Đánh giá tác dụng điều trị viêm quanh khớp vai đơn thuần bằng viên khớp VINTONG kết hợp điện châm

Luận văn thạc sĩ y học Đánh giá tác dụng điều trị viêm quanh khớp vai đơn thuần bằng viên khớp VINTONG kết hợp điện châm.Viêm quanh khớp vai (VQKV) là thuật ngữ dùng để chỉ các bệnh viêm, đau khớp vai do tổn thương phần mềm (gân, cơ, dây chằng, bao hoạt dịch, bao khớp) mà không có tổn thương ở sụn và xương khớp vai, không do nhiễm khuẩn. Biểu hiện lâm sàng là đau khớp vai, kèm theo có hoặc không có hạn chế vận động khớp vai [11].
Viêm quanh khớp vai (VQKV) tuy không ảnh hưởng đến sinh mạng của người bệnh, nhưng lại ảnh hưởng rất lớn đến lao động và sinh hoạt của bệnh nhân. Nếu không được điều trị đúng và đầy đủ ngay từ đầu, VQKV có thể để lại di chứng như teo cơ, giảm trương lực cơ, hạn chế cử động của vai và bàn tay, đứt gân cơ, từ đó làm mất dần chức năng của tay bên đau, ảnh hưởng đến các hoạt động hàng ngày, công việc và cả khi nghỉ ngơi [2], [3]
Theo một số nghiên cứu trên thế giới, tỷ lệ mắc bệnh VQKVvào khoảng 2% đến 5% dân số[39].

Trong 10 năm (1991 – 2000) số bệnh nhân viêm quanh khớp vai điều trị ngoại trú tại khoa cơ xương khớp bệnh viện Bạch Mai chiếm 13,24% tổng số bệnh nhân điều trị ngoại trú [4], [23].
Y học hiện đại điều trị viêm quanh khớp vai thường bằng nội khoa, chủ yếu thường sử dụng thuốc kháng viêm, giãn cơ, giảm đau (nonsteroid, steroid và các dẫn xuất…). Các thuốc này thường có các tác dụng phụ như suy giảm sức đề kháng của cơ thể, loãng xương, viêm loét dạ dày, tổn thương gan, thận… làm bệnh nhân không thể sử dụng dài ngày được hoặc không thể sử dụng thuốc được [22]. Do đó, việc tìm ra các phương pháp điều trị đơn giản,
hiệu quả và an toàn cho bệnh nhân là vấn đề cấp thiết cần được đặt ra.
Theo Y học cổ truyền bệnh viêm quanh khớp vai thuộc phạm vi chứng kiên tý. Dựa vào triệu chứng lâm sàng và nguyên nhân bệnh, bệnh được phân làm 3 thể: kiên thống, kiên ngưng và lậu kiên phong. Để điều trị bệnh này người xưa đã có nhiều phương pháp như điện châm, giác hơi, xoa bóp bấm huyệt, dùng thuốc sắc uống… [10], 
Tại Việt Nam, đã có một số tác giả nghiên cứu điều trị VQKV bằng thuốc YHCT kết hợp với các phương pháp khác. Thực tế lâm sàng cho thấy việc phối hợp các phương pháp điều trị cho kết quả khả quan hơn nhiều. Tuy nhiên việc chọn lựa một phương pháp tối ưu mang lại hiệu quả cao cho người bệnh cũng như thuận tiện, dễ thực hiện cho nhân viên y tế, đồng thời làm giảm bớt gánh nặng thời gian, kinh tế cho người bệnh và xã hội là điều thật sự cần thiết, việc tìm ra thêm một phương pháp kết hợp, giúp bệnh nhân cũng như các nhà lâm sàng có thêm sự lựa chọn để điều trị.
