Nghiên cứu độc tính bán trường diễn và tác dụng của cao khô Thăng thanh giáng trọc trên mô hình bệnh thận mạn bằng Adenin

Luận văn thạc sĩ y học Nghiên cứu độc tính bán trường diễn và tác dụng của cao khô Thăng thanh giáng trọc trên mô hình bệnh thận mạn bằng Adenin.Bệnh thận mạn tính (Chronic Kidney Disease- CKD) được định nghĩa là những bất thường về cấu trúc hoặc chức năng thận, kéo dài trên 3 tháng, và ảnh hưởng đến sức khoẻ của người bệnh. Trên lâm sàng, được biểu hiện qua tình trạng lọc ở cầu thận, tăng bài tiết albumin trong nước tiểu hoặccả hai [1].
Hiện nay có khoảng 10% dân số toàn cầumắc bệnh thận mạn tính, tỷ lệ mắc bệnh ở nhóm người từ 65 tuổi trở lên vượt ngưỡng 20% và tiếp tục gia tăng một cách nhanh chóng [2]. Theo tổ chức Y tế thế giới, năm 2005 trên toàn thế giới có khoảng 58 triệu ca tử vong thì trong đó có tới 35 triệu ca liên quan đến bệnh thận mạn tính [3]. Dựa theo nghiên cứu của “Gánh nặng bệnh tật toàn cầu” cho thấy năm 1990, bệnh thận mạn tính đứng thứ 27 trong danh sách nguyên nhân gây ra tổng số ca tử vong trên toàn thế giới, và đã tăng lên vị trí thứ 18 vào năm 2010 [2].Đến năm 2016, bệnh thận mạn tính xếp thứ 13 trong các nguyên nhân gây tử vong hàng đầu, và dự kiến sẽ đứng vị trí thứ 5 vào năm 2040 [4].

Tại Việt Nam, một cuộc khảo sát quy mô lớn được thực hiện vào năm 2008 tại khu vực miền Bắc ở nhóm đối tượng trên 40 tuổi cho thấy tỉ lệ mắc bệnh thận mạn giai đoạn 3-5 chiếm 3,1% [5]. Năm 2017 theo “Gánh nặng toàn cầu của bệnh thận mạn tính” có hơn 10 triệu người mắc bệnh thận mạn tính ở mọi giai đoạn trên toàn quốc, với hơn 17 nghìn trường hợp tử vong liên quan đến bệnh lý này[6].
Hiện nay bệnh thận mạn tính chủ yếu được điều trị bằng y học hiện đại.Ở những giai đoạn đầu chủ yếu tập trung vào điều trị triệu chứng, ở giai đoạn IV-V áp dụng các biện pháp lọc máu, lọc màng bụng, ghép thận nhằm kiểm soát các biến chứng và kéo dài tuổi thọ cho người bệnh. Tuy nhiên, do đặc điểm tiến triển mạn tính của bệnh, việc sử dụng thuốc kéo dài hoặc các biện pháp thay thế có thể dẫn đến nhiều tác dụng phụ ảnh hưởng đến các cơ quan khác trong cơ thể. Đồng thời, gánh nặng tài chính liên quan đến điều trị kéo dài cũng tạo ra áp lực lớn đối với người bệnh và gia đình.
Điều trị bệnh thận mạn bằng y học cổ truyền ở Việt Nam đã có từ lâu đời. Theo y học cổ truyền, cơ chế bệnh sinh bệnh thận mạn phức tạp, nguyên nhân chủ yếu do chính khí hư và tà khí thực mà bệnh cơ cuối cùng thường là hư trung hiệp thực. Dựa trên cơ chế bệnh sinh bệnh thận mạn theo y học cổ truyền bài thuốc “Thăng thanh giáng trọc thang” được xây dựng và sử dụng tại bệnh viện Tuệ Tĩnh điều trị bệnh thận mạn nhiều năm, đạt được hiệu quả trong điều trị.Song việc sử dụng bài thuốc dưới dạng thuốc sắc còn bất tiện như thời gian sắc thuốc kéo dài, khó khăn trong việc bảo quản và vận chuyển, gây bất tiện cho người bệnh. Vì vậy, để có thêm một sự lựa chọn thuốc điều trị cho người bệnh và thuận tiện trong quá trình sử dụng chúng tôi tiến hànhcải dạng bài thuốc sang cao khô, nhằm đảm bảo tính khoa học của bài thuốc chúng tôi tiến hành nghiên cứu đề tài “Nghiên cứu độc tính bán trường diễn và tác dụng của cao khô Thăng thanh giáng trọc trên mô hình bệnh thận mạn bằng Adenin”với hai mục tiêu:
1. Đánh giá độc tính bán trường diễn của cao khô “Thăng thanh giáng trọc” trên thực nghiệm.
