Nghiên cứu ảnh hưởng của chất lượng tinh trùng đến kết quả thụ tinh trong ống nghiệm

Luận án tiến sĩ y học Nghiên cứu ảnh hưởng của chất lượng tinh trùng đến kết quả thụ tinh trong ống nghiệm.Vô sinh là vấn đề bức thiết và mang tính thời sự của cuộc sống hiện đại. Thành công trong điều trị vô sinh không chỉ đem lại hạnh phúc cho những cặp vợ chồng khao khát có con của riêng mình mà còn tạo ra sự ổn định, phồn thịnh cho cộng đồng xã hội.
Thụ tinh trong ống nghiệm muốn thành công phải bao gồm 2 yếu tố liên quan đến noãn, tinh trùng. Hiện nay trên thế giới và Việt Nam liên quan đến vô sinh đã có nhiều nghiên cứu về yếu tố nữ, nên trong nghiên cứu này, chúng tôi tập trung vào nghiên cứu yếu tố tinh trùng.

Ngày nay, các nghiên cứu đều ghi nhận rằng tỉ lệ vô sinh nam khá cao, chiếm 50% nguyên nhân vô sinh trong tổng số 15% các cặp vợ chồng trên toàn thế giới gặp phải các vấn đề sinh sản.1,2 25% các cặp vợ chồng vô sinh chưa rõ nguyên nhân là do hạn chế của những xét nghiệm hiện tại.3,4
Đánh giá đúng vai trò của nam giới trong việc tạo ra những thế hệ tương lai khỏe mạnh bằng thụ tinh trong ống nghiệm, không rối loạn di truyền gen, nhiễm sắc thể, không mắc bệnh bẩm sinh…là vô cùng phức tạp.
Tinh trùng ảnh hưởng như thế nào đến kết quả ICSI? Đã có nhiều nghiên cứu về ảnh hưởng của hình thái tinh trùng và phân mảnh DNA tinh trùng đến kết quả thụ tinh trong ống nghiệm nhưng bất thường về hình thái tinh trùng và phân mảnh DNA tinh trùng ở mức độ nào thì ảnh hưởng đến kết quả ICSI cũng như có mối liên quan gì giữa hình thái tinh trùng và phân mảnh DNA trùng không? hoặc phân mảnh DNA tinh trùng ảnh hưởng đến kết quả có thai trong ICSI như thế nào? là câu hỏi mà chưa có nghiên cứu nào đầy đủ ở Việt Nam nên chúng tôi tập trung nghiên cứu vấn đề này và đây cũng là vấn đề đang gây tranh luận chung của nhiều nhà nghiên cứu.2
Theo French D.B (2010) thấy không có mối liên quan giữa các nhóm tinh trùng dị dạng theo phân loại của Kuger 1998 với tỉ lệ thụ tinh, tỉ lệ phôi tốt, tỉ lệ làm tổ, tỉ lệ sảy thai, tỉ lệ có thai lâm sàng, tỉ lệ thai sinh sống trong chu kỳ thụ tinh trong ống nghiệm.5 Đôi khi rất khó để tách biệt ảnh hưởng thực sự của chất lượng tinh trùng trong các nghiên cứu lâm sàng, vì sự phân mảnh DNA của tinh trùng còn phụ thuộc vào khả năng sửa chữa của noãn bào trước khi trở thành hợp tử vẫn còn là điều bí ẩn và gây ra nhiều tranh luận trái ngược nhau.6
Một số tác giả cho rằng, mức độ phân mảnh DNA của tinh trùng có liên quan đến kết quả ICSI, chỉ số phân mảnh tinh trùng cao làm giảm tỉ lệ thụ tinh, giảm chất lượng phôi tốt, làm chậm sự phân chia của hợp tử, giảm tỉ lệ làm tổ, giảm tỉ lệ có thai, giảm tỉ lệ thai lâm sàng, tăng tỉ lệ sảy thai.7,8,9
Ngược lại, một số nghiên cứu Meta-analysis khác lại cho rằng, phân mảnh DNA của tinh trùng không liên quan đến kết quả của ICSI.10,11 Có nhiều phương pháp đánh giá mức độ phân mảnh DNA của tinh trùng như TUNEL, SCD, COMET…Thật khó khăn cho các bác sỹ lâm sàng để lựa chọn phương pháp xét nghiệm phân mảnh DNA của tinh trùng nào là tốt nhất. Nhưng nhìn chung, xét nghiệm Halosperm đơn giản, phù hợp, độ chính xác tương đối, độ nhậy, độ đặc hiệu cao, chi phí rẻ, dễ thực hiện…
Vì vậy chúng tôi tiến hành đề tài “Nghiên cứu ảnh hưởng của chất lượng tinh trùng đến kết quả thụ tinh trong ống nghiệm”, với hai mục tiêu:
1. Đánh giá mối liên quan giữa đặc điểm hình thái tinh trùng đến kết quả thụ tinh trong ống nghiệm ICSI.