Việc chẩn đoán xác định viêm quanh khớp vai và theo dõi sau điều trị là cần thiết, trong đó có sự trợ giúp quan trọng của các phương tiện chẩn đoán hình ảnh. Chụp X Quang quy ước là kỹ thuật khảo sát thường quy. Tuy nhiên khảo sát tình trạng viêm quanh khớp vai còn rất nhiều hạn chế. Trong những năm gần đây vai trò của siêu âm trong chẩn đoán xác định và đánh giá sau điều trị viêm quanh khớp vai ngày càng được khẳng định [38], [46], [47], [62], [63], [64]. Từ đó chúng tôi tiến hành đề tài: “Đánh giá tác dụng điều trị viêm quanh khớp vai đơn thuần bằng viên khớp VINTONG kết hợp điện châm” nhằm mục tiêu sau:
1. Đánh giá kết quả điều trị viêm quanh khớp vai đơn thuần bằng viên khớp VINTONG kết hợp điện châm trên một số chỉ số siêu âm, X-Quang và lâm sàng.
2.Theo dõi tác dụng không mong muốn của phương pháp điều trị

MỤC LỤC
ĐẶT VẤN ĐỀ………………………………………………………………………………….. 1
Chương 1: TỔNG QUAN TÀI LIỆU …………………………………………………. 3
1.1. Sơ lược về giải phẫu chức năng khớp vai…………………………………………. 3
1.1.1. Phần xương khớp (hình 1.1) ……………………………………………………. 3
1.1.2. Phần mềm…………………………………………………………………………….. 4
1.2. Viêm quanh khớp vai theo YHHĐ………………………………………………….. 7
1.2.1. Định nghĩa……………………………………………………………………………. 7
1.2.2. Cơ chế bệnh sinh viêm quanh khớp vai……………………………………… 7
1.2.3. Các thể bệnh của viêm quanh khớp vai theo YHHĐ ……………………. 9
1.2.4. Điều trị viêm quanh khớp vai theo YHHĐ……………………………….. 13
1.3. Bệnh lý viêm quanh khớp vai theo YHCT……………………………………… 14
1.3.1. Bệnh danh…………………………………………………………………………… 14
1.3.2. Bệnh nguyên……………………………………………………………………….. 14
1.3.3. Triệu chứng ………………………………………………………………………… 15
1.3.4. Điều trị y học cổ truyền ………………………………………………………… 16
1.4. Tổng quan về viên khớp VINTONG……………………………………………… 18
1.4.1 : Xuất xứ : Viên khớp VINTONG…………………………………………… 18
1.4.2 : Thành phần viên khớp VINTONG bao gồm ……………………………. 18
1.4.3: Phân tích viên khớp VINTONG …………………………………………….. 19
1.4.4. Chỉ định và các dùng thuốc……………………………………………………. 21
1.5. Tổng quan về phương pháp điện châm ………………………………………….. 22
1.5.1 : Khái niệm về châm……………………………………………………………… 22
1.5.2 : Phương pháp điện châm……………………………………………………….. 22
1.5.3 : Cơ chế tác dụng của châm theo Y học hiện đại ………………………… 23
1.5.4 : Cơ chế tác dụng của châm theo Y học cổ truyền………………………. 24
1.6. Tổng quan về siêu âm, x-quang trong chẩn đoán điều trị viêm bao hoạt
dịch khớp vai…………………………………………………………………………………… 26
1.7. Tình hình nghiên cứu điều trị viêm quanh khớp vai trên thế giới và ở Việt
Nam ………………………………………………………………………………………………. 301.7.1. Trên thế giới ……………………………………………………………………….. 30
1.7.2. Tại Việt Nam………………………………………………………………………. 30
Chương 2: ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU…………. 32
2.1. Đối tượng nghiên cứu…………………………………………………………………. 32
2.1.1. Đối tượng …………………………………………………………………………… 32
2.1.2. Tiêu chuẩn chọn bệnh theo YHHĐ…………………………………………. 32
2.1.3. Tiêu chuẩn chọn bệnh theo YHCT………………………………………….. 32
