 thang trươc mang thai, loai cơn động kinh, loai thuốc khang động kinh, sưtuân thu điêu trị cua ngươi bệnh va sư theo dõi định ky nồng độ thuốc trong mau ngươi bệnh [3].
Nhiêu nghiên cưu đa công nhận tư vân va lập kê hoach trươc mang thai co tac động tích cưc đên kiểm soat hoat động cơn giật tiên thai ky từ đo giam thiểu nhưng nguy cơ nêu trên cho ca mẹ va thai nhi, giúp ngươi bệnh co một qua trình mang thai an toàn [3],[4].Tư vân thần kinh trươc mang thai bao gồm cung câp thông tin đầy đu cho ngươi bệnh va ngươi nha cua ho vê tình trang bệnh động kinh, hương điêu trị, cach dung thuốc an toan cũng như lập kê hoach cụ thể cho qua trình mang thai [3].2 Cung vơi tư vân trươc mang thai, quan lý trong thai ky giúp kiểm soat cơn co giật khi mang thai cũng như giam thiểu cac kêt cục xâu liên quan đên thai ky cho bệnh nhân và thai nhi, tuy vậy, khi triển khai trong thưc tê còn gặp nhiêu kho khăn [3],[5].
Tư vân và quan lý ngươi bệnh động kinh trươc và trong thai ky đươc tiên hành tương đối phổ biên tai cac nươc phát triển, các bệnh nhân đươc quan lý bơi các bác sỹ chuyên ngành thần kinh, bác sỹ san khoa và bác sỹ gia đình; các số liệu cua ngươi bệnh đươc thu thập theo cac chương trình quan lý bệnh tật câp quốc gia và châu lục [3],[5],[6],[7]. Tai Việt Nam, việc tư vân cho nhóm bệnh nhân này mơi chỉ đa phần do các bác sỹ chuyên ngành thần kinh đam nhiệm, còn thiêu sư đồng thuận và thống nhât trong cung chuyên khoa cũng như sư gắn kêt vơi các chuyên ngành khác.
Vì vậy, nhằm bổ sung các thông tin đặc thù vê quá trình mang thai cua phụ nư bị động kinh từ đo gop phần nâng cao chât lương thưc hanh tư vân va điêu trị động kinh cho phụ nư ơ độ tuổi sinh đẻ, chúng tôi thưc hiện đê tài “ Đặc điểm lâm sàng, cận lâm sàng và một số yếu tố liên quan của động kinh ở phụ nữ có thai” vơi hai mục tiêu sau:
1. Mô tả đặc điểm lâm sàng và cận lâm sàng của hai nhóm người bệnh động kinh được tư vấn và không tư vấn trước, trong quá trình mang thai.
2. Đánh giá một số yếu tố liên quan đến hoạt động của cơn động kinh và kết cục thai kỳ của người bệnh động kinh trong quá trình mang thai
MỤC LỤC
ĐẶT VẤN ĐỀ …………………………………………………………………………………….. 1
Chương 1. TỔNG QUAN ……………………………………………………………………. 3
1.1. Động kinh và chẩn đoan động kinh ơ phụ nư có thai ………………………. 3
1.1.1. Cơ sơ sinh lý bệnh cua cơn động kinh…………………………………….. 3
1.1.2. Định nghĩa va cac khai niệm cơ ban vê động kinh……………………. 6
1.1.3. Phân loai động kinh………………………………………………………………. 8
1.1.4. Cac thăm dò chưc năng dung trong chẩn đoan động kinh ơ phụ nư
có thai……………………………………………………………………………….. 12
1.2. Các nghiên cưu vê động kinh ơ phụ nư có thai …………………………….. 21
1.2.1. Nghiên cưu vê các yêu tố nguy cơ cua mẹ và con…………………… 21
1.2.2. Nghiên cưu vê anh hương cua thuốc điêu trị động kinh đối vơi
thai nhi……………………………………………………………………………… 25
1.2.3. Các nghiên cưu vê anh hương cua các thuốc điêu trị động kinh đối vơi
thai nhi ………………………………………………………………………………. 26
1.2.4. Các nghiên cưu vê anh hương lâu dài cua thuốc khang động kinh
đối vơi trẻ bị phơi nhiễm thuốc thơi ky bào thai …………………….. 32
1.2.5. Nghiên cưu vê tính di truyên cua bệnh động kinh…………………… 34
1.2.6. Nghiên cưu vê tac động cua cơn động kinh lên thai nhi…………… 35
1.3. Quan lý va tư vân bệnh nhân động kinh ơ độ tuổi sinh đẻ ……………… 36
1.3.1. Quan lý trươc mang thai ……………………………………………………… 37
1.3.2. Quan lý trong quá trình mang thai và chuyển da…………………….. 39