2. Đánh giá mối liên quan giữa tỉ lệ phân mảnh DNA của tinh trùng với đặc điểm hình thái tinh trùng và kết quả thụ tinh trong ống nghiệm ICSI

MỤC LỤC
ĐẶT VẤN ĐỀ …………………………………………………………………………………….. 1
CHƢƠNG 1. TỔNG QUAN TÀI LIỆU……………………………………………….. 3
1.1. Định nghĩa về vô sinh …………………………………………………………………. 3
1.2. Tình hình và nguyên nhân vô sinh nam trên thế giới và trong nước….. 3
1.3. Giải phẫu cơ quan sinh dục nam và sinh lý liên quan đến quá trình
sinh tinh……………………………………………………………………………………. 4
1.3.1. Đặc điểm giải phẫu cơ quan sinh dục nam ………………………………. 4
1.3.2. Đặc điểm sinh lý liên quan đến quá trình sinh tinh …………………… 6
1.3.3. Nội tiết sinh tinh…………………………………………………………………. 14
1.3.4. Các kỹ thuật hỗ trợ sinh sản trong điều trị vô sinh nam …………… 14
1.4. Xét nghiệm tinh dịch đồ và sự toàn vẹn DNA tinh trùng ……………….. 14
1.4.1. Xét nghiệm tinh dịch đồ………………………………………………………. 14
1.4.2. Đại cương về phân mảnh DNA của tinh trùng ……………………….. 20
1.5. Các nghiên cứu liên quan…………………………………………………………… 27
1.5.1. Các nghiên cứu nước ngoài………………………………………………….. 27
1.5.2. Nghiên cứu trong nước ……………………………………………………….. 30
Chƣơng 2. ĐỐI TƢỢNG VÀ PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU …………. 32
2.1. Đối tượng nghiên cứu ……………………………………………………………….. 32
2.1.1. Đối tượng nghiên cứu …………………………………………………………. 32
2.1.2. Tiêu chuẩn lựa chọn……………………………………………………………. 32
2.1.3. Tiêu chuẩn loại trừ ……………………………………………………………… 32
2.2. Phương pháp nghiên cứu……………………………………………………………. 33
2.2.1. Thiết kế nghiên cứu:……………………………………………………………. 33
2.2.2. Các bước tiến hành nghiên cứu…………………………………………….. 34
2.3. Thu thập số liệu nghiên cứu……………………………………………………….. 35
2.3.1. Thăm khám lâm sàng ………………………………………………………….. 352.3.2. Quy trình kỹ thuật IVF/ICSI ………………………………………………… 36
2.3.3. Quy trình xét nghiệm tinh dịch đồ theo thường quy của trung tâm
Hỗ trợ sinh sản Bệnh viện Đại học Y Hà Nội có dựa theo WHO
2010, WHO 2021……………………………………………………………….. 40
2.3.4. Quy trình kỹ thuật xét nghiệm xác định mức độ phân mảnh DNA
của tinh trùng (Halosperm) theo thường quy của của trung tâm di
truyền và gen Đại học Y Hà Nội. …………………………………………. 43
2.4. Các biến số và chỉ số nghiên cứu………………………………………………… 47
2.4.1. Đặc điểm về đối tượng nghiên cứu……………………………………….. 47
2.4.2. Kết quả nghiên cứu …………………………………………………………….. 48
2.5. Một số thuật ngữ và định nghĩa trong luận án ………………………………. 50
2.6. Xử lý và phân tích số liệu ………………………………………………………….. 52
2.7. Đạo đức trong nghiên cứu………………………………………………………….. 53