2.1.4. Tiêu chuẩn loại trừ bệnh nhân khỏi diện nghiên cứu………………….. 33
2.1.5. Địa điểm và thời gian nghiên cứu …………………………………………… 33
2.2. Phương pháp nghiên cứu …………………………………………………………….. 33
2.2.1. Thiết kế nghiên cứu ……………………………………………………………… 33
2.2.2. Cỡ mẫu và phương pháp chọn mẫu…………………………………………. 33
2.2.3. Các nội dung nghiên cứu ………………………………………………………. 34
2.2.4. Các biến số nghiên cứu…………………………………………………………. 35
2.2.5. Chất liệu, phương tiện nghiên cứu ………………………………………….. 39
2.2.6. Các bước tiến hành ………………………………………………………………. 41
2.2.7. Xử lý số liệu ……………………………………………………………………….. 43
2.3. Vấn đề đạo đức trong nghiên cứu …………………………………………………. 44
2.4. Sơ đồ nghiên cứu……………………………………………………………………….. 45
Chương 3: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU……………………………………………… 46
3.1. Đặc điểm của nhóm bệnh nhân nghiên cứu…………………………………….. 46
3.1.1. Đặc điểm về tuổi………………………………………………………………….. 46
3.1.2. Đặc điểm về giới………………………………………………………………….. 47
3.1.3. Đặc điểm về thời gian mắc bệnh…………………………………………….. 47
3.1.4. Vị trí mắc bệnh……………………………………………………………………. 48
3.2. Đặc điểm lâm sàng, siêu âm và xquang của bệnh nhân VQKV………….. 48
3.2.1. Mức độ đau theo thang điểm VAS………………………………………….. 48
3.2.2. Đặc điểm tầm vận động khớp vai trước điều trị ………………………… 49
3.2.3. Đặc điểm siêu âm và x-quang ………………………………………………… 51
3.3. Kết quả điều trị………………………………………………………………………….. 52
3.3.1. Tác dụng giảm đau theo thang điểm VAS………………………………… 523.3.2. Mức độ cải thiện vận động khớp vai theo McGill – Mc ROMI…….. 54
3.3.3. Kết quả điều trị chung…………………………………………………………… 60
3.3.4. Biến đổi một số chỉ số cận lâm sàng ……………………………………….. 62
3.3.5. Một số tác dụng không mong muốn………………………………………… 65
Chương 4: BÀN LUẬN …………………………………………………………………… 67
4.1. Bàn về đặc điểm đối tượng nghiên cứu………………………………………….. 67
4.2. Bàn về hiệu quả điều trị của phương pháp dùng viên khớp VINTONG kết
hợp điện châm…………………………………………………………………………………. 72
4.3. Tác dụng không mong muốn ……………………………………………………….. 78
KẾT LUẬN……………………………………………………………………………………. 79
KHUYẾN NGHỊ…………………………………………………………………………….. 80
TÀI LIỆU THAM KHẢO
PHỤ LỤCDANH MỤC BẢNG
Bảng 2.1. Liệt kê các biến số nghiên cứu………………………………………………… 35
Bảng 2.2. Cách tính điểm mức độ hoạt động hằng ngày ……………………………. 37
Bảng 2.3. Bảng đánh giá tầm vận động khớp vai theo tác giả the McGill – Mc
ROMI [51]. ……………………………………………………………………………………… 37
Bảng 2.4. Chức năng của khớp……………………………………………………………… 38
Bảng 3.1. Phân bố bệnh nhân theo tuổi…………………………………………………… 46
Bảng 3.2. Phân bố bệnh nhân theo giới…………………………………………………… 47
Bảng 3.3. Phân bố bệnh nhân theo thời gian mắc bệnh……………………………… 47
Bảng 3.4. Phân bố bệnh nhân theo vị trí mắc bệnh …………………………………… 48
Bảng 3.5. Phân bố mức độ đau theo thang điểm VAS trước điều trị ……………. 48
Bảng 3.6. Phân bố bệnh nhân theo động tác dạng trước điều trị………………….. 49
Bảng 3.7. Phân bố bệnh nhân theo động tác xoay trong trước điều trị …………. 49
Bảng 3.8. Động tác xoay ngoài trước điều trị ………………………………………….. 50