1.3.3. Quan lý giai đoan sau sinh ơ phụ nư động kinh ……………………… 44Chương 2. ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU …………. 46
2.1. Đối tương nghiên cưu ……………………………………………………………….. 46
2.1.1. Tiêu chuẩn lưa chon bệnh nhân ……………………………………………. 46
2.1.2. Tiêu chuẩn loai trừ:…………………………………………………………….. 46
2.2. Phương phap nghiên cưu……………………………………………………………. 47
2.2.1. Thiêt kê nghiên cưu…………………………………………………………….. 47
2.2.2. Cỡ mâu nghiên cưu …………………………………………………………….. 47
2.2.3. Quy trình nghiên cưu ………………………………………………………….. 48
2.2.4. Các biên số trong nghiên cưu……………………………………………….. 55
2.3. Xử lý số liệu…………………………………………………………………………….. 57
2.4. Sơ đồ nghiên cưu………………………………………………………………………. 58
Chương 3. KẾT QUẢ………………………………………………………………………… 59
3.1. Đặc điểm lâm sàng và cận lâm sàng cua ngươi bệnh động kinh trong
quá trình mang thai ………………………………………………………………….. 59
3.1.1. Đặc điểm lâm sàng cua ngươi bệnh động kinh trong quá trình
mang thai…………………………………………………………………………… 59
3.1.2. Đặc điểm cận lâm sàng cua ngươi bệnh động kinh khi mang thai71
3.2. Một số yêu tố liên quan đên hoat động cua cơn động kinh trong thai ky
va kêt cục thai ky. ……………………………………………………………………. 75
3.2.1. Các yêu tố anh hương đên hoat động cua cơn giật trong thai ky.. 75
3.2.2. Một số yêu tố anh hương đên kêt cục thai ky…………………………. 79
Chương 4. BÀN LUẬN……………………………………………………………………… 84
4.1. Đặc điểm lâm sàng và cận lâm sàng cua ngươi bệnh động kinh trong
quá trình mang thai ………………………………………………………………….. 84
4.1.1. Đặc điểm lâm sàng……………………………………………………………… 844.1.2. Đặc điểm cận lâm sàng ……………………………………………………… 108
4.2. Một số yêu tố liên quan đên hoat động cua cơn động kinh trong thai ky
và kêt cục thai ky. ………………………………………………………………….. 118
4.2.1. Các yêu tố anh hương đên hoat động cua cơn giật trong thai ky 118
4.2.2. Các yêu tố anh hương đên kêt cục thai ky ……………………………. 120
KẾT LUẬN …………………………………………………………………………………….. 125
KIẾN NGHỊ……………………………………………………………………………………. 127
DANH MỤC CÔNG TRÌNH NGHIÊN CỨU ĐÃ CÔNG BỐ
LIÊN QUAN ĐẾN LUẬN ÁN
TÀI LIỆU THAM KHẢO
PHỤ LỤC
DANH MỤC BẢNG
Bang 2.1. Thang điểm Morisky đanh gia sư tuân thu điêu trị thuốc ………….. 49
Bang 2.2. Protocol chụp MRI so động kinh ngoai thuy thai dương ………….. 54
Bang 2.3. Protocol chụp MRI so động kinh thuy thai dương …………………… 54
Bang 2.4. Các biên số nghiên cưu đối vơi mục tiêu 1 ……………………………… 55
Bang 2.5. Các biên số nghiên cưu đối vơi mục tiêu 2 ……………………………… 56
Bang 3.1. Phân bố lươt bệnh nhân trong nghiên cưu……………………………….. 59
Bang 3.2. Đặc điểm lâm sàng chung cua ngươi bệnh trong nghiên cưu …….. 60
Bang 3.3. Đặc điểm cơn động kinh trươc mang thai ……………………………….. 61
Bang 3.4. Đặc điểm vê dùng thuốc kiểm soat cơn trươc mang thai …………… 62
Bang 3.5. Đặc điểm lâm sàng cua cơn giật trong thai ky …………………………. 63
Bang 3.6. Đặc điểm vê tần suât co cơn động kinh trong thai ky ……………….. 63
Bang 3.7. Đặc điểm vê hoat động cua cơn giật trong thai ky……………………. 64
Bang 3.8. So sánh hoat động động kinh trong thai ky……………………………… 65
Bang 3.9. Mưc độ hoat động cua cơn động kinh trong thai ky………………….. 66
Bang 3.10. Hoat động cua cơn động kinh theo phân loai cơn trên lâm sang . 66
Bang 3.11. Đặc điểm vê thuốc điêu trị động kinh trong thai ky………………… 67
Bang 3.12. So sánh sử dụng thuốc điêu trị động kinh trong thai ky giưa hai
nhom ngươi bệnh ……………………………………………………………… 69
Bang 3.13. Cac đặc điểm lâm sàng cua mẹ và con trong quá trình chuyển da …. 70