Chƣơng 3. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU ……………………………………………….. 55
3.1. Kết quả về mối liên quan giữa đặc điểm hình thái tinh trùng và kết quả
ICSI ……………………………………………………………………………………….. 55
3.1.1. Đặc điểm lâm sàng người chồng của 2 nhóm hình thái tinh trùng55
3.1.2. Mối liên quan giữa hình thái tinh trùng với mật độ tinh trùng và tỷ
lệ tinh trùng di động……………………………………………………………. 60
3.1.3. Đặc điểm lâm sàng của người vợ trong 2 nhóm hình thái tinh trùng .. 61
3.1.4. Mối liên quan của kết quả noãn – phôi với hình thái tinh trùng … 62
3.1.5. Kết quả sau mỗi chu kỳ chuyển phôi…………………………………….. 63
3.1.6. Sự phân bố tỉ lệ có thai, không có thai của 2 nhóm hình thái tinh
trùng …………………………………………………………………………………. 65
3.1.7. Kết quả của chu kỳ chuyển phôi tươi và chuyển phôi đông lạnh. 68
3.2. Kết quả về mối liên quan giữa phân mảnh DNA của tinh trùng và đặc
điểm hình thái của tinh trùng …………………………………………………….. 693.2.1. Đặc điểm của người chồng trong từng nhóm DFI…………………… 69
3.2.2. Sự phân bố mức độ phân mảnh DNA tinh trùng trong các nhóm
tinh trùng tham gia xét nghiệm Halosperm ……………………………. 76
3.2.3. Ngưỡng giá trị phân mảnh DNA trong chẩn đoán vô sinh……….. 76
3.3. Mối liên quan giữa tỷ lệ phân mảnh DNA của tinh trùng và kết quả
IVF/ICSI…………………………………………………………………………………. 79
3.3.1. Đặc điểm người vợ trong 3 nhóm DFI…………………………………… 79
3.3.2. Đặc điểm người chồng trong 3 nhóm DFI của tinh trùng…………. 80
3.3.3. Kết quả noãn và phôi của 3 nhóm DFI ………………………………….. 81
3.3.4. Kết quả chuyển phôi của 3 nhóm phân mảnh DNA của tinh trùng …. 84
3.3.5. So sánh đặc điểm bệnh nhân có thai và không có thai trong nhóm
xét nghiệm Halosperm………………………………………………………… 87
3.3.6. Đặc điểm bệnh nhân có thai lâm sàng và không có thai lâm sàng
trong nhóm xét nghiệm Halosperm ………………………………………. 89
3.3.7. Đặc điểm bệnh nhân có thai diễn tiến và không có thai diễn tiến
trong nhóm xét nghiệm Halosperm ………………………………………. 91
3.3.8. Đặc điểm bệnh nhân sảy thai và không sảy thai trong nhóm xét
nghiệm Halosperm……………………………………………………………… 92
Chƣơng 4. BÀN LUẬN ……………………………………………………………………… 96
4.1. Bàn luận về mục tiêu, đối tượng và phương pháp nghiên cứu ………… 96
4.1.1. Bàn luận về mục tiêu nghiên cứu:…………………………………………. 96
4.1.2. Bàn luận về đối tượng và phương pháp nghiên cứu: ……………….. 97
4.2. Bàn luận về mối liên quan giữa hình thái tinh trùng và kết quả ICSI. 99
4.2.1. Đặc điểm 2 nhóm hình thái tinh trùng …………………………………… 99
4.2.2. Mối liên quan giữa hình thái tinh trùng và mật độ tinh trùng:…. 101