Bảng 3.9. Đặc điểm siêu âm viêm quanh khớp vai thể đơn thuần của bệnh nhân
trước điều trị…………………………………………………………………………………….. 51
Bảng 3.10. Đặc điểm hình ảnh XQuang khớp vai…………………………………….. 51
Bảng 3.11. Biến đổi mức độ đau sau điều trị theo thang điểm VAS…………….. 53
Bảng 3.12. Biến đổi mức độ hạn chế vận động khớp vai động tác dạng theo
McGill- McROMI …………………………………………………………………………….. 55
Bảng 3.13. Biến đổi mức độ hạn chế vận động khớp vai động tác xoay trong
theo McGill- McRomi……………………………………………………………………….. 57
Bảng 3.14. Biến đổi mức độ hạn chế vận động khớp vai động tác xoay ngoài
theo McGill- McRomi……………………………………………………………………….. 59
Bảng 3.15. Biến đổi giá trị trung bình chức năng khớp vai theo Constant C.R và
Murley A.H.G 1987 ………………………………………………………………………….. 60
Bảng 3.16. Kết quả điều trị theo Constant C.R và Murley A.H.G 1987 ……….. 61
Bảng 3.17. Sự thay đổi dấu hiệu viêm quanh khớp vai thể đơn thuần trên siêu
âm khớp vai nhóm nghiên cứu sau điều trị …………………………………………… 62
Bảng 3.18. Sự thay đổi hình ảnh viêm quanh khớp vai thể đơn thuần trên
Xquang khớp vai nhóm nghiên cứu sau điều trị…………………………………….. 64Bảng 3.19. Sự biến đổi tần số mạch và huyết áp………………………………………. 64
Bảng 3.20. Sự biến đổi một số chỉ số huyết học và sinh hóa máu ……………….. 65
Bảng 3.21. Tác dụng không mong muốn của viên khớpVINTONG…………….. 65
Bảng 3.22. Tác dụng không mong muốn của điện châm……………………………. 66DANH MỤC HÌNH
Hình 1.1. Cấu tạo phần xương khớp của khớp vai [6], [55] ………………………. 3
Hình 1.2. Các thành phần liên quan khớp vai qua diện cắt đứng [6], [55]……. 4
Hình 1.3. Cấu tạo gân cơ quay và các cơ tham gia vào hoạt động của khớp
vai [6], [55] ………………………………………………………………………………………. 5
Hình 1.4. Cấu tạo bao khớp, mạch máu và thần kinh khớp vai [6], [55] ……… 6
Hình 1.5. Viêm cơ nhị đầu ………………………………………………………………… 26
Hình 1.6. Tụ dịch bao hoạt dịch dưới mỏm cùng vai ……………………………… 27
Hình 1.7. Viêm gân cơ trên gai…………………………………………………………… 27
Hình 1.8. Vôi hóa gân cơ trên gai……………………………………………………….. 27
Hình 1.9. Viêm gân cơ dưới gai………………………………………………………….. 28
Hình 1.10. Viêm gân cơ dưới vai………………………………………………………… 28
Hình 1.11. Vôi hóa gân cơ trên gai……………………………………………………… 39
Hình 2.1: Máy điện châm M8 do bệnh viện Châm cứu Trung ương …………. 40
Hình 2.2: Thước đo tầm vận động khớp vai …………………………………………. 40
Hình 2.8: Thước đo độ đau VAS………………………………………………………… 41
Hình 3.1. Tụ dịch gân cơ nhị đầu………………………………………………………… 63
Hình 3.2. Tụ dịch gân cơ nhị đầu giảm sau điều trị………………………………… 63
Hình 3.3. Viêm tụ dịch gân cơ nhị đầu ………………………………………………… 63
Hình 3.4. Viêm tụ dịch gân cơ nhị đầu giảm sau điều trị ………………………… 63
Hình 3.5. Tụ dịch bao hoạt dịch dưới mỏm cùng vai ……………………………… 63
Hình 3.6. Tụ dịch bao hoạt dịch dưới mỏm cùng vai giảm sau điều trị ……… 6

TÀI LIỆU THAM KHẢO
Tiếng Việt:
1. Lê Thị Hoài Anh (2001), Nghiên cứu tác dụng điều trị viêm quanh khớp vai bằng điện châm, xoa bóp kết hợp vận động trị liệu, Luận văn thạc sĩ Y học, Trường đại học Y Hà Nội.