2. Đánh giá tác dụng của cao khô “Thăng thanh giáng trọc” trên mô hình bệnh thận mạn bằng adenin

MỤC LỤC
ĐẶT VẤN ĐỀ ………………………………………………………………………………………………1
CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN TÀI LIỆU…………………………………………………………3
1.1. Tổng quan bệnh thận mạn tính theo y học hiện đại ……………………………………3
1.1.1. Các khái niệm trong bệnh thận mạn tính…………………………………………….3
1.1.2. Cơ chế bệnh sinh bệnh thận mạn tính…………………………………………………3
1.1.3. Nguyên nhân…………………………………………………………………………………..5
1.1.4. Triệu chứng lâm sàng của bệnh thận mạn …………………………………………..6
1.1.5. Chẩn đoán bệnh thận mạn……………………………………………………………….11
1.1.6. Diễn tiến của bệnh thận mạn và các yếu tố ảnh hưởng ……………………….12
1.1.7. Điều trị bệnh thận mạn …………………………………………………………………..13
1.2. Tổng quan bệnh thận mạn theo y học cổ truyền ………………………………………17
1.2.1 Bệnh danh ……………………………………………………………………………………..17
1.2.2. Nguyên nhân cơ chế bệnh sinh bệnh thận mạn theo Y học cổ truyền……19
1.2.3. Chẩn đoán và điều trị bệnh thận mạn theo YHCT ……………………………..20
1.3. Một số nghiên cứu về điều trị bệnh thận mạn tính bằng y học cổ truyền…….22
1.3.1. Nghiên cứu trên thực nghiệm ………………………………………………………….22
1.3.2. Nghiên cứu lâm sàng ……………………………………………………………………..24
1.4. Khái quát về độc tính bán trường diễn và mô hình gây bệnh thận mạn bằng
Adenin……………………………………………………………………………………………………..25
1.4.1. Tổng quan về độc tính bán trường diễn…………………………………………….25
1.4.2. Một số mô hình gây bệnh thận mạn trên thực nghiệm ………………………..26
1.4.3. Phương pháp gây bệnh thận mạn bằng Adenine trên thực nghiệm……….27
1.5. Tổng quan về bài thuốc “ Thăng thanh giáng trọc” trong nghiên cứu ………..30
1.5.1. Xuất xứ về bài thuốc………………………………………………………………………30
1.5.2. Phân tích bài thuốc…………………………………………………………………………30
1.5.3. Những nghiên cứu về bài thuốc……………………………………………………….31
CHƯƠNG 2: CHẤT LIỆU, ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN
CỨU…………………………………………………………………………………………………………..32
2.1. Chất liệu nghiên cứu ……………………………………………………………………………32
2.2. Đối tượng nghiên cứu ………………………………………………………………………….332.2.1. Đối tượng nghiên cứu độc tính bán trường diễn…………………………………33
2.2.2. Đối tượng nghiên cứu tác dụng trên mô hình bệnh thận mạn bằng adenin…33
2.3. Phương tiện máy móc, hoá chất trong nghiên cứu …………………………………..34
2.3.1. Thuốc và hoá chất dùng trong nghiên cứu…………………………………………34
2.3.2. Máy móc và dụng cụ phục vụ nghiên cứu…………………………………………35
2.4. Thời gian và địa điểm nghiên cứu: ………………………………………………………..35
2.5. Phương pháp nghiên cứu ……………………………………………………………………..35
2.5.1. Đánh giá độc tính bán trường diễn …………………………………………………..35
2.5.2. Đánh giá tác dụng của cao khô “Thăng thanh giáng trọc” trên mô hình
gây bệnh thận mạn bằng Adenine……………………………………………………………..36
2.6. Chỉ tiêu quan sát và chỉ tiêu đánh giá trên thực nghiệm…………………………..37
2.6.1. Đánh giá độc tính bán trường diễn …………………………………………………..37
2.6.2. Đánh giá tác dụng của cao khô “Thăng thanh giáng trọc” …………………..38
