Nghiên cứu độc tính cấp và tác dụng sinh tinh của bài thuốc Lục vị địa hoàng gia vị trên động vật thực nghiệm

Luận văn thạc sĩ y học Nghiên cứu độc tính cấp và tác dụng sinh tinh của bài thuốc Lục vị địa hoàng gia vị trên động vật thực nghiệm.Vô sinh là một bệnh mang tính xã hội. Hiện nay, vấn đề hiếm muộn đang có tỷ lệ ngày càng tăng cao và phức tạp hơn. Tại Việt Nam, tỷ lệ vô sinh chiếm khoảng 7- 10% dân số. Trong 100 cặp vợ chồng vô sinh thì nguyên nhân do chồng chiếm 30%, do vợ chiếm 40%, do cả hai người là 20%, còn 10% không rõ nguyên nhân. Trong số đó, nguyên nhân dẫn đến vô sinh xuất phát từ nam giới với căn nguyên gặp chủ yếu là do suy giảm chức năng tinh hoàn (SGCNTH) [1].
Việc điều trị vô sinh do suy giảm chức năng tinh hoàn còn gặp nhiều khó khăn, chủ yếu do SGCNTH có nhiều nguyên nhân. Theo E. Carlsen và cộng sự (cs), trong 50 năm từ 1940 – 1990, chất lượng tinh dịch ở nam giới đã thực sự suy giảm [2]. Theo World Health Organization (WHO), mật độ tinh trùng tối thiểu để chẩn đoán vô sinh đang giảm từ 40 triệu/ml (1987) xuống 20 triệu/ml (1999) và 16 triệu/ml (2021). Tỷ lệ tinh trùng di động tối thiểu để chẩn đoán vô sinh giảm từ 50% (1999) xuống 42% (2021) [3],[4]. Mặc dù với sự phát triển của y học hiện đại (YHHĐ), việc điều trị vô sinh đạt được nhiều thành tựu đáng kể, nhưng kết quả chưa ổn định, có nhiều hạn chế như về kinh phí điều trị còn cao, chưa tiếp cận được nhiều tầng lớp xã hội, công tác truyền thông giáo dục sức khỏe còn nhiều điểm hạn chế, đa số thuốc sử dụng đều có những tác dụng không mong muốn do SGCNTH thường phải điều trị kéo dài. Những năm gần đây, khi nền y học cổ truyền Việt Nam ngày càng phát triển và chú trọng, có nhiều các đề tài khoa học đã nghiên cứu và khẳng định tác dụng của thuốc y học cổ truyền (YHCT) trong điều trị bệnh đặc biệt bệnh vô sinh với ưu thế là cải thiện chất lượng tinh trùng cũng như ít tác dụng phụ [5],[6]. Các bài thuốc với các vị thuốc nguồn gốc thảo dược thường có tác dụng bổ trợ tốt đem lại hiệu quả bền vững và giá thành phù hợp với mức thu nhập của đa số người bệnh trong cộng đồng.

Bài thuốc Lục vị địa hoàng gia vị Nhục thung dung, Hải mã, Thỏ ty tử dựa trên nền tảng là bài thuốc cổ phương “Lục vị địa hoàng thang” đã được lưu truyền nhiều đời nay, bài thuốc được mệnh danh là một trong những nền “thập đại danh phương” của nền Y học cổ truyền Trung Quốc, bài thuốc Lục vị địa hoàng gia vị Nhục thung dung, Hải mã, Thỏ ty tử được Thầy Đoàn Quang Huy sáng tạo và đề xuất
2
nhằm điều trị các trường hợp bệnh nhân suy giảm chức năng tinh hoàn, đặc biệt thể thận dương hư. Bài thuốc trên cơ sở áp dụng lý luận y học cổ truyền theo nguyên tắc “Thiên bổ dương dã tất vu âm trung cầu dương”, tức là muốn bổ dương tất phải bổ dương trong âm. Do đó, các vị thuốc trong bài thuốc Lục vị địa hoàng gia vị Nhục thung dung, Hải mã, Thỏ ty tử là sự phối hợp hài hòa của các dược liệu có tác dụng bổ thận dương và bổ thận âm, bổ khí huyết, mạnh gân cốt, có tác dụng bổ thận sinh tinh, ôn thận tráng dương. Nhiều nghiên cứu của các tác giả trong và ngoài nước cũng đã chứng minh tác dụng tăng cường khả năng sinh tinh của các vị thuốc thành phần trong bài thuốc. Để có cơ sở khoa học cho việc phát triển sản phẩm và sử dụng chế phẩm trên lâm sàng, trước tiên cần phải đánh giá tính an toàn và tác dụng của chế phẩm trên thực nghiệm. Xuất phát từ những lý do trên, nhóm nghiên cứu chúng tôi tiến hành đề tài “Nghiên cứu độc tính cấp và tác dụng sinh tinh của bài thuốc Lục vị địa hoàng gia vị trên động vật thực nghiệm” nhằm mục tiêu:
1. Đánh giá độc tính cấp của bài thuốc “Lục vị địa hoàng” gia vị Nhục thung dung, Hải mã, Thỏ ty tử.
2. Đánh giá tác dụng sinh tinh của bài thuốc “Lục vị địa hoàng” gia vị Nhụcthung dung, Hải mã, Thỏ ty tử trên mô hình chuột cống gây suy giảm chức năng tinh hoàn