2. Trần Ngọc Ân (1999), Viêm quanh khớp vai, Bệnh khớp, Nhà xuất bản Y học, Hà Nội, tr. 334 – 344.
3. Trần Ngọc Ân (2002), Bệnh thấp khớp, Nhà xuất bản Y học, Hà Nội, tr. 364 – 374.
4. Trần Ngọc Ân và cộng sự (2000), Tài liệu nghiên cứu khoa học Bệnh viện Bạch Mai Hà Nội.
5. Chung Khánh Bằng (2011), Nghiên cứu tác dụng phương pháp tân châm trong điều trị viêm quanh khớp vai, Trường đại học Y Hà Nội.
6. Bộ môn Giải phẫu – Đại học Y Hà Nội (1992), Giải phẫu học tập I, Nhà xuất bản y học, Hà Nội.
7. Bộ môn Y học cổ truyền – Trường Đại học Y Hà Nội (2005), Châm cứu, Nhà xuất bản Y học, Hà Nội.
8. Bộ môn Y học cổ truyền – Trường Đại học Y Hà Nội (2005), Bài giảng y học cổ truyền, Nhà xuất bản Y học, Hà Nội
9. Bộ môn phục hồi chức năng – Trường Đại học Y Hà Nội (2009), Phục hồi chức năng, Nhà xuất bản Y học, Hà Nội, tr. 232 – 237, 268 – 269.
10.Bộ y tế (2013), Hướng dẫn quy trình kỹ thuật khám, chữa bệnh chuyên ngành châm cứu, Nhà xuất bản y học.
11.Bộ Y tế (2016), Bệnh học cơ xương khớp nội khoa, Nhà xuất bản giáo dụcViệt Nam, Hà Nội, tr. 165-176.
12.Nguyễn Cẩm Châu, Trần Ngọc Ân (1994), Tìm hiểu tác dụng của Axit Tiaprofenic trong điều trị bệnh khớp, Y học thực hành, (308), tr. 9 – 11.
13.Hoàng Huyền Châm (2018), Đánh giá kết quả điều trị viêm quanh khớp vai thể thể đơn thuần của bài thuốc TK1 kết hợp xoa bóp bấm huyệt, Luận văn thạc sĩ y học, Học viện Y-Dược học cổ truyền Việt Nam.
14.Lương Thị Dung (2014), Đánh giá tác dụng điều trị viêm quanh khớp vai thể đơn thuần bằng bài thuốc “Quyên Tý Thang” kết hợp điện châm và vận động trị liệu, Luận văn thạc sĩ y học, Trường Đại học Y Hà Nội.
15.Huỳnh Minh Đức (1990), Hoàng đế Nội kinh Linh khu, Hội Y học dân tộc cổ truyền Đồng Nai.16.Tôn Thất Minh Đạt (2005), Hội chứng cơ chụp xoay, Thời sự y học số 10 tháng 8 năm 2005.
17.Dương Trọng Hiếu (1992), Kết hợp day bấm huyệt với điện xung điều trị viêm quanh khớp vai (kiên bối thống), Tổng hội Y dược học Việt Nam xuất bản, Nội khoa (2), tr. 20 – 22.
18.Đoàn Quang Huy (1999), Nghiên cứu tác dụng điều trị viêm quanh khớp vai của cây Bạch hoa xà, Luận văn thạc sĩ y học, Trường Đại học Y Hà Nội.
19.Phạm Việt Hoàng (2005), Đánh giá tác dụng của phương pháp xoa bóp bấm huyệt y học cổ truyền trong điều trị viêm quanh khớp vai, Luận văn bác sĩ chuyên khoa II, Trường Đại học Y Hà Nội.
20.Nguyễn Hữu Huyền, Lê Thị Kiều Hoa (2011), “Nghiên cứu hiệu quả điều trị viêm quanh khớp vai thể đông cứng tắc nghẽn bằng vật lý trị liệu kết hợp vận động”, Tạp chí y học thực hành, (772), tr. 128 – 131.