4.2.3. Mối liên quan giữa hình thái tinh trùng và tỉ lệ tinh trùng di động…. 101
4.2.4. Đặc điểm lâm sàng người vợ của 2 nhóm hình thái tinh trùng… 1024.2.5. Kết quả noãn- phôi của 2 nhóm hình thái tinh trùng ……………… 103
4.2.6. Kết quả chuyển phôi/ 1 chu kỳ của 2 nhóm hình thái tinh trùng 104
4.2.7. Sự phân bố tỉ lệ có thai, không có thai trong 2 nhóm hình thái tinh
trùng ……………………………………………………………………………….. 107
4.2.8. Kết quả của các chu kỳ chuyển phôi tươi và chuyển phôi đông
lạnh…………………………………………………………………………………. 107
4.3. Mối liên quan giữa mức độ phân mảnh DNA của tinh trùng với hình
thái tinh trùng………………………………………………………………………… 108
4.3.1. Đặc điểm người chồng trong từng nhóm DFI……………………….. 108
4.3.2. Mối liên quan giữa phân mảnh DNA của tinh trùng và mật độ tinh
trùng hay tỉ lệ tinh trùng di động ………………………………………… 110
4.3.3. Đặc điểm phân mảnh DNA tinh trùng trong nhóm hình thái tinh
trùng tham gia xét nghiệm Halosperm…………………………………. 110
4.3.4. Sự phân bố mức độ phân mảnh DNA tinh trùng trong các nhóm
hình thái tinh trùng xét nghiệm Halosperm………………………….. 111
4.3.5. Ngưỡng giá trị DFI trong chẩn đoán vô sinh………………………… 112
4.3.6. Đặc điểm lâm sàng của người vợ trong 3 nhóm DFI……………… 112
4.3.7. Đặc điểm người chồng trong 3 nhóm DFI……………………………. 113
4.3.8. Ảnh hưởng của mức độ phân mảnh DNA tinh trùng lên thụ tinh và
chất lượng phôi ………………………………………………………………… 113
4.3.9. Mối liên quan giữa mức độ phân mảnh DNA tinh trùng và kết quả
chuyển phôi……………………………………………………………………… 117
4.3.10. Bình luận về giá trị DFI trung bình……………………………………. 118
4.3.11. Bàn luận về 2 nhóm có thai, không có thai…………………………. 119
4.3.12. Bàn luận về 2 nhóm có thai lâm sàng và không có thai lâm sàng… 123
4.3.13. Bàn luận về 2 nhóm có thai diễn tiến và không có thai diễn tiến…. 127
4.3.14. Bàn luận về 2 nhóm sảy thai và không sảy thai…………………… 1304.4. Bàn luận về đóng góp mới và hạn chế của nghiên cứu ………………… 134
4.4.1. Đóng góp mới của nghiên cứu……………………………………………. 134
4.4.2. Những hạn chế của nghiên cứu…………………………………………… 136
KẾT LUẬN …………………………………………………………………………………….. 137
KHUYẾN NGHỊ……………………………………………………………………………… 139
DANH MỤC CÔNG TRÌNH NGHIÊN CỨU CỦA TÁC GIẢ ĐÃ
CÔNG BỐ LIÊN QUAN ĐẾN ĐỀ TÀI LUẬN ÁN
TÀI LIỆU THAM KHẢO
PHỤ LỤC

DANH MỤC BẢNG
Bảng 1.1. Chỉ số tinh dịch đồ theo WHO ………………………………………………. 15
Bảng 1.2. Tiêu chuẩn hình thái tinh trùng bình thường và bất thường……….. 16
Bảng 3.1: So sánh đặc điểm lâm sàng người chồng trong 2 nhóm hình thái