Bang 3.14. Biên cố vơi mẹ và thai nhi trong quá trình mang thai ……………… 70
Bang 3.15. Đặc điểm trên cộng hương từ nao va điện não đồ…………………… 71
Bang 3.16. Các nhóm nguyên nhân tổn thương trên MRI so não ……………… 72Bang 3.17. Mối liên quan giưa hoat động cơn động kinh trên lâm sàng và hình
anh MRI não ……………………………………………………………………. 73
Bang 3.18. Các bât thương trên điện nao đồ…………………………………………… 74
Bang 3.19. Mối liên quan giưa hoat động cơn động kinh trên lâm sang va điện
nao đồ……………………………………………………………………………… 74
Bang 3.20. Các yêu tố anh hương đên cơn co giật còn hoat động trong thai ky.. 76
Bang 3.21. Các yêu tố anh hương đên hoat động tăng cương cơn giật trong
thai ky……………………………………………………………………………… 77
Bang 3.22. Phân tích hồi quy Binary Logistic vơi biên phụ thuộc la cơn giật
còn xuât hiện trong thai ky ………………………………………………… 78
Bang 3.23. Phân tích hồi quy Binary Logistic vơi biên phụ thuộc la cơn giật
tăng cương hoat động trong thai ky…………………………………….. 79
Bang 3.24. Phân tích các yêu tố tac động đên biên cố cua mẹ và con………… 80
Bang 3.25. Phân tích hồi quy Binary Logistic vơi biên phụ thuộc là có biên cố
xay ra vơi mẹ và con…………………………………………………………. 81
Bang 3.26. Mối liên quan giưa việc kiểm soat cơn co giật cua bệnh nhân và
phương phap đẻ………………………………………………………………… 82
Bang 3.27. Phân tích hồi quy Binary Logistic vơi biên phụ thuộc là mẹ đẻ mổ .. 83DANH MỤC BIỂU ĐỒ
Biểu đồ 3.1. Số lần mang thai cua bệnh nhân trong nghiên cưu………………… 59
Biểu đồ 3.2. Phân bố độ tuổi cua bệnh nhân trong nghiên cưu …………………. 60
Biểu đồ 3.3. Diễn biên kêt cục san khoa cua bệnh nhân trong nghiên cưu …. 71
Biểu đồ 3.4. Các vị trí não tổn thương trên phim chụp MRI…………………….. 72DANH MỤC HÌNH
Hình 1.1. Phân loai động kinh cua ILAE 2017……………………………………….. 12
Hình 1.2. Hình anh cua 7 loai kịch phát dang động kinh trên EEG. ………….. 14
Hình 1.3. Kịch phát có chu ky toàn thể (GPDs) ……………………………………… 15
Hình 1.4. Kịch phát có chu ky một bên ơ bên phai (LPDs)………………………. 15
Hình 1.5. Điện nao trong cơn động kinh co cưng – co giật toàn thể…………… 16
Hình 1.6. Điện nao cơn động kinh cục bộ khơi phat thai dương tran bên phai…. 16
Hình 1.7. Xơ hoa hồi hai ma trai kèm teo thuy thai dương bên trai …………… 18
Hình 1.8. Loan san vỏ não khu trú hồi canh hai mã và hồi chẩm thai dương
trái ………………………………………………………………………………….. 18
Hình 1.9. Dị dang u mach thể hang tính chât gia đình……………………………… 19
Hình 1.10. Tổn thương nao sau chân thương so não dang nang dịch va tăng
sinh thần kinh đệm khu trú ………………………………………………… 19
Hình 1.11. Tổn thương thuy tran phai trong viêm não Ramussen……………… 19
Hình 1.12. Các tổn thương nao trong xơ cưng cu ………………………………….. 20
Hình 1.13. Tổn thương nao trong hội chưng Sturge-Weber……………………… 20
Hình 1.14. Tổn thương nao do huyêt khối tĩnh mach não ………………………… 21
Hình 4.1. Điện nao đồ trong cơn ngưng hanh vi……………………………………. 109
Hình 4.2. Điện nao đồ trong cơn co giật toàn thân ………………………………… 110
Hình 4.3. Điện nao đồ ngoai cơn ………………………………………………………… 110
Hình 4.4. Điện nao đồ ngoai cơn ………………………………………………………… 111Hình 4.5. Điện nao đồ ngoai cơn ………………………………………………………… 113
Hình 4.6. Hình anh AVM trán trái ……………………………………………………… 115
Hình 4.7. Khuyêt nao tran đỉnh bên trái sau chân thương so não…………….. 115
Hình 4.8. AVM bán cầu phai sau nút mach 02 lần………………………………… 116
Hình 4.9. Loan san vỏ nao thai dương bên phai ……………………………………. 117
Hình 4.10. Khuyêt nao thai dương bên phai sau phâu thuật u não …………… 11
Nguồn: https://luanvanyhoc.com