Nghiên cứu tác dụng tăng cường miễn dịch, chống huyết khối của viên nang “Liên Ngân SK” trên động vật thực nghiệm

Luận văn thạc sĩ y học Nghiên cứu tác dụng tăng cường miễn dịch, chống huyết khối của viên nang “Liên Ngân SK” trên động vật thực nghiệm.Miễn dịch và chống huyết khối tĩnh mạch là hai lĩnh vực được ứng dụng nhiều trong y học và ngày càng phát triển. Hệ miễn dịch có vai trò bảo vệ cơ thể trước các tác nhân gây bệnh. Hiện nay, bệnh lý liên quan suy giảm miễn dịch hay các bệnh lý do huyết khối tĩnh mạch ngày càng gia tăng [1],[2].
Bảo vệ và nâng cao hệ miễn dịch của cơ thể có vai trò rất quan trọng trong điều trị các bệnh tự miễn, bệnh ung thư, bệnh mạn tính. Miễn dịch trị liệu có vai trò nhất định trong điều trị những bệnh lý này. Các chất kích thích miễn dịch có nguồn gốc rất đa dạng [2]. Chất kích thích miễn dịch có nguồn gốc sinh học: sản phẩm tiết của các tế bào miễn dịch có tác dụng tăng cường đáp ứng miễn dịch như các interleukin (IL-2), interferon (interferon ,) và các yếu tố kích thích tạo cụm bạch cầu hạt, đại thực bào (GMCSF)…, gọi chung là các cytokin [2],[3]. Các chất kích thích miễn dịch có nguồn gốc từ vi sinh vật, cấu thành hay chất chuyển hóa của một hoặc nhiều loại vi khuẩn, virus, ký sinh trùng, nấm BCG,… Các chất này có hiệu quả tốt trong việc tăng cường hệ miễn dịch, tuy nhiên còn nhiều tác dụng không mong muốn. Bên cạnh đó, các thuốc có nguồn gốc sinh học giá thành còn đắt, bệnh suy giảm miễn dịch thường kéo dài, nên chi phí cho một ca bệnh thường rất tốn kém kinh tế và thời gian. Thuốc có nguồn gốc hóa dược có độc tính cao, ảnh hưởng đến chức năng gan thận, một số trường hợp còn gặp tai biến trên lâm sàng [4]. Việc tìm ra sản phẩm có tác dụng nâng cao miễn dịch, chống huyết khối tĩnh mạch ít có tác dụng phụ và giá thành thấp đang được các thầy thuốc quan tâm.

Suy giảm miễn dịch và huyết khối tĩnh mạch không có bệnh danh trong Y học cổ truyền (YHCT), nằm trong phạm vi chứng: hư lao, huyết chứng, huyết ứ…[5]. Có rất nhiều nghiên cứu các vị thuốc, bài thuốc có tác dụng điều trị suy giảm miễn dịch và huyết khối thu được kết quả khả quan.
Việt Nam với nền Y học cổ truyền lâu đời, truyền thống sử dụng thảo dược là thuốc vô cùng phong phú. Với phương châm “Nam dược trị Nam nhân” nghĩa là: dùng thuốc nam trị bệnh cho người Nam của ông tổ thuốc nam – Tuệ Tĩnh đã ảnh hưởng sâu sắc đến nhiều thế hệ thầy thuốc Y học cổ truyền Việt Nam. Vì vậy, việc nghiên cứu tìm kiếm chất kích thích miễn dịch và chống huyết khối nguồn gốc Y học cổ truyền nhằm tăng thêm sự lựa chọn cho người thầy thuốc đồng thời cung cấp thêm phương pháp điều trị, hạn chế được tác dụng không mong muốn cho người bệnh là rất cần thiết.
“Liên ngân SK” là chế phẩm nghiệm phương của PGS.TS. Đậu Xuân Cảnh trong đó có sự kết hợp của các vị thuốc Nhân sâm, Xuyên tâm liên, Kim ngân hoa, Đinh lăng, Sâm đại hành theo lý luận y học cổ truyền có tác dụng bổ khí, ích huyết, giải độc, tiêu viêm. Do đó “Liên ngân SK” có tác dụng nâng cao sức khỏe, tăng cường hệ miễn dịch, chống huyết khối [7]. Tuy nhiên hiện nay chưa có nghiên cứu dược lý về chế phẩm này. Vì vậy, chúng tôi tiến hành nghiên cứu đề tài: “Nghiên cứu tác dụng tăng cường miễn dịch, chống huyết khối của viên nang “Liên Ngân SK” trên động vật thực nghiệm”, với hai mục tiêu:
1. Đánh giá tác dụng tăng cường miễn dịch của viên nang “Liên Ngân SK” trên động vật thực nghiệm;
2. Đánh giá tác dụng chống huyết khối của viên nang “Liên Ngân SK” trên động vật thực nghiệm