tinh trùng…………………………………………………………………………. 55
Bảng 3.2: Tương quan giữa đặc điểm lâm sàng người chồng và hình thái tinh
trùng ……………………………………………………………………………….. 56
Bảng 3.3: So sánh 2 nhóm hình thái tinh trùng về mật độ tinh trùng, tỉ lệ tinh
trùng di động……………………………………………………………………. 60
Bảng 3.4: Mối tương quan giữa hình thái tinh trùng với mật độ tinh trùng và
tỷ lệ tinh trùng di động………………………………………………………. 60
Bảng 3.5: So sánh đặc điểm lâm sàng của người vợ trong 2 nhóm hình thái
tinh trùng…………………………………………………………………………. 61
Bảng 3.6: So sánh kết quả noãn – phôi của 2 nhóm hình thái tinh trùng ……. 62
Bảng 3.7: Mối tương quan giữa hình thái tinh trùng với thụ tinh, phôi ……… 62
Bảng 3.8: So sánh kết quả sau mỗi lần chuyển phôi của 2 nhóm hình thái tinh
trùng ……………………………………………………………………………….. 63
Bảng 3.9: Mối tương quan giữa hình thái tinh trùng và kết quả sau mỗi chu kỳ
chuyển phôi……………………………………………………………………… 64
Bảng 3.10: Mối tương quan giữa tỉ lệ có thai lâm sàng và các yếu tố………… 66
Bảng 3.11: Mối tương quan giữa tỉ lệ sảy thai và các yếu tố…………………….. 67
Bảng 3.12: Kết quả sau chuyển phôi tươi và chuyển phôi đông lạnh ………… 68
Bảng 3.13: Đặc điểm người chồng trong từng nhóm DFI ………………………… 69
Bảng 3.14: Tương quan giữa đặc điểm lâm sàng của người chồng và mức độ
phân mảnh DNA tinh trùng ……………………………………………….. 70
Bảng 3.15: So sánh mật độ tinh trùng, tỷ lệ tinh trùng di động của người
chồng tham gia xét nghiệm Halosperm trong từng nhóm DFI… 74
Bảng 3.16: Tương quan giữa MĐTT, TTDĐ và mức độ phân mảnh DNA tinh
trùng. ………………………………………………………………………………. 75Bảng 3.17: So sánh tỉ lệ phân mảnh DNA trung bình của 3 nhóm người chồng
xét nghiệm Halosperm………………………………………………………. 75
Bảng 3.18: Giá trị ngưỡng phân mảnh DNA của tinh trùng so với chỉ số tinh
dịch đồ tiêu chuẩn…………………………………………………………….. 78
Bảng 3.19: So sánh đặc điểm lâm sàng người vợ trong 3 nhóm DFI…………. 79
Bảng 3.20: So sánh đặc điểm người chồng trong 3 nhóm DFI………………….. 80
Bảng 3.21: So sánh kết quả noãn – phôi của 3 nhóm DFI……………………….. 81
Bảng 3.22: Tương quan giữa mức độ phân mảnh DNA tinh trùng với một số
yếu tố thụ tinh và chất lượng phôi. ……………………………………… 82
Bảng 3.23: So sánh kết quả chuyển phôi của 3 nhóm DFI……………………….. 84
Bảng 3.24: So sánh mức độ phân mảnh DNA trung bình của 2 nhóm phôi chất
lượng tốt………………………………………………………………………….. 85
Bảng 3.25: So sánh tỉ lệ phân mảnh DNA trung bình của 2 nhóm sảy thai
sớm, không sảy thai sớm……………………………………………………. 86
Bảng 3.26: So sánh 2 nhóm có thai, không có thai………………………………….. 87