2.7. Phương pháp phân tích và xử lý số liệu………………………………………………….39
2.8. Sai số và biện pháp khắc phục sai số ……………………………………………………..39
2.9. Đạo đức trong nghiên cứu…………………………………………………………………….39
2.10. Sơ đồ nghiên cứu ………………………………………………………………………………40
2.10.1. Sơ đồ nghiên cứu đô ̣c tinh bán trườ ng diễn……………………………………..40
2.10.2. Sơ đồ nghiên cứu tác du ̣ng ……………………………………………………………41
CHƯƠNG 3: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU……………………………………………………..42
3.1. Kết quả đánh giá độc tính bán trường diễn…………………………………………….42
3.1.1. Ảnh hưởng của cao khô “Thăng thanh giáng trọc” lên tình trạng chung và
sự thay đổi thể trọng của chuột cống trắng khi dùng dài ngày. ……………………..42
3.1.2. Ảnh hưởng của cao khô “Thăng thanh giáng trọc” đối với một số chỉ tiêu
huyết học của chuột. ……………………………………………………………………………….43
3.1.3. Đánh giá mức độ hủy hoại tế bào gan khi dùng cao khô “Thăng thanh
giáng trọc” dài ngày………………………………………………………………………………..46
3.1.4. Đánh giá ảnh hưởng lên chức năng gan khi dùng cao khô “Thăng thanh
giáng trọc” dài ngày………………………………………………………………………………..47
3.1.5. Đánh giá ảnh hưởng lên chức năng thận khi dùng cao khô “Thăng thanh
giáng trọc” dài ngày………………………………………………………………………………..48
3.1.6. Kết quả đa ̣i thể và mô bệnh học gan, thâ ̣n của chuột thí nghiệm………….493.2. Kết quả nghiên cứu tác dụng của cao khô “ thăng thanh giáng trọc” gây bệnh
thận mạn tính bằng adenin ………………………………………………………………………….52
3.2.1. Kết quả đánh giá tình trạng chung và cân nă ̣ng của chuột …………………..52
3.2.2. Kết quả đánh giá ure, creatinin máu chuột ………………………………………..53
3.2.3. Kết quả đánh giá một số chỉ số huyết học của chuột…………………………..55
3.2.4. Kết quả đánh giá một số chỉ số nước tiểu của chuột …………………………..56
3.2.5. Kết quả đánh giá cân nă ̣ng và vi thể thận chuột …………………………………58
CHƯƠNG 4: BÀN LUẬN …………………………………………………………………………..60
4.1. Bàn luận về độc tính bán trường diễn của cao khô “Thăng thanh giáng trọc”
trên động vật thực nghiệm ………………………………………………………………………….60
4.1.1. Tình trạng chung và sự thay đổi thể trọng của chuột cống …………………..61
4.1.2. Ảnh hưởng của cao khô “Thăng thanh giáng trọc” lên hệ thống tạo máu62
4.1.3. Ảnh hưởng của cao khô “Thăng thanh giáng trọc” đến chức năng và hình
thái của gan ……………………………………………………………………………………………65
4.1.4. Ảnh hưởng của cao khô “ Thăng thanh giáng trọc” đến hình thái và chức
năng thận……………………………………………………………………………………………….68
4.2. Bàn luận về tác dụng của cao khô “Thăng thanh giáng trọc” trên chuột gây
bệnh bằng adenin ………………………………………………………………………………………70
4.2.1. Bàn luận về mô hình gây bệnh thận mạn bằng adenin trên thực nghiệm.70
4.2.2. Bàn luận tác dụng của cao khô “Thăng thanh giáng trọc” trên chuột gây
bệnh thận mạn bằng adenin ……………………………………………………………………..72
4.2.3. Một số lý giải về kết quả cải thiện một số chỉ số trong cơ thể của cao khô
“Thăng thanh giáng trọc” trên chuột gây bệnh thận mạn bằng adenin …………..79
4.2.4. Bàn luận về sự tương quan giữa y học cổ truyền và y học hiện đại trong
bệnh thận mạn tính………………………………………………………………………………….83
KẾT LUẬN ………………………………………………………………………………………………..87
KHUYẾN NGHỊ…………………………………………………………………………………………88
TÀI LIỆU THAM KHẢO
PHỤ LỤCDANH MỤC BẢNG
Bảng 1.1. Phân loại nguyên nhân bệnh thận mạn theo vị trí tổn thương……………6
Bảng 1.2. Tiêu chuẩn chẩn đoán bệnh thận mạn ………………………………………….11
Bảng 2.1. Thành phần bài thuốc “Thăng thanh giáng trọc” …………………………..32
Bảng 2.2. Động vật nghiên cứu …………………………………………………………………34
Bảng 3.1. Ảnh hưởng của cao khô “Thăng thanh giáng trọc” đối với cân nặng (g)
của chuột ………………………………………………………………………………..42
Bảng 3.2. Ảnh hưởng của cao khô “Thăng thanh giáng trọc” lên số lượng hồng
cầu và hàm lượng huyết sắc tố trong máu chuột ……………………………43
Bảng 3.3. Ảnh hưởng của cao khô “Thăng thanh giáng trọc” lên hematocrit và
thể tích trung bình hồng cầu trong máu chuột……………………………….44
Bảng 3.4. Ảnh hưởng của cao khô “Thăng thanh giáng trọc” lên số lượng bạch
cầu và tiểu cầu trong máu chuột………………………………………………….45
Bảng 3.5. Ảnh hưởng của “Thăng thanh giáng trọc” đối với hoạt độ AST và
ALT ………………………………………………………………………………………..46
Bảng 3.6. Ảnh hưởng của “Thăng thanh giáng trọc” lên chỉ số albumin và
cholesterol toàn phần máu chuô ̣t…………………………………………………47
Bảng 3.7. Ảnh hưởng của cao khô “Thăng thanh giáng trọc” lên hàm lượng
creatinin máu chuột …………………………………………………………………..48
Bảng 3.8. Ảnh hưởng của cao khô “Thăng thanh giáng trọc” lên cân nặng chuột….52
Bảng 3.9. Ảnh hưởng của cao khô “Thăng thanh giáng trọc” lên nồng độ
urehuyết thanh của chuột……………………………………………………………53
Bảng 3.10. Ảnh hưởng của cao khô “Thăng thanh giáng trọc” lên nồng độ
creatinin huyết thanh của chuột…………………………………………………..54
Bảng 3.11. Ảnh hưởng của cao khô “Thăng thanh giáng trọc” lên mô ̣t số chỉ số
huyết ho ̣c của chuô ̣t…………………………………………………………………..55
Bảng 3.12. Ảnh hưởng của cao khô “Thăng thanh giáng trọc” lên số lượng nước
tiểu 24h của chuột …………………………………………………………………….56
Bảng 3.13. Ảnh hưởng của cao khô “Thăng thanh giáng trọc” lên protein niê ̣u 24h
của chuột………………………………………………………………………………….57
Bảng 3.14. Ảnh hưởng của cao khô “Thăng thanh giáng trọc” lên cân nă ̣ng thâ ̣n
chuột ……………………………………………………………………………………….58DANH MỤC HÌNH ẢNH
Hình 1.1. Cơ chế bệnh sinh bệnh thận mạn tính………………………………………………..5
Hình 1.2. Phân loại giai đoạn của bệnh thận mạn ……………………………………………12
Hình 3.1. Hình ảnh đại thể gan, thận chuột đại diện cho các lô chuột nghiên cứu
độc tính bán trường diễn của cao khô “Thăng thanh giáng trọc”……….49
Hình 3.2. Hình ảnh vi thể gan chuột nhuộm HE, (x 400) đại diện cho các lô chuột nghiên
cứu độc tính bán trường diễn của cao khô “Thăng thanh giáng trọc”……………50
Hình 3.3. Hình ảnh vi thể thận chuột nhuộm HE, (x 400) đại diện cho các lô chuột nghiên
cứu độc tính bán trường diễn của cao khô “Thăng thanh giáng trọc”……………51
Hình 3.4. Hình ảnh vi thể thận chuột ở các lô nghiên cứu (HE x 200). ………………5