21.Nguyễn Thị Lực (1999), Các thể bệnh của viêm quanh khớp vai (Dựa vào lâm sàng, X quang và siêu âm), Luận văn bác sĩ chuyên khoa II, Trường đại học Y Hà Nội.
22.Nguyễn Thị Ngọc Lan (2000), Nghiên cứu tổn thương dạ dày tá tràng ở bệnh nhân mắc bệnh khớp điều trị thuốc chống viêm không steroid, Tóm tắt luận án tiến sĩ Y học, Trường Đại học Y Hà Nội.
23.Nguyễn Thị Ngọc Lan (2011), Bệnh học cơ xương khớp nội khoa, Nhà xuất bản Y học, Hà Nội, tr. 165 – 176.
24.Đỗ Tất Lợi (2009). Cây thuốc và vị thuốc Việt Nam, Tr.45, 104, 191, 208, 770.
25.Nguyễn Thị Nga (2006), Đánh giá hiệu quả điều trị viêm quanh khớp vai thể đơn thuần bằng thuốc kết hợp vật lý trị liệu – phục hồi chức năng, Luận văn bác sĩ chuyên khoa II, Trường Đại học Y Hà Nội.
26.Nguyễn Hoàng Ngân, Bùi Văn Tám (2019), Nghiên cứu độc tính của bài thuốc
“KNC” điều trị thoái hóa khớp gối trên thực nghiệm
27.Nguyễn Tử Siêu (1994), Hoàng đế Nội kinh Tố vấn, Nhà xuất bản Thành phố Hồ Chí Minh.
28.Đoàn Quốc Sỹ (1998), Đánh giá tác dụng của châm cứu, xoa bóp bấm huyệt trên bệnh nhân viêm quanh khớp vai tắc nghẽn, Đề tài nghiên cứu khoa học, Viện Y học cổ truyền, Hà Nội.
29.Đặng Văn Tám (1996), Góp phần nghiên cứu lâm sàng và điều trị viêm quanh khớp vai bằng điện châm xoa bóp, tóm tắt Luận văn bác sĩ chuyên khoa II, Trường đại học Y Hà Nội.30.Lê Hữu Trác (2005),Hải thượng y tông tâm lĩnh,Nhà xuất bản Y học, tr. 252- 256.
31.Đặng Ngọc Tân (2009), Đánh giá hiệu quả của phương pháp tiêm corticoid dưới hướng dẫn của siêu âm trong điều trị viêm quanh khớp vai, Luận văn thạc sĩ y học, Trường Đại học Y Hà Nội.
32.Hoàng Duy Tân, Hoàng Anh Tuấn (2009), phương tể học, Nhà xuất bản Thuận
Hòa, Tr.60-67
33.Vũ Thị Duyên Trang (2013),Đánh giá hiệu quả vận động trị liệu kết hợp vật lý
trị liệu trong điều trị viêm quanh khớp vai thể đơn thuần, Luận văn Thạc sỹ Y
học, Trường Đại học Y Hà Nội.
34.Nguyễn Quang Vinh (1996), Kết quả điều trị tổn thương khớp vai ở 123 bệnh
nhân bằng phương pháp vật lý trị liệu và phục hồi chức năng, Luận văn Bác sĩ
chuyên khoa II, Trường đại học Y Hà Nội.
35.Phạm Hồng Vân (2014),Nghiên cứu đặc điểm huyệt thận du và hiệu quả của
điện châm trong điều trị đau thắt lưng thể thận hư, Nghiên cứu sinh Y học, Đại
học Y Hà Nội.
36.Viện Dược liệu (2006). Cây thuốc và động vật làm thuốc Việt Nam, Nhà xuất
bản Khoa học và kỹ thuật, Tập I, Tập II.
37.Viện Nghiên cứu Trung y (2013), Chẩn đoán phân biệt chứng trạng trong
Đông y, Nhà xuất bản Văn hóa dân tộc, Hà nội, tr. 768-776