Bảng 3.27: Tương quan giữa tỉ lệ có thai và một số yếu tố………………………. 88
Bảng 3.28: So sánh đặc điểm 2 nhóm có thai lâm sàng và không có thai lâm
sàng ………………………………………………………………………………… 89
Bảng 3.29: Tương quan giữa tỉ lệ thai lâm sàng và một số yếu tố …………….. 90
Bảng 3.30: So sánh đặc điểm người vợ của 2 nhóm có thai diễn tiến hoặc
không có thai diễn tiến………………………………………………………. 91
Bảng 3.31: Tương quan giữa tỉ lệ thai diễn tiến và một số yếu tố……………… 92
Bảng 3.32: So sánh đặc điểm người vợ của 2 nhóm sảy thai, không sảy thai 93
Bảng 3.33: Tương quan giữa tỉ lệ sảy thai và một số yếu tố …………………….. 94
Bảng 3.34: Dự báo kết quả ICSI thông qua chỉ số phân mảnh DNA của tinh
trùng ……………………………………………………………………………….. 95DANH MỤC BIỂU ĐỒ
Biểu đồ 3.1: Sự phân bố nghề nghiệp của 2 nhóm ………………………………….. 57
Biểu đồ 3.2: Sự phân bố yếu tố ảnh hưởng đến 2 nhóm…………………………… 58
Biểu đồ 3.3: Sự phân bố bệnh tật của 2 nhóm ………………………………………… 59
Biểu đồ 3.4: Kết quả có thai của 2 nhóm……………………………………………….. 65
Biểu đồ 3.5: Sự phân bố nghề nghiệp trong 3 nhóm DFI…………………………. 71
Biểu đồ 3.6: Sự phân bố yếu tố ảnh hưởng đến 3 nhóm DFI ……………………. 72
Biểu đồ 3.7: Sự phân bố bệnh tật trong 2 nhóm DFI……………………………….. 73
Biểu đồ 3.8: Sự phân bố mức độ phân mảnh DNA tinh trùng trong các nhóm
hình thái tinh trùng………………………………………………………….. 76
Biểu đồ 3.9: Sự phân bố mức độ phôi tốt trong các nhóm DFI…………………. 83DANH MỤC HÌNH, SƠ ĐỒ
Hình 1.1. Giải phẫu cơ quan sinh dục nam………………………………………………. 4
Hình 1.2. Cấu tạo tinh hoàn và mào tinh …………………………………………………. 5
Hình 1.3. Quá trình hình thành tinh trùng………………………………………………… 7
Hình 1.4. Các giai đoạn biệt hoá từ tinh tử thành tinh trùng ………………………. 8
Hình 1.5. Tinh trùng trưởng thành ………………………………………………………… 11
Hình 1.6. Các dạng bất thường hình thái ……………………………………………….. 17
Hình 1.7. Phân loại tinh trùng dưới kính hiển vi trường sáng dựa vào quầng
phân tán sau khi nhuộm bằng dung dịch Wright stain. ……………. 25
Hình 2.1: Kỹ thuật ICSI ……………………………………………………………………… 37
Hình 2.2. Quy trình chuyển phôi…………………………………………………………… 39
Hình 2.3. Hình ảnh tinh trùng có quần halo và không có quầng halo ………… 46
Hình 3.1: Đường cong ROC giữa tỉ lệ phân mảnh DNA tinh trùng và mật độ
tinh trùng…………………………………………………………………………… 77
Hình 3.2: Đường cong ROC giữa tỉ lệ phân mảnh DNA tinh trùng và tỉ lệ tinh
trùng di động……………………………………………………………………… 78
Hình 3.3: Đường cong ROC giữa chất lượng phôi tốt và tỉ lệ DFI …………… 85
Sơ đồ 2.1: Quy trình nghiên cứu…………………………………………………………… 4