MỤC LỤC
ĐẶT VẤN ĐỀ ……………………………………………………………. 1
Chương 1. TỔNG QUAN TÀI LIỆU …………………………………….. 3
1.1. Tổng quan miễn dịch theo y học hiện đại ………………………. 3
1.1.1. Định nghĩa ………………………………………………… 3
1.1.2. Phân loại ………………………………………………….. 3
1.1.3. Ứng dụng gây miễn dịch để phòng ngừa nhiễm trùng …… 5
1.2. Tổng quan huyết khối theo y học hiện đại ……………………… 5
1.2.1. Định nghĩa ………………………………………………… 5
1.2.2. Cơ chế hình thành huyết khối …………………………….. 6
1.2.3. Những yếu tố gây nên huyết khối tắc mạch ……………… 7
1.2.4. Dấu hiệu của huyết khối ………………………………….. 7
1.3. Vai trò của thuốc Y học cổ truyền trong tăng cường miễn dịch và
chống huyết khối ……………………………………………………… 7
1.4. Một số nghiên cứu về tăng cường hệ miễn dịch và chống huyết
khối bằng y học cổ truyền trên thế giới và trong nước ……….. 9
1.4.1. Một số nghiên cứu trên thế giới …………………………… 9
1.4.2. Một số nghiên cứu trong nước …………………………… 11
1.5. Một số mô hình gây suy giảm miễn dịch trên thực nghiệm đã sử dụng 13
1.5.1. Gây suy giảm miễn dịch bằng thuốc ức chế miễn dịch …… 13
1.5.2. Gây suy giảm miễn dịch bằng chiếu tia xạ toàn thân …….. 13
1.6. Một số mô hình chống đông trên thực nghiệm đã được sử dụng ……. 14
1.6.1 Mô hình gây đông máu bệnh lý bằng lipopolisaccharid trên
chuột cống …………………………………………………………. 14
1.6.2. Mô hình gây đông máu bệnh lý trên thỏ bằng thrombin của
Margaretten – MC Kay (1964) ……………………………………… 141.6.3. Mô hình gây huyết khối đuôi chuột bằng K-Carrageenan 14
1.6.4. Mô hình huyết khối tĩnh mạch sâu ở khỉ đầu chó ………… 15
1.6.5. Mô hình gây huyết khối động mạch cảnh bằng Ferric Chloride FeCl3 15
1.7. Tổng quan về viên nang Liên ngân SK ………………………… 15
1.7.1. Xuyên tâm liên (Herba Andrographitis) ………………… 16
1.7.2. Kim ngân hoa (Flos Lonicerae) ………………………….. 18
1.7.3. Đinh lăng (Radix Polysciacis ) …………………………… 19
1.7.4. Sâm đại hành (Curculigo orchioides Gaertn) …………… 20
1.7.5. Nhân sâm (Radix Ginseng) ………………………………. 21
Chương 2. ĐỐI TƯỢNG, CHẤT LIỆU VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU 23
2.1. Chất liệu và phương tiện nghiên cứu …………………………… 23
2.1.1. Chất liệu nghiên cứu ……………….…………………….. 23
2.1.2. Hóa chất nghiên cứu ……………………………………… 23
2.1.3. Thiết bị nghiên cứu ……………………………………….. 24
2.2. Địa điểm và thời gian nghiên cứu ………………………………. 24
2.2.1. Địa điểm nghiên cứu ……………………………………… 24
2.2.2. Thời gian nghiên cứu ……………………………………… 24
2.3. Động vật nghiên cứu ……………………………………………. 24
2.4. Phương pháp nghiên cứu ……………………………………….. 25
2.4.1. Đánh giá tác dụng tăng cường miễn dịch ………………… 25
2.4.2. Đánh giá tác dụng chống huyết khối ……………………… 27
2.5. Sơ đồ nghiên cứu ……………………………………………….. 28
2.6. Xử lý số liệu và phân tích số liệu ………………………………. 29
2.7. Vấn đề đạo đức của nghiên cứu ………………………………… 29
Chương 3. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU …………………………………… 30
3.1. Kết quả đánh giá tác dụng tăng cường miễn dịch ……………… 30
3.1.1. Kết quả đánh giá tác dụng của Liên ngân SK lên sự thay
đổi trọng lượng cơ thể chuột …………………………………………………
303.1.2. Kết quả đánh giá tác dụng của Liên ngân SK lên sự thay
đổi trọng lượng lách, tuyến ức ………………………………………………. 32
3.1.3. Kết quả đánh giá tác dụng của Liên ngân SK lên các chỉ số huyết học 33
3.1.4. Kết quả đánh giá tác dụng của Liên ngân SK lên các chỉ số
cytokine huyết thanh ……………………………………………………………. 35
3.1.5. Kết quả đánh giá tác dụng của Liên ngân SK lên mô bệnh
học lách và tuyến ức ……………………………………………………………. 36
3.2. Kết quả đánh giá tác dụng chống huyết khối ………………………….. 38
3.2.1. Kết quả hình thành huyết khối đuôi chuột ……………………… 38
3.2.2. Kết quả đánh giá huyết khối đuôi chuột sau 48h …………. 39
3.2.3. Kết quả đánh giá số lượng tiểu cầu và Fibrinogen trong máu chuột 40
3.2.4. Kết quả đánh giá thời gian đông máu APTT (giây); PT
(giây); TT (giây) ………………………………………………… 42
Chương 4. BÀN LUẬN ……………………………………………………. 45
4.1. Đánh giá tác dụng tăng cường miễn dịch của viên nang Liên
ngân SK trên động vật thực nghiệm ……………………………………………. 45
4.2. Đánh giá tác dụng chống huyết khối của viên nang Liên ngân
SK trên động vật thực nghiệm ……………………………………………………. 53
KẾT LUẬN ………………………………………………………………. 60
KIẾN NGHỊ 62
TÀI LIỆU THAM KHẢO
Phụ lụ