MỤC LỤC
ĐẶT VẤN ĐỀ………………………………………………………………………………………………….. 1
CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN TÀI LIỆU…………………………………………………………….. 3
1.1. Quan điểm của y học hiện đại về suy giảm chức năng tinh hoàn……………………. 3
1.1.1. Tinh hoàn và quá trình sinh tinh ……………………………………………………………… 3
1.1.2. Các nguyên nhân gây suy giảm chức năng tinh hoàn ………………………………….. 7
1.1.3. Chẩn đoán suy giảm chức năng tinh hoàn …………………………………………………. 8
1.1.4. Hướng điều trị suy giảm chức năng tinh hoàn theo Y học hiện đại…………….. 10
1.2. Quan niệm của Y học cổ truyền về suy giảm chức năng tinh hoàn……………….. 10
1.2.1. Quan niệm về sinh dục và sinh sản nam theo Y học cổ truyền…………………… 10
1.2.3. Điều trị suy giảm chức năng tinh hoàn theo Y học cổ truyền…………………….. 16
1.3. Tổng quan về bài thuốc Lục vị địa hoàng gia vị…………………………………………. 19
1.3.1. Nguồn gốc bài thuốc……………………………………………………………………………. 19
1.3.2. Thành phần bài thuốc nghiên cứu………………………………………………………….. 20
1.4. Tình hình nghiên cứu suy giảm chức năng tinh hoàn trên thế giới và Việt Nam
……………………………………………………………………………………………………………….. 22
1.4.1. Tại Việt Nam ……………………………………………………………………………………… 22
1.4.2. Trên thế giới ………………………………………………………………………………………. 23
1.5. Các mô hình gây suy giảm chức năng tinh hoàn trên động vật thực
nghiệm…………………………………………………………………………………………………….24
CHƯƠNG 2 CHẤT LIỆU, ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ..27
2.1. Đối tượng, nguyên vật liệu nghiên cứu ………………………………………………………. 27
2.1.1. Chế phẩm nghiên cứu………………………………………………………………………….. 27
2.1.2. Quy trình sản xuất dịch chiết của bài thuốc nghiên cứu……………………………. 27
2.1.3. Đối tượng nghiên cứu………………………………………………………………………….. 28
2.1.4. Phương tiện nghiên cứu……………………………………………………………………….. 30
2.1.5. Hóa chất nghiên cứu……………………………………………………………………………. 30
2.2. Phương pháp nghiên cứu ………………………………………………………………………….. 31
2.2.1. Đánh giá độc tính cấp ………………………………………………………………………….. 31
2.2.2. Đánh giá tác dụng cải thiện chức năng sinh tinh của chế phẩm trên chuột cốngtrắng đực gây suy giảm chức năng tinh hoàn bằng Natri valproate……………………… 34
2.3. Xử lý số liệu …………………………………………………………………………………………….. 39
2.4. Thời gian và địa điểm thực hiện………………………………………………………………… 39
2.5. Đạo đức trong nghiên cứu………………………………………………………………………………….39
CHƯƠNG 3 KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU………………………………………………………….. 40
3.1. Kết quả nghiên cứu độc tính cấp ………………………………………………………………. 40
3.2. Kết quả nghiên cứu tác dụng cải thiện chức năng sinh tinh của bài thuốc trên
thực nghiệm…………………………………………………………………………………………………… 41
3.2.1. Tác dụng của bài thuốc lên nồng độ Testosterone huyết thanh chuột …………. 41
3.2.2. Tác dụng của bài thuốc lên nồng độ FSH huyết thanh chuột …………………….. 42
3.2.3. Tác dụng của bài thuốc lên số lượng và chất lượng tinh trùng chuột ………….. 43
3.2.4. Tác dụng của bài thuốc lên mô học tinh hoàn chuột cống trắng đực…………… 48
CHƯƠNG 4 BÀN LUẬN ……………………………………………………………………………….. 52
4.1. Về độc tính cấp………………………………………………………………………………………… 52
4.2. Về tác dụng cải thiện khả năng sinh tinh của bài thuốc Lục vị địa hoàng
gia vị……………………………………………………………………………………………………………… 54
KẾT LUẬN……………………………………………………………………………………………………..71
KIẾN NGHỊ…………………………………………………………………………………………………… 72
TÀI LIỆU THAM KHẢO
PHỤ